The Foundation and Development of Redif Corps (1834-1913) in Sivas District
31 BOA., HAT., 1257/48618.
32 BOA., HAT., 326/18995. Mübahat Kütüoğlu tarafından kaleme alınan “Sultan II. Mahmud
Devri Yedek Ordusu Redif-i Asakir-i Mansure başlıklı makalede, süvari redif taburları kurulan
yerler arasında Sivas ismi zikredilmemiştir. Bkz. Kütükoğlu, a.g.m., s.146-147.
33 Yıldız, a.g.t., s.166. 34 Kütükoğlu, a.g.m., s.144.
35 Uğur Ünal, “XIX. Yüzyılın Sonlarında (1870-1900) Sivas Vilayetinde Askeri Yapı”, Osmanlı
Döneminde Sivas Sempozyum Bildirileri 21-25 Mayıs 2007, Cilt: I, Sivas, 2007, s.560.
1865 yılına gelindiğinde 2.Redif Alayı; 1.Redif Sivas Taburu, 2. Redif Zile Taburu, 3. Redif Tokat Taburu, 4. Redif Amasya Taburundan oluşmak- taydı37. 1871 yılında Karahisarışarki kazası, redif merkezine dönüştürül-
müştür38.
1875/1876 yılında, Erzurum’dan mürettep redif alayına bağlı Karahisa- rışarki Redif Taburu ile Sivas sancağına bağlı Emlak, Gedikçik ve Sarıoğlan ve Saidabad ve Amasya sancağına tabi Osmancık ve Hacıhamza nahiyeleri redif askerleri II. Orduya, Sivas sancağında bulunan Gürün, Divriği ve Da- rende kazaları redif askerleri ise IV. Orduyu bağlı Malatya Redif Taburu bünyesinde görev yapmaktaydı39. IV.Orduya bağlı 2.Redif Alayı, Sivas’ta
bulunmaktaydı. 2.Redif Alayına Sivas, Hafik, Akviran-ı Kebir, Yıldızeli, Kangal ve Zara bölgesindeki redif askerlerinden oluşan 1.Mukaddem Sivas Redif Taburu ve 1.Tâli Sivas Redif Taburu ile 2.Zile, 3.Tokat, 4.Amasya Re- dif Taburları bağlı idi40.
1891 yılına ait seferberlik planına bakıldığında; I.Orduya bağlı 17.Redif Tâli Kolordusu, 33. Samsun Redif Tâli Tümeni, 66. Sivas Redif Tâli Tugayı, 132. Sivas Redif Tâli Alayı, bu alaya bağlı; 1.Sivas, 2.Zile, 3.Tokat, 4.Amasya Redif Tâli Taburlarının bulunduğu görülmektedir. Aynı seferberlik planına göre; I. Orduya bağlı 11.Redif Mukaddem Kolordusu, 21. Erzincan Redif Mukaddem Tümeni, 42.Samsun Redif Mukaddem Tugayı, 84.Sivas Redif Mukaddem Alayı, bu alaya bağlı; 1.Sivas, 2.Zile, 3.Tokat, 4.Amasya Redif Tali Taburlarının bulunduğu görülmektedir41.
1895 yılına gelindiğinde, 4.Orduya bağlı 4’er taburdan oluşan redif alayları arasında 16.Sivas Redif Tümeni, 31.Sivas Redif Tugayı, 61.Sivas Re- dif Alayına bağlı 1.Sivas, 2.Yıldızeli, 3.Zara ve 4.Aziziye Redif Taburları; 51.Redif Alayının 3.Karahisar ve 4.Divriği Redif Taburu, 62.Redif Alayının 3.Gürün Redif Taburu, 63.Redif Alayının 1.Tokat, 3.Niksar, 4.Zile Redif Ta- burları, Sivas Vilayetine bağlı kazalardan oluşmaktaydı42.
37 Tunalı, a.g.t., s.103; BOA., A.MKT.MHM., 358/78. 38 Ünal, a.g.m., s.575.
39 H.1292 Sivas Vilayet Salnamesi, Def’a: 5, Sivas Vilayet Matbaası, 1292, s.97. 40 Ünal, a.g.m., s.565.
41 Türk Silahlı Kuvvetler Tarihi III ncü Cilt, 5 nci Kısım (1793-1908), Ankara, Genelkurmay Baş-
kanlığı Yayını, 1978, bkz. Kuruluş 5, Redif Teşkilatı ve Seferber Olma Yerleri (1891) ile ilgili tablo; BOA., İ.DH., 971/76691; BOA., DH.ŞFR., 127/21.
42 Ziya Ediz, 1895-1896 Ermeni İsyanları ve Bu İsyanların Bastırılmasında Redif Taburlarının Rolü,
Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa, 2009, s.89; Ünal, a.g.m., s.565.
