BOBİ FRS Kapsamında Muhasebe Politikaları, Tahminler ve Yanlışlıklar

Bu bölümün amacı, işletmeler tarafından hazırlanan finansal tabloların genel finansal raporlama ilkeleri arasında yer alan tutarlılık kavramı esas alınarak hazırlanması ve sunulması için gerekli olan uygun muhasebe politikalarının seçimi, muhasebe politika ve tahminlerindeki değişiklik ve yanlışlıkların düzeltilmesine yönelik hükümleri düzenlemektir (BOBİ FRS, Par. 3.1).

3.5.3.1. Muhasebe Politikalarının Seçilmesi ve Uygulanması

Standartta herhangi bir işlem için belirlenen muhasebe politikası mevcutsa, mevcut olan politika uygulanmaktadır. İlgili işlem ve olay için uygulanabilecek muhasebe politikalarında tercih yapma şansı tanınmış olması halinde ise işletme, faydalı finansal bilginin özelliklerini göz önünde tutarak gerçeğe uygun bir sunum sağlamak için kendi koşullarına en uygun olan muhasebe politikasını tercih edecektir. Standartta herhangi bir işlem ve olay için uygulanacak muhasebe politikası mevcut değilse, işletme uygulayacağı politikayı kendi belirlemektedir. Bu durumda ise işletme, faydalı finansal bilginin özelliklerine sahip ve kendi koşullarına en uygun olan muhasebe politikasını belirleyecektir. İşletmenin tercih ettiği ve uyguladığı muhasebe politikalarının dönemler itibariyle tutarlı olması gerekmektedir (Ataman ve Gökçen, 2017: 56).

3.5.3.2. Muhasebe Politikalarında Değişiklikler

İşletmelerin hazırladıkları finansal tablolarda gerçeğe uygun sunum sağlayabilmek için uyguladıkları politika kendi şartları açısından en iyi politikadır. Yeni bir muhasebe politikasının, işletmenin mevcut finansal durumu ve faaliyet sonuçları açısından ihtiyaca ve gerçeğe daha uygun bir bilgi sağlaması halinde işletme politika değişikliğine gitmelidir. İşletmenin uygulayacağı yeni politikanın var olan politikadan daha uygun bir politika olup olmadığı değerlendirilirken genel finansal raporlama ilkeleri arasında yer alan tutarlılık ve karşılaştırılabilirlik ilkelerinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Muhasebe politikasında bir değişiklik yapılması halinde ise yapılan değişiklik geriye dönük olarak uygulanmaktadır (Özerhan ve Sultanoğlu, 2018: 13). Ancak, muhasebe politikasında değişiklik yapılması halinde

maliyet değeri üzerinden değerlenen bir maddi duran varlık, yeniden değerlenmiş tutarı üzerinden değerlenmeye başlanacaksa değişiklik geriye dönük olarak uygulanamaz. Böyle bir durumda politika değişikliğinin yapıldığı tarih itibariyle ilgili maddi duran varlıklar yeniden değerlenmiş tutarı esas alınarak değerlenmeye başlanır (BOBİ FRS, Par. 3.9). Sadece, standartta yapılan bir değişiklikten kaynaklanan zorunlu muhasebe politikasındaki değişiklikte, politika değişikliğinin muhasebe esasları belirtilmediyse söz konusu değişiklik geriye dönük olarak uygulanabilir (Ataman ve Gökçen, 2017: 57).

3.5.3.2.1. Geriye Dönük Uygulama

Geriye dönük uygulamada, bir işletme etkilenen en önceki dönem özkaynak kalemlerinin her birinin açılış bakiyeleri ile diğer açıklanan karşılaştırılabilir tutarlarını yeni muhasebe politikası her zaman kullanılıyormuş gibi düzeltir. Düzeltme yapılacak dönem için olabildiğince geriye gidilmesi gerekmektedir (Karapınar ve Eflatun, 2017: 76).

Muhasebe politikasında yapılan değişikliğin dönem bazındaki veya birikimli etkisini belirleme imkânı olmadığı hallerde geriye dönük uygulamanın istisnaları olabilir. Böyle durumlarda yapılan değişiklik geriye dönük uygulama imkânının olduğu en erken döneme ilişkin varlık ve yükümlülüklerin ve işletmeden etkilenen özkaynak kalemlerinin açılış bakiyelerine uygulanmaktadır (Ataman ve Gökçen, 2017: 57).

Tercih edilen yeni politikanın geçmiş bütün dönemlere uygulanması halinde, içinde bulunulan dönemin başında ortaya çıkacak birikimli etkinin belirlenme imkânı yoksa değişiklik uygulama imkânının bulunduğu en erken tarih itibariyle ileriye yönelik olarak uygulanmaktadır ve yapılan politika değişikliğinin bu tarihten önceki kalemlere etkisi dikkate alınmamaktadır (BOBİ FRS, Par. 3.14).

3.5.3.2.2. Muhasebe Politikasındaki Değişikliklerin Açıklanması

Muhasebe politikasında herhangi bir değişiklik yapılması ve içinde bulunulan dönem ya da önceki dönemler üzerinde etkisinin olması halinde aşağıda yer alan maddelerin açıklanması gerekmektedir (BOBİ FRS, Par. 3.15):

• Yeni bir politika uygulamasının daha önce uygulanmış olan politikaya göre gerçeğe ve ihtiyaca daha uygun bir finansal bilgi sağlamasının nedeni, • Yapılan değişiklik sonucunda etkilenen finansal tablo kalemlerinin her

birinde yapılan düzeltme tutarı,

• Tutarların belirlenemediği durumlarda bunun nedeni”.

