BOBİ FRS Kapsamında Konsolide Finansal Tablolar

Bu bölümün amacı, işletmelerin bağlı ortaklıklardaki yatırımlarını muhasebeleştirmek ve konsolide finansal tabloların hazırlanmasına ilişkin ilkeleri düzenlemektir. BOBİ FRS’de açıklanan büyük işletme kriterlerini sağlayan işletmeler, bağlı ortaklıklarını bu bölümündeki konsolidasyon işlemlerini uygulayarak konsolide etmek ve konsolide finansal tablolarını düzenlemek zorundadır. Büyük işletmeler dışındaki diğer işletmeler ise, istekleri doğrultusunda konsolide finansal tablo düzenleyebilmektedir. Ancak, bu işletmelerin bağlı ortaklığının Kamu Yararını İlgilendiren Kuruluş (KAYİK) olması halinde, konsolide finansal tablolar hazırlama ve sunma zorunlulukları bulunmaktadır (Ataman ve Gökçen, 2017: 271).

BOBİ FRS’nin 22’inci bölümünde yer alan konsolide finansal tablolara ilişkin gerekli açıklamalara aşağıda yer verilmiştir.

3.5.22.1. Bağlı Ortaklıklar

Standartta bağlı ortaklıklar, adi ortaklık gibi tüzel kişiliği olmayan işletmeler de dahil olmak üzere, başka bir işletmenin kontrolü altında olan işletmeler olarak ifade edilmektedir (BOBİ FRS, Par. 22.2). Aksine hüküm bulunmadığı sürece, bir işletmedeki oy haklarının yarısından fazlasına sahip olan bir yatırımcının bu işletme üzerinde kontrol gücüne sahip olduğu kabul edilmektedir. Ayrıca yatırımcının yatırım

yapılan işletmenin oy haklarının yarısına ya da daha azına sahip olması ve standardın bu bölümünde yer alan 4’üncü paragraftaki durumların varlığı halinde işletme üzerinde kontrolünün bulunduğu kabul edilmektedir (BOBİ FRS, Par. 22.4):

3.5.22.2. Bağlı Ortaklıklardaki Yatırımların Muhasebeleştirilmesi

Bağlı ortaklıklardaki yatırımların muhasebeleştirilmesi, büyük işletmelerin dışında kalan diğer işletmelerin bağlı ortaklıklarındaki yatırımlar ve büyük işletmelerin bağlı ortaklıklarındaki yatırımlar olmak üzere iki ayrı şekilde incelenecektir.

3.5.22.2.1. Büyük İşletmeler Dışındaki İşletmelerin Bağlı Ortaklıklarındaki Yatırımları

Büyük işletme dışında kalan diğer işletmelerin konsolide finansal tablo düzenleme zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak söz konusu işletmeler istekleri doğrultusunda konsolide finansal tablo düzenleyebilmektedir (BOBİ FRS, Par. 22.10).

Konsolide finansal tablo düzenlemeyen işletmelerin bağlı ortaklık yatırımlarını maliyet veya özkaynak yöntemi kullanarak muhasebeleştirmeleri gerekmektedir. Maliyet yöntemi ile ölçülen bağlı ortaklıkların daha sonraki dönemlerde iştirak, müşterek girişim ya da finansal araç olması halinde İştiraklerdeki Yatırımlar bölümündeki düzenlemeler uygulanmaktadır (BOBİ FRS, Par. 22.12).

3.5.22.2.2. Büyük İşletmelerin Bağlı Ortaklıklarındaki Yatırımlar

Büyük işletmeler, bağlı ortaklıklarını tam konsolidasyon yöntemine göre konsolide etmekte ve konsolide finansal tablolarını düzenlemektedir (BOBİ FRS, Par.22.14). Bir işletmenin büyük işletme olması ve ana ortaklığının da bir bağlı ortaklık olması ve aynı zamanda aşağıda sıralanan koşulların tamamını sağlaması durumunda ana ortaklığın konsolide finansal tablo düzenleme zorunluluğu bulunmamaktadır (BOBİ FRS, Par. 22.16):

• “Ana ortaklığın bağlı olduğu ve Türkiye’de faaliyet gösteren herhangi bir üst kademe ana ortaklığın kamunun kullanımına açık şekilde TFRS’ye veya BOBİ FRS’ye göre konsolide finansal tablolarını hazırlamış olması”.