1900’lü Yılların Başında 16.Sivas Redif Tümeni, 31.Sivas Tugayına Bağlı Birlikler 61.Sivas Redif Alayı 62.Karahisar Redif Alayı 63.Tokat Redif Alayı 64.Amasya Re- dif Alayı 1. Sivas Redif Ta-
buru
Karahisar Redif Taburu
Tokat Redif Ta- buru Amasya Redif Taburu 2. Divriği Redif Taburu Hamidiye Redif Taburu Yenihan Redif Taburu Merzifon Redif Taburu 3. Gürün Redif Taburu
Zara Redif Ta- buru Niksar Redif Taburu Mecidözü Redif Taburu 4. Aziziye Redif Taburu Koçhisar Redif Taburu
Zile Redif Tabu- ru
Köprü Redif Ta- buru
Kaynak: Ünal, a.g.m., s.565, 566; H.1325 Sivas Vilayet Salnamesi, s.78; Salname-i Askeri, (H.1326, Rumi 1324), Dersaadet, Matbaa-i Askeriye, 1324, s.741-742; BOA., İ.HB., 91/29. Şubat 1910’da, 4.Ordu, 62.Karahisar Redif Alayının ismi Malatya Redif Alayı olarak geçmektedir. Bkz. BOA., İ.HB., 7/27.
1902 yılında, Sivas bölgesindeki redif birliklerinin hangi kazalardan oluşacağına dair bir düzenleme yapılmıştır. Buna göre; Sivas Redif Taburun 22.500 erkek nüfusa sahip olan Sivas merkez kazadan, Divriği Redif Tabu- runun Divriği ve Kangal kazalarından, Aziziye Redif Taburunun 16.500 er- kek nüfusa sahip olan Aziziye kazasından, Gürün Redif Taburunun 15.000 erkek nüfusa sahip olan Gürün, Darende Kazaları ile Ayvalı Nahiyesinden, Şarkışla Redif Taburunun 15.000 erkek nüfusa sahip olan Tonus Kazasın- dan, Tavlusun Redif Taburunun 15.000 erkek nüfusa sahip Bünyan-ı Hamit Kazası ile Kayseri’ye bağlı 8.000 nüfuslu köylerden oluşturulması kararlaş- tırılmıştır. Ayrıca yakın olması nedeniyle Şarkışla Redif Taburunun 4.Tabur olarak Sivas Redif Alayına, Şarkışla’daki İlave Redif Taburunun 1.İlave Re- dif Taburu adıyla Yenihan İlave Redif Alayına katılmasına, Aziziye Redif Taburunun 4.Tabur olarak Kayseri Redif Alayına, Aziziye’deki iki ilave re- dif taburunun 3. ve 5. Redif Taburları adıyla Erkilet İlave Redif Alayına bağlanmasına, Aziziye’de bulunan İlave Redif Alayı merkezinin Yenihan’a nakledilmesine karar verilmiştir43.
1907 yılına gelindiğinde Sivas Vilayeti bölgesinden 8 redif taburunun oluşturulduğu ancak seferberlik durumunda askerlerin silahaltına alına- madığı, eksilen redif askerleri yerine deftere yeni redif askeri kaydedilme- diğinden, defterlerde sadece 900 askerin kaydı olduğu ve bunlardan ancak 350’sinin sevk edilebildiği görülmektedir44.
43 BOA., Y.MTV., 232/172. 44 BOA., BEO.,3099/232402.
1909 yılında Sivas Valisi Mehmet Reşit Paşanın gayretleri ile Maden kazası bölgesinden üç redif taburu oluşturulmuştur45.
1911 yılında yapılan düzenleme ile Osmanlı ülkesi 57 redif tümeni ile 1 alaydan (Çanakkale) oluşan 5 müfettişlik bölgesine ayrılmıştır. Ancak kısa süre sonra redif tümenlerinin sayısı 54’e indirilmiş ve Havran Askerlik Dai- resi ile birlikte 54 redif tümenine bağlı 504 redif taburundan oluşan birlik- ler, 6 müfettişlik halinde yeninden düzenlenmiştir. Redif müfettişliklerinin merkezi olarak İstanbul, Selanik, Erzurum, Bağdat, Şam ve İzmir belirlen- miştir. 3.Redif Müfettişliğine; Erzurum, Trabzon, Samsun, Amasya, Sivas, Elazığ, Van ve Diyarbakır Redif Tümenlerinin bağlandığı görülmektedir. Sivas Redif Tümeni Sivas, Karahisar ve Şarkışla Redif Alaylarından oluş- maktaydı. Sivas Redif Alayı ise Sivas, Koçhisar, Zara Redif Taburlarından oluşmaktaydı. Karahisar Redif Alayına; Karahisar, Refahiye, Mesudiye Re- dif Taburları, Şarkışla Redif Alayına; Şarkışla, Aziziye, Gürün Redif Tabur- ları bağlı idi46.
Bu da bize, 1911 yılında yapılan düzenlemeden sonra Sivas şehrinin redif teşkilatı içerisinde hem tümen, hem alay hem de tabur merkezi oldu- ğunu göstermektedir47.