3.5.3.3. Muhasebe Tahminlerindeki Değişiklikler

İşletme faaliyetlerinin belirsiz bir yapıya sahip olmasından dolayı çoğu finansal tablo kaleminin değeri tam anlamıyla ölçülememekte fakat tahmin edilebilmektedir. Yapılan tahminler ise güvenilir bilgiler dayanak gösterilerek yapılmaktadır (BOBİ FRS, Par. 3.16).

Tahminlerin dayandırıldığı koşullarda herhangi bir değişiklik olması durumunda tahminin incelenmesi gerekmektedir. Yapılan tahminin incelemeye alınması yanlış bir durum olmadığı gibi önceki dönemlerle de ile ilgili değildir ve bu sebeple de yanlışlık düzeltmesi olarak nitelendirilmemektedir (BOBİ FRS, Par. 3.18).

3.5.3.4. Yanlışlar

Finansal tablo kalemlerinin kayda alınması, ölçümü, sunumu veya açıklanması sırasında hata ve hilelerin yapılması sonucu yanlışlar ortaya çıkmaktadır. Finansal tablolarda önemli bir yanlış yapılması ve işletmenin finansal durumunun, faaliyet sonuçlarının veya nakit akışlarının istenilen gibi gösterilmesi için kasten bir yanlış yapılması durumlarında söz konusu finansal tablolar bu standarda uyum sağlamamaktadır (BOBİ FRS, Par. 3.23).

Yanlışlar, matematiksel yanlışlar, muhasebe politikalarının yanlış uygulanması, bilgilerin dikkatten kaçması veya yanlış yorumlanması gibi durumları içermektedir (BOBİ FRS, Par. 3.24). Cari dönemde herhangi bir yanlış yapılması durumunda, yapılan yanlış finansal tablolar onaylanmadan fark edilirse cari dönem de düzeltilmektedir. Bazı durumlarda yanlışlar, yapıldıkları dönem içerisinde fark edilmeyebilir bu yanlışlar ise geçmiş dönem yanlışları olarak nitelendirilmektedir ve geriye dönük olarak düzeltilmektedir (BOBİ FRS, Par. 3.25). Dolayısıyla tespit edilen önemli geçmiş dönem yanlışları, yanlışın fark edildiği dönemin kâr veya zararında gösterilmez (BOBİ FRS, Par. 3.27).

3.5.3.4.1. Geriye Dönük Düzeltme

Geçmiş dönemde herhangi bir yanlış yokmuş gibi finansal tablo kalemlerine ait tutarların kaydedilmesi, ölçümü ve açıklanması için gerekli olan düzeltmelerin yapılmasına geriye dönük düzeltme denir. Bu doğrultuda önemli bir geçmiş dönem yanlışlığına yönelik yapılan düzeltme, yanlışlığın gerçekleştiği dönem veya dönemlere ilişkin finansal tabloların karşılaştırmalı tutarları düzeltilerek yapılmaktadır (Ataman ve Gökçen, 2017:60).

Önemli bir geçmiş dönem yanlışının hangi dönemleri etkilediğinin veya yanlışın kümülatif etkisinin belirlenememesi halinde geriye dönük düzeltmenin istisnai uygulamaları ortaya çıkmaktadır (BOBİ FRS, Par. 3.29). Söz konusu istisnai uygulamalar ise şu şekildedir; Yanlışın, karşılaştırmalı olan bilgiler üzerinde belirli dönem etkilerinin belirlenmesinin imkansız olduğu hallerde, geriye dönük uygulama imkanının olduğu en erken döneme ait varlık, yükümlülük ve özkaynak kalemlerinin dönem başı bakiyeleri düzeltilmektedir (BOBİ FRS, Par. 3.30). Cari dönem başındaki bir yanlışın önceki tüm dönemlere uygulanmasının kümülatif etkisinin belirlenmesi imkansız ise yanlışın düzeltilmesi, düzeltme imkanının bulunduğu en erken dönemden itibaren ileriye yönelik olarak yeniden düzeltilmektedir (BOBİ FRS, Par. 3.31).

3.5.3.4.2. Geçmiş Dönem Yanlışlarına İlişkin Açıklamalar

Geçmiş dönem yanlışlarına ait aşağıdaki açıklamaların yapılması gerekmektedir (BOBİ FRS, Par. 3.32):

• “Yanlışın niteliği,

• Önceki döneme ait yapılan düzeltme tutarı, • Etkilenen finansal tablo kalemlerinin her biri,

• Karşılaştırma yapılan en erken dönem başında yapılan düzeltme tutarı, • Belirli bir önceki dönemde geriye dönük uygulama imkanı yoksa bu

3.5.3.5. İlave Finansal Durum Tablosunun Sunulması

Geriye dönük olarak bir muhasebe politikası değişikliği veya bir yanlışın düzeltmesinden kaynaklanan geriye dönük düzeltmelerde, karşılaştırmalı şekilde sunulan en erken dönemin başlangıcına ilişkin “Finansal Durum Tablosu” sunulmaktadır. Fakat yapılan düzeltmelerin karşılaştırmalı olarak sunulan finansal tablo kalemlerine etkisi önemsiz ise “Finansal Durum Tablosunun” sunulmasına gerek yoktur (Karapınar ve Eflatun, 2017: 87).