7 BULGULAR VE DEĞERLENDĠRME

7.1.Yol TV ana haberde bir bültenin ortalama süresi 41 dakika 29 saniye, ATV‟de ise 49 dakika 15 saniye olarak bulgulanmıĢtır. Bu veri her iki televizyon kanalında izlenilen 15 haber bültenin sürelerinin toplamının bir haber bültenine bölünmesiyle elde edilmiĢtir. Yol TV‟de izlenilen ilk yedi (7) haber süresi 15 dakika, ATV‟de ise bu süre 16 dakika olarak tespit edilmiĢtir. Sürenin kullanımı açısından iki televizyon kanalı benzer özellikler göstermektedir.

7.2.Yol TV‟nin % 37‟yle dıĢ politikadaki özellikle Suriye konusundaki geliĢmeleri ve bunun sonuçlarını öne çıkarmayı tercih ettiği belirlenirken ATV‟nin ise % 43‟le asayiĢ-güvenlik haberlerine öncelik verdiği görülmüĢtür. Yol TV‟nin dıĢ haber kurgusu Suriye ve gündem gereği Halep‟teki operasyonlar üzerinde ĢekillenmiĢtir. Kanalın yayın politikası nedeniyle bu konuyu aynı zamanda bir iç politika, asayiĢ ve güvenlik sorunu olarak değerlendirmesi aynı zamanda iktidarın (hükümetin) uygulamalarına karĢı muhalefet cephesinde yer alıyor olmasının payının etkili olduğu düĢünülmektedir.

183

7.3.Yol TV haberin özel konusu olarak Suriye-Halep geliĢmelerini % 28‟le iĢlerken ATV, Ġstanbul BeĢiktaĢ ve Kayseri‟de meydana gelen bombalı saldırı (terör) eylemlerini ve bunların sonuçlarını izleyicilerine aktarmıĢtır; bu oran %18‟le ilk sırada yer almıĢtır. Yol TV‟nin de bombalı saldırılara karĢı tepkili bir yayıncılık yaptığı gözlenirken, “44 canımızı uğurladık” Ģeklinde baĢlıklarla haber kurguladığı tespit edilmiĢtir. Fakat BeĢiktaĢ ve Kayseri saldırılarının hemen ardından gelen gözaltı ve soruĢturmalardan HDP‟nin etkilenmesini de haberleĢtirerek sorunun çözümüne katkı sunması bakımından Selahattin DemirtaĢ‟ın gönderdiği yazılı açıklamaya da yer verilmiĢtir. Bu yönüyle kendi izler kitlesine yönelik haber üretimiyle ve geliĢen olayların farklı boyutlarına dikkat çekmiĢtir.

7.4.Yol TV haber bültenlerini %52‟yle geliĢen haberler üzerine kurmuĢtur. Devam eden haber ise % 45‟tir. ATV de aynı tarz haberciliği benimsemiĢ ve geliĢen haberleri % 50‟yle ilk sırada, devam eden haberi % 30‟le ikinci ve son dakika geliĢmelerini %11‟le üçüncü sırada sunmuĢtur. Gerek Yol TV gerekse ATV, gündem takibi yapan haber anlayıĢıyla üretim ve sunum pratikleri ortaya koymaktadır. Yol TV‟nin alternatif habercilik anlayıĢı yapması beklenirken ülkenin gündemindeki geliĢmeleri takip ediyor olması bir dezavantaj olarak değerlendirilmelidir. Ġktidarın ve onunla irtibatlı çevrelerin gündemini takip ederek kendi hedef kitlesinin beklediği haber ihtiyaçlarından uzaklaĢtığı tespitinde bulunmak mümkündür.

7.5.Yol TV ana haber bültenlerinde epizodik sunuĢ biçimini % 95‟le kullanırken ATV‟de bu oran %97.20 Ģeklinde gerçekleĢmiĢtir. Alternatif medya kanallarının özellikle tematik sunuĢ özelliklerine ağırlık vermesi genel kuramsal bir beklentidir. Gündemin bağımlısı olmayan alternatif yayınlar olgucu haber anlayıĢıyla kendi hedef kitlesine seslenmektedir. Fakat Yol TV‟nin anaakım medya kuruluĢunun yayın politikasına uygun Ģekildeki olaysal yani epizodik tarzı benimsediği görülmüĢtür. Bu durum her bir haberin yayın süresinin 1 ila 3 dakika aralığına sığdırılmasıyla yakından ilgilidir. Yol TV, haberde tematik yaklaĢımı sadece „baĢkanlık‟ ve „yeni anayasa‟ konusundaki geliĢmeleri değerlendirirken gazetecilerin ve uzmanların görüĢleriyle çoklu boyutuyla tartıĢarak ortaya koymuĢtur. Benzer bir

184

haber sunuĢ tarzını da yine Alevi toplumunun hafızasında önemli bir yeri olan MaraĢ katliamı ve anmasına yönelik haberlerde hayata geçirmiĢtir.

7.6.Yol TV haber baĢlığı çerçevesinde % 60‟la açıklayıcı/betimleyici türü kullanırken ATV‟de bu oran % 48‟de kalmıĢtır. Yorumlayıcı çerçeve türü ise ATV‟de % 38‟lik gibi yüksek bir orana sahiptir. Bu rakam Yol TV‟de % 15‟tir. Yol TV‟nin geliĢmeleri üçüncü bir taraf Ģeklinde anlatmayı yeğleyerek açıklama ve betimleme çerçevesini haber baĢlıklarında kullandığı bulgulanırken ATV‟nin, kendisini birçok haberde iktidar çevreleri, güvenlik güçleri, bombalı saldırılarda mağdur olan vatandaĢ, Ģehit düĢen askerler ya da polisler ve futbol takımı taraftarlarıyla özdeĢlik kurarak sunduğu gözlenmiĢtir. Bu baĢlık türü „yorumlayıcı‟ olarak kodlandığından ATV‟nin baĢlıkları çerçevelerken izlerkitleyi yönlendirme çabası içinde olduğu ileri sürülebilir.

7.7.Yol TV ana haber bülteninde en fazla adı geçen ve öne çıkarılan %14‟le ülkeler ve devletler (Türkiye, Rusya vb) Ģeklinde tespit edilirken bu durumun ATV‟de %14‟le CumhurbaĢkanı Recep Tayyip Erdoğan olduğu bulgusuna ulaĢılmıĢtır. Yol TV, özellikle Suriye konusunda Türkiye, Ġran, Rusya gibi ülkeleri ve devletleri sorunun muhatabı olarak değerlendirmiĢ, haberlerini bunun üzerine kurmuĢtur. DıĢ politikada tarafların ikili görüĢmelerini, kritik süreçleri, Türkiye‟yi de içine katarak temas halinde olunan ya da kriz yaĢanılan ülkeleri ve devletleri haberlere dahil eden Yol TV, Rus Büyükelçi Andrey Karlov suikastı ardından geliĢen siyasi adımları da takip ederek izler kitlesine aktarmıĢtır. Ülkeler ve devletlerin kiĢileĢtirilerek haberlerde ifade edilmesi adlarının en çok geçmesine neden olmuĢtur. Örneğin „Yunanistan darbeci askerleri iade ediyor”, “Rusya, Ġran ve Türkiye, Suriye için üçlü zirve gerçekleĢtirdi”, “Avrupa ülkelerinden Esad‟a yaptırım” baĢlıklarında olduğu gibi, bu haberler ülkeler ve devletler Ģeklinde kodlandığından haberlerde en fazla adı geçenler olarak öne çıkmıĢtır. ATV ise protokol haberciliği özelliği sergileyerek devlet ve hükümet temsilcilerine ilk sıralarda yer vermeyi tercih etmiĢtir. Bu nedenle CumhurbaĢkanı Recep Tayyip Erdoğan‟ın temasları, ikili görüĢmeleri, katıldığı açılıĢlar, yaptığı toplantılar ATV‟nin haber bültenlerinde önemli bir yer kaplamıĢtır.

185

7.8.Yol TV‟de adı geçenlerle ilgili ifadelerde % 49 nötr bir anlatım olduğu bulgulanırken, ATV‟de bu oran %8 olarak tespit edilmiĢtir. Nötr anlatım tam anlamıyla tarafsızlık anlamına gelmese de Yol TV‟nin birçok haberinde ismi geçenlerle ilgili bu anlatım biçimini uyguladığı görülmüĢtür. ATV de ise bu oran oldukça düĢüktür. ATV‟nin haberlerinde iktidar çevrelerinin pratikleri olumlu olarak % 56‟yla öne çıkarılırken muhalefetin eleĢtirileri ya görülmemiĢ ya da olumsuz olarak ifade edilmiĢtir. Haberlerin tamamında baĢta muhalefet olmak üzere diğer konularla birlikte % 39‟luk bir oranla olumsuz yargı oluĢturacak bir anlatı gerçekleĢtirilmiĢtir.

7.9.Yol TV haberleri çerçevelerken % 84 oranında basmakalıp sözler ve anahtar kelimeler kullanırken, ATV‟de bu oran % 93 olarak gerçekleĢmiĢtir. Genelde habercilerin rutin alıĢkanlıklarından kaynaklanan basmakalıp sözler ve haber dilinin sınırlılığı, söz konusu basmakalıp sözlerin çok sık kullanmasına neden olmaktadır. Gazetecilerin (televizyoncuların) haberi izlettirmek için kullandıkları temel kelimeler ve basmakalıp ifadeler her iki televizyon kanalının haberlerinde de tespit edilmiĢtir. Bu ifadeler Tablo-4.10 ve Tablo-5.10‟da ayrıntılarıyla ifade edilmiĢtir. Öte yandan ATV‟nin tematik bilgi kaynaklarına genelde baĢvurmadığı gözlenmiĢtir.

7.10.Yol TV haberlerinde % 56‟yla yerli ve özel haber ajanslarından yararlanırken kendi kaynaklarını kullanım oranı ise % 6 gibi bir sınırlı düzeyde kalmıĢtır. ATV ise haber ve görüntü olarak kendi kaynaklarını kullanarak kurgu gerçekleĢtirmiĢtir ve bu oran %28‟dir. Yol TV‟nin özel haber ajanslarına bağlı olmasının birçok nedeni bulunmakla birlikte en önemlisi yurt dıĢından yayın yapıyor olmasıdır. Merkezi‟nin Almanya‟nın Köln Ģehrinde bulunması nedeniyle Yol TV, Türkiye‟deki yayınlarını Ġstanbul‟daki küçük bir stüdyodan hayata geçirmektedir. Gerek yasal düzenlemelerdeki zorluklar gerekse ekonomik sorunlar nedeniyle yeterli derecede haber kaynağına ulaĢamayan televizyon kanalının, eldeki veriler değerlendirildiğinde bu zorlukları aĢarak kendi hedef kitlesine haber vermekte güçlük çekeceğini söylemek mümkündür. Özellikle dominant ülke gündemini takip etmek gibi amacı olduğu gözlemlenen Yol TV‟nin bu anlamda anaakım özellikli bir yayın çizgisine doğru evirildiği de tespit edilmiĢtir. Anaakım yayın organlarının haber kaynağı olarak seçtiği ĠHA, AA, DHA gibi özel ve devlet kuruluĢu ajansların

186

görüntü ve bilgileriyle habercilik yapmaya çalıĢan Yol TV, Alevi toplumunu ilgilendiren konularda kendi muhabirini ve kendi görsel kaynaklarını kullanma yönünde pratikler sergilemektedir. Bu haberlerin görüntü kaynakları ise Skypee ve mobil telefonlar olduğu yani yeni medya araçlarına baĢvurulduğu gözlenmiĢtir. Yol TV‟nin topluluk temelli bir örgütlenme (kurumsal anlamda) yapısı nedeniyle muhabir kadrosu da buna göre ĢekillenmiĢtir. Kanala topluluk çevresinden haber toplayanlar genelde gönüllü çalıĢan üyelerden oluĢmaktadır.

7.11.Yol TV haberlerinde pazarlık çerçevesini % 17‟yle temel çerçeveleme olarak birinci sırada kullanmıĢtır. Bunu ikinci sırada mücadele % 15, uzlaĢma % 9 ve terör % 8 olarak takip etmiĢtir. ATV ise terörü % 42‟yle (toplamda % 57) ilk sırada çerçevelerken, mücadele % 12 ve savaĢ % 9‟la üçüncü sırada yer almıĢtır. Her iki kanalın da yayın politikasına uygun çerçeveleme yöntemleri geliĢtirdiklerini söylemek mümkündür. Yol TV‟nin her ne kadar özel ve devlet haber ajanslarına bağımlı bir kaynak kullanımı içinde olduğu görülse de haberleri kendi yayın politikasına, kendi izler kitlesinin yönelimlerine uygun olarak hazırladığı belirtilebilir. ATV‟nin ise bir anaakım medya kuruluĢu olarak devletin ve hükümetin güvenlikçi politikalarıyla, kamuoyunun beklentisi olan terör karĢıtı söylemleri, milli birlik ve beraberlik ve topyekûn dayanıĢma beklentilerine yanıt olacak çerçevede haber kurgulamayı benimsediği tespiti yapılabilir.

7.12.Yol TV‟de haberin temel unsurlarından kim sorusuna % 45‟le yanıt arandığı görülmüĢtür. Bunlar arasında dıĢ politika ağırlıklı olmak üzere Suriye, Rusya, Ġran gibi devlet ve ülkeler ile iç politikada hükümetin bakanları öncelikli yer almıĢtır. Diğer yüzdelik dilim içinde yer alanlar ise Ģunlardan oluĢmaktadır: CumhurbaĢkanı Recep Tayyip Erdoğan 10, CHP 7 ve HDP 3 kere tekrarlanarak haberin öznesi durumunda sunulmuĢtur. „Ne‟ sorusuna ise Halep-Suriye 9, dolar krizi ve ekonomideki geliĢmeler 9, Andrey Karlov suikastı 5, BeĢiktaĢ ve Kayseri‟deki bombalı saldırılar ve MaraĢ katliamı anması yine 3‟er kez haberde ne sorusuna yanıt olarak kurgulanmıĢtır.

ATV‟de „ne‟ sorusuna yanıt olarak FETÖ 12, BeĢiktaĢ ve Kayseri‟deki bombalı saldırılar 12, Suriye-Halep 10, Andrey Karlov Suikastı 7, bakanların

187

çalıĢmaları ve dolar krizi 5‟er kez tekrarlanarak karĢılık bulmuĢtur. ATV‟nin haberlerinde ilk sırada yer alan CumhurbaĢkanı Recep Tayyip Erdoğan‟ın 11 kez yinelenerek haberin yapıcı unsuru olarak sunulduğu bulgulanmıĢtır. Bunu BaĢbakan Binali Yıldırım 6, CHP‟liler ve Kemal Kılıçdaroğlu 3, MHP ve Devlet Bahçeli 3, Genelkurmay BaĢkanı Hulusi Akar 2, Karlov Suikastçısı Polis 2, AKP 1 ve ABD 1 takip etmiĢtir. Bu durumda ATV‟nin haberdeki özneyi değil etkilenen kesimler üzerinde durduğunu ileri sürmek mümkündür. Öte yandan „kim‟ konusu ikinci sırada yer alırken bu unsurun da çoğunlukla protokolde yer alan siyasetçiler olduğu görülmektedir. Özellikle haberin öznesi durumunda CumhurbaĢkanı Recep Tayyip Erdoğan ilk sırada yer aldığı tespiti yapılması protokol haberciliğinin en temel özelliği arasında sayılmalıdır. Diğerleri ise AK Parti hükümeti ve bakanlarından oluĢmaktadır. Muhalefete de yer verildiği, bu unsurların özellikle iktidarla iliĢkilerinde „olumlu‟ ya da „olumsuz‟ durumlarına göre haberlere dahil edildiği ve öne çıkarıldığı görülmüĢtür. Örneğin CHP Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, Çankaya‟da BaĢbakan Binali Yıldırım‟la bir araya gelip teröre karĢı „mutabakat‟ desteği verince „olumlu‟, iktidarın bazı uygulamalarını eleĢtirince „olumsuz‟ olarak yansıtılmaktadır. Hatta haberlerde, CHP‟nin yöneticileri bazen FETÖ ile iliĢkilendirilerek “CHP‟de FETÖ çatlığı” gibi baĢlıklar ve içerikle kurgulanarak, hükümetin söylemine yakın bir üslup benimsediği tespit edilmiĢtir.