Sivas Sancağındaki Redif Birliklerinin Yer Aldığı Askeri Görevler
Sivas Sancağında bulunan redif birliklerinin yerine getirdiği görev- ler, süreleri ve görev yerleri ile ilgili bilgiler sınırlıdır. 18 Kasım 1853 tari- hinde Sivas’a gönderilen yazıda, Divriği, Arapkir, Çemişkezek, Eğin kaza- larında ikamet eden askerlerden oluşan 3.Redif Piyade Alayının Erzurum’a gönderilmesi istenmiştir48.
Kasım 1867’de IV.Ordu, 2.Redif Alayı, 1.Sivas Redif Taburu, Samsun limanından Fransız posta vapuru ile İstanbul’a gönderilmiştir. Birliğin nav- lun ücreti 35.640 kuruş tutmuştur49. Mart 1869’a gelindiğinde İstanbul’da
bulunan Sivas Redif Taburunda görev yapan askerlerin maaşları ödenerek, memleketlerine gönderilmesi kararlaştırılmıştır50.
45 BOA., Y.EE., 78/138.
46 Muhammet Mithat Özgen, Osmanlı Devleti Ordu Sisteminde Redif Teşkilatı ve II. Abdülhamid
Dönemi Redif Binaları, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı,
Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya, 2013, s.52.
47 Türk Silahlı Kuvvetler Tarihi, III ncü Cilt, 6 ncı Kısım (1908-1920), 1 nci Kitap, Ankara, Genel-
kurmay Basımevi, 1971, s.178.
48 BOA., A.MKT.NZD., 101/101
49 BOA., A.MKT.MHM., 394/23; BOA., A.MKT.MHM., 401/48. 50 BOA., A.MKT.MHM., 438/11.
Sivas’a bağlı Karahisar Mukaddem Redif Taburu, 1886 yılında Giresun iskelesine gönderilmiştir51. Eylül 1886’da Sivas Redif Taburu, Asir Vapuru
ile Selanik’e sevk olunmuştur52. Kasım 1886’da Sivas’ta toplanan redif ta-
burlarının muayenesi için görevlendirilen nüfus memurunun harcırahının ödenmesi istenmiştir53.
Sivas bölgesindeki redif birlikleri, isyanların bastırılması, asayişin sağ- lanması ve eşkıya takiplerinde de aktif görev almıştır. 1893 yılında şaki Çul- li’nin yakalanmasında ve diğer eşkıyaların takibinde redif birliklerinden yararlanılmıştır54.
Ermeni Olayları ve Redif Taburları
1881/1882 yıllarında Sivas Vilayetinin toplam nüfusu 926.671 olup bu- nun 116.545’i Ermenilerden oluşmaktaydı. Ermeni nüfusunun gerek yoğun- luğu ve gerekse buradaki bazı Ermeni komitelerinin faaliyetleri bakımın- dan Osmanlı döneminde Sivas Vilayeti önemli bir bölge olmuştur. Sivas’ın stratejik özelliği nedeniyle, bölgede yaşayan Ermeniler silahlanarak pek çok ayaklanma çıkarmıştır55.
1890’lı yıllarda Sivas bölgesinde ortaya çıkan Ermeni isyanlarının bas- tırılmasında ve asayişin sağlanmasında redif birliklerinden yararlanılmıştır. 1895 yılında, redif taburları bölgedeki asayişin sağlanmasında aktif görev almışlardır. Sivas’taki redif deposunda ihtiyatta tutulan askerlerden beşer kişilik müfrezeler oluşturularak, geceleri devriye gezmeleri sağlanmıştır56.
Ermeni olayları nedeniyle 27 Ekim 1895 tarihinde gönderilen bir yazı- da, IV. Ordu bölgesinde bulunan Sivas Tümeninden Sivas, Amasya, Tokat ve Malatya Redif Taburlarının silahaltına alınmasına karar verildiği ve bu nedenle polis ve jandarma sayısının arttırılmasına gerek kalmadığı ifade edilmiştir57.
İzmit sancağına bağlı Geyve kazasına tabi Akhisar nahiyesinde, 9 Ekim 1895 tarihinde iki Ermeni gencinin açtığı ateş sonucunda olaylar baş- lamış, Ermenilerden otuz dört kişi ölmüş, bir o kadarı da yaralanmıştır. Bölgeye, Geyve kazasından jandarma birliklerinin sevk edilmesi ile hadise-
51 BOA., Y.MTV., 22/115 52 BOA., Y.MTV., 23/34. 53 BOA., DH.MKT., 1381/78.
54 BOA., A.MKT.MHM., 660/8; BOA., A.MKT.MHM., 660/11.
55 Yıldız Deveci Bozkuş, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Sivas Ermenileri’nin Genel Durumu”,
Osmanlı Döneminde Sivas Sempozyum Bildirileri 21-25 Mayıs 2007, Cilt: I, Sivas, 2007, s.380,383.
56 BOA., Y.PRK.ASK.,78/60; BOA., A.MKT.MHM., 660/28; BOA., A.MKT.MHM., 660/30. 57 BOA., A.MKT.MