Bononun Vadesinin Gelip Gelmediğinin Ġncelenmesi

Bonoda vade, bono bedelinin muaccel hale gelmesi için geçmesi gereken süre olup, bononun ihtiyari unsurlarındandır.165

Nitekim vadesi gösterilmeyen bono gö- rüldüğünde ödenecek bono olarak kabul edilir (TTK m. 777/f. 2).

Vade ile ödeme günleri, kural olarak, aynı gündür. Buna karĢılık, vade ile ödeme günlerinin farklı olması da mümkündür. Zira vade bonodan kaynaklanan para borcunun talep edilebilir hale gelmesi için geçmesi gereken süreyi ifade eder. Talep edilebilir hale gelen bu borcun ifa edildiği gün ise, ödeme günüdür.166 Örneğin, bo- nonun vadesinin Pazar gününe denk gelmesi halinde vade günü Pazar günü olacak- ken; ödeme günü Pazartesi günüdür.167

163 _{Yardım, s. 68-69.}

164 _{Helvacı, Def’iler, s. 667-668; Yılmaz, Lerzan, s. 373.}

165 _{Bozer/Göle, s. 122; PulaĢlı, s. 131; Mersin, s. 1953; Kayar, s. 669-670; Öztan, Kıymetli Evrak,} s. 645; Ülgen/Helvacı/Kendigelen/Kaya, s. 132; Poroy/Tekinalp, s. 155; Uyar, Geçerlilik Ko- Ģulları, s. 316; CinbaĢ, Eser, Bonoda Ödeme, (YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi DanıĢman: Mücahit Ünal), Konya, 2015, s. 11.

166

Öztan, Kıymetli Evrak, s. 644; Helvacı, Mehmet/Aksu, Raziye, “Bonoda Yer Alan Tediye Tari- hi ve Ödeme Tarihi Kavramlarının Değerlendirilmesi”, Cevdet Yavuz‟a Armağan, C.1,

MAÜHFD, C. 22 , S. 3, 2016, s. 1283.

167 _{“Senedin vadesi (26.10.2008 Pazar) tarihine rastladığından ödeme günü bu tarihi izleyen ilk iş}

günü olan 27.10.2008 Pazartesi‟dir. Protestonun ise, bu ödeme gününü izleyen iki iş günü içinde çekilmesi gerektiğinden ve ikinci gün olan 29.10.2008 tarihi resmi tatile rastladığından, bu tarihi izleyen ilk iş günü olan 30.10.2008 tarihinde çekilen protesto süresinde çekilen bir protestodur.”

47 Bonoya, belirli bir günde, düzenleme gününden belirli bir süre sonra, görüldü- ğünde ve son olarak görüldükten belli süre sonra vadeli olmak üzere dört tür vade yazılabilir. ġu halde, bonoya yazılabilecek vadeler bakımından sınırlı sayı (numerus clasus) ilkesinin kabul edildiği söylenebilir.168

Ayrıca, bonoda birden fazla vadenin bulunması halinde de bono geçersiz ola- caktır (TTK m. 778/f. 1, b bendi atfıyla m. 703/f. 2, c. son.). Zira, bu halde vadenin açık ve tereddüde yer bırakmayacak Ģekilde anlaĢılması mümkün değildir.169

Örne- ğin, bononun vade için ayrılan üst kısmına 06.05.2018 tarihi yazılmıĢken; senet met- nine “görüldüğünde ödenecektir”, “cirodan 3 ay sonra ödenecektir”, “2018 panca-

rında ödenecekir.” gibi ifadelerin yazılması halinde vade tarihi kesin olarak biline-

meyeceğinden bono geçersiz olacaktır.170

Bononun düzenleme tarihi, vade (veya tediye) tarihi kısmında yahut senet metninde tekrar edilmiĢ olabilir. Bu durumda Yargıtay’a göre, yazım sırasındaki dü- zensizlik veya dalgınlık sebebiyle sehven düzenleme tarihinin vade tarihi kısmına yazıldığı kabul edilerek bononun geçerliliğini koruduğu kabul edilmelidir. Zira, bo- nonun yalnızca bu sebeple geçersiz sayılması aĢırı Ģekilcilik olup hak kaybına sebep olabilecektir.171

168 _{Poroy/Tekinalp, s. 155; CinbaĢ, .s. 17; Mersin, s. 1953.}

169 _{Bozer/Göle, s. 126; Mersin, s. 1954; Yar. 12.HD. 29.09.2015 tarih E. 2015/18259, K.} 2015/22441; Yar. 12. HD. 20.01.2016 tarih E. 2015/30959, K. 2016/1537 (Helvacı/Aksu, s. 1276).