• “Bir üst ana ortaklığın Türkiye’de faaliyet göstermesi ve ana ortaklığın paylarının tamamına sahip olması ya da ana ortaklığın paylarının %90’ına veya daha fazlasına sahip olması ve diğer pay sahiplerinin ana ortaklığın konsolide finansal tablo hazırlamamasını onaylamış olması”.

Konsolide finansal tablolar, ana ortaklığın tüm bağlı ortaklıklarını kapsamaktadır. Ancak, “Büyük İşletmeler Dışındaki İşletmelerin Bağlı Ortaklık Yatırımları” başlığı altında açıklanan durumlarda, bağlı ortaklıklar KAYİK niteliğinde dahi olsa, bu bağlı ortaklığın konsolide edilmesi gerekli değildir (BOBİ FRS, Par. 22.18). Konsolidasyona dahil edilmeyen bağlı ortaklıklar, “Finansal Araçlar ve Özkaynaklar” bölümüne göre kaydedilmekte ve ölçülmektedir (BOBİ FRS, Par. 22.19). Ancak ana ortaklığın, uzun süreli kısıtlamaların olduğu bağlı ortaklıkta, önemli etkisi sürüyorsa, bu bağlı ortaklık “İştiraklerdeki Yatırımlar” bölümü hükümleri uyarınca kaydedilmekte ve ölçülmektedir (Ataman ve Gökçen, 2017: 275).

3.5.22.3. Münferit Finansal Tablolar

Konsolide finansal tablo düzenleyen ana ortaklıkların, konsolide finansal tablolara ek olarak münferit finansal tablolarını da düzenlemeleri zorunludur. Ancak bu tablolara ilişkin dipnotları düzenlemeleri gerekli değildir (BOBİ FRS, Par. 22.21). Ayrıca, BOBİ FRS’nin bu bölümündeki muafiyetlerden faydalanarak konsolide finansal tablolar düzenlemeden münferit finansal tablolarını sunan işletmelerin, münferit finansal tablolarına ait dipnotları düzenlemeleri gerekmektedir (Ataman ve Gökçen, 2017: 275). Bu işletmeler, bağlı ortaklıklarını münferit finansal tablolarda maliyet veya özkaynak yöntemini kullanarak ölçmektedir (BOBİ FRS, Par. 22.23).

3.5.22.4. Konsolidasyonda Aynı Muhasebe Politikalarının Uygulanması

Konsolide finansal tablolar hazırlanırken benzer işlem ve olaylar için aynı muhasebe politikaları kullanılmaktadır. Topluluk üyelerinden birinin, farklı bir politikayı benimsemiş olması durumunda ilgili işletmenin finansal tablolarında gerekli düzeltmeler yapılmaktadır (BOBİ FRS, Par. 22.26).

3.5.22.5. Aynı Raporlama Tarihi

Konsolide finansal tablolar hazırlanırken kullanılan ana ortaklık ve bağlı ortaklık finansal tablolarının aynı tarihli olması gerekmektedir. Bu nedenle bağlı ortaklığın raporlama dönemi sonunun ana ortaklığın dönem sonundan farklı olması durumunda bağlı ortaklık konsolidasyonun yapılması amacıyla finansal tablolarını ana ortaklığın raporlama dönemi itibariyle hazırlaması gerekmektedir. Ancak, bağlı ortaklığın ana ortaklık ile aynı tarihli finansal tablo hazırlaması imkansız ise konsolidasyonda, bağlı ortaklığa ait ulaşılabilen en güncel finansal tablolar kullanılmaktadır. Bu durumda farklı raporlama tarihleri arasında gerçekleşen işlem ve olayların etkileri için gerekli düzeltmeler yapılmaktadır (BOBİ FRS, Par. 22.27).

3.5.22.6. Ölçüm

Bir ana ortaklık, bağlı ortaklığın kontrolüne sahip olduğu müddetçe, bağlı ortaklığın gelir ve giderlerini konsolide finansal tablolara dahil edebilmektedir. Konsolidasyon amacıyla bağlı ortaklığın dönem net kâr veya zararı hesaplanırken bağlı ortaklığın birleşme tarihindeki varlık ve yükümlülüklerine ait gelir ve giderler, varlık ve yükümlülüklerin birleşme tarihindeki gerçeğe uygun değeri esas alınmak suretiyle belirlenmektedir (BOBİ FRS, Par.22. 28).