170 _{Yar. 11. HD. 12.10.1986 tarih E.1986/ 6215, K. 1986/6695; Yar. 12. HD. 05.0.2002 tarih, E} 2002/1174, K. 2002/2346 (KĠBB, E.T. 02.06.2018); Yar. 12. HD. 08.03.2007 tarih E. 2007/385, K 2007/ 4258 (Ülgen/Helvacı/Kendigelen/Kaya, s. 132).

171 _{“Örneğin, TTK m. 703/2. maddesine aykırı olarak çift vadeli düzenlenen senetlerin, poliçe (bono)}

vasfında sayılamayacağı düzenlenmiştir. Ancak tanzim tarihinin vade tarihinde tekrarı çift vade anlamına gelmez. Aksinin kabulü aşırı şekilcilik olup hak kaybına neden olur.” Yar. 12. HD.

22.12.2014 tarih E. 2014/25102, K. 2014/31037.. “Tanzim tarihinin tekrar edilmiş olması 2. bir

vade tarihi olarak kabul edilemez. Bononun üst bölümünde vadenin, tediye tarihi bölümüne ya- zılmış olması ise yazım sırasındaki düzensizlikten kaynaklanmakta olup dayanak belgenin yukarı- da açıklanan niteliğini etkilemez. Aksinin kabulü aşırı şekilcilik olup, hak kaybına neden olur."

Yar. 12.HD. 4.5.2007 tarih E. 2007/6101, K. 2007/9073; “Dairemizin yerleşik içtihatlarında,

tanzim tarihinin tediye tarihinde tekrarı halinde bu durumun çift vade anlamına gelmeyeceği be- lirtilmiştir. Yar. 12. HD. 15.1.2015 tarih E. 2014/26362, K. 2015/719; “Senedin tanzim tarihinin vade tarihi olamayacağı da kuşkusuzdur. Olayda tartışmasız olan 22.11.1982 tanzim tarihi hululü vade tarihi yanında ayrıca yer alan vade sütununda gösterilmiş olması mükerrer vade tarihi de- ğil, senet tanzim tarihinin tekrarı olduğu duraksanmayacak biçimde anlaşılmaktadır. Bu itibarla merci hakimliğince takip dayanağı senedin bono vasfında bulunduğuna ilişkin direnmesi yerinde-

48 b. Bonoda Vade Türleri

(1) Belirli Bir Günde Ödenecek Bono

Belirli bir günde ödenecek bono, herkesçe bilinen ve kesin olarak tespit edile- bilen bir günün bonoda vade tarihi olarak gösterilmesiyle ortaya çıkan bonodur. Bu halde vade tarihi bono üzerinde gün, ay, yıl olarak (örneğin, “01.09.2018” Ģeklinde) belirtilir. Ancak, vadenin, belirli bir günü belirtmek kaydıyla, açıkça gün, ay, yıl bi- çimde yazılması zorunlu değildir. Örneğin, “2018 Zafer Bayramı”, “2018 Ramazan

Bayramının ilk günü” gibi ifadelerin vade tarihi olarak belirtilmesi mümkündür. Bu-

na karĢın, vadenin tereddüde yer vermeyecek Ģekilde somut olarak tespit edilmesine imkân vermeyen “Kurban Bayramı”, “Doğum günüm”, “Dükkan müsait olduğu

zaman”, evlendiğimiz gün”, “harman zamanı” gibi ifadelerin vade tarihi olarak be-

lirtilmesi halinde söz konusu senet bono vasfını kazanamaz (bkz. TTK m. 778/f. 1, b bendi atfıyla m. 703/f. 2).

(2) Düzenleme Gününden Belirli Süre Sonra Ödenecek Bono

Bonoya “düzenleme gününden 42 gün sonra ödenecektir”, “Düzenleme gü- nünden 15 ay sonra ödenecektir” gibi kayıtların konulması halinde düzenleme gü-

nünden belirli bir süre sonra ödenecek bono söz konusudur. Bu tür vadeli bonolar esas itibariyle belirli günde vadeli bonoya benzer. Ancak, bu tür vadeli bonolarda vade düzenleme gününe senette belirtilen sürenin eklenmesiyle bulunacaktır. Bu süre gün olarak belirtilmiĢ ise, senedin düzenlendiği gün hesaba katılmaz (TTK m. 778/f. 1, i bendi atfıyla m. 753). Süre hafta olarak belirtilmiĢse, bononun düzenlediği gün haftanın hangi günü ise, vade süre olarak haftanın ilgili günü gelmiĢ sayılır. Buna karĢın süre ay olarak belirtilmiĢse, ödemenin yapılacağı ayın mukabil gününde vade gelmiĢ olur (TTK m. 778/f. 1, b bendi atfıyla m. 706/f. 2).

(3) Görüldüğünde Ödenecek Bono

Bonoya vade ile ilgili olarak herhangi bir kayıt konulmamıĢsa yahut bononun

“ibrazında”, “görüldüğünde”, “talep edildiğinde” ödeneceği belirtilmiĢse bu halde

dir.” HGK 7.3.1990 tarih E.1989/12-681, K. 1990/154 (KĠBB, E.T. 06.06.2018). Yargıtay uygu-

lamasını yerinde bulan görüĢ için bkz. CinbaĢ, s. 19; aksi yönde görüĢ için bkz. Mersin, s. 1958;

49 görüldüğünde ödenecek bono söz konusudur (TTK m. 778/f. 1, b atfıyla m. 704 ve m. 672/f. 2).172 Bu halde bononun ibraz edilebileceği maksimum sürenin de kanunda belirlenmiĢ olması gerekir. Zira, düzenleyenin (ve müracaat borçlularının) sonu belli olmayan bir sürede ödeme talebiyle karĢı karĢıya kalması kabul edilemez.173 Bu ge- rekliliği göz önüne alan kanun koyucu, görüldüğünde ödenecek vadeli bonolarda ibraz süresini düzenleme tarihinden itibaren bir (1) yıl olarak öngörmüĢtür (TTK m. 778/f. 1, b bendi atfıyla m. 704/f. 1, c. 2). Bu bir yıllık süre düzenleyen tarafından kısaltılıp uzatabilecekken; lehtar ve cirantalar tarafından yalnızca kısaltılabilir (TTK m. 778/f. 1, b bendi atfıyla m. 704/f. 1, c. 2).174

(4) Görüldükten Belli Süre Sonra Ödenecek Bono

Bu tür bonolar “Görüldükten 21 gün sonra ödenecektir” gibi senet üzerinde görüldükten belli süre sonra ödeneceği yönünde kayıt bulunan bonolardır. Bu tür bonolarda senedin vadesi düzenleme anında belirli olmamakla birlikte; vade, bono- nun düzenleyene ibraz edilmesi anına göre belirlenecektir. Uygulamada bu tür vadeli bonolara hemen hemen hiç rastlanmamaktadır.

c. Vadesi GelmemiĢ Bononun Takibe Konulması

Bonoya dayalı kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla takipte bono aslını alan icra müdürü bononun vadesinin gelip gelmediğini re’sen araĢtırmakla yükümlü- dür (bkz. ĠĠK m. 168/f. 1). Bononun vadesinin gelmemesi halinde bu takip talebi icra müdürü tarafından reddedilmelidir. Buna rağmen borçluya ödeme emri gönderilmesi halinde ödeme emrini tebellüğ eden borçlu 7 (yedi) gün içinde icra mahkemesine Ģikâyet yoluna baĢvurabilir. Gerçekten de bu halde Ģikâyet süresi genel hüküm niteli- ğinde olan ĠĠK m. 16 hükmü çerçevesinde söz konusu iĢlemin öğrenilmesinden itiba- ren 7 gündür. Zira bu halde ĠĠK m. 168/f. 1, 3. bent (ve ĠĠK m. 170a) hükmü kapsa- mında özel olarak düzenlenmiĢ beĢ (5) günlük bir Ģikâyet sebebi söz konusu değil-

172 _{Yar. 12.HD. 28.03.2013 tarih E. 2013/2258, K. 2013/11178 (KĠBB, E.T. 02.06.2018).} 173

PulaĢlı, s. 132; Poroy/Tekinalp, s. 157; Öztan, Kıymetli Evrak, s. 663. 174

Bozer/Göle, s. 125. Cirantanın bu süreyi kısaltma yetkisi sınırlı olup; düzenleyenin süreyi uzatma veya kısaltma yönünde irade açıklamaması halinde bu yetki kullanılabilir (Poroy/Tekinalp, s. 147).

50 dir.175 Ayrıca, bu Ģikâyet bono metninden anlaĢılabilecek nitelikte olduğundan her hamile karĢı ileri sürülebilir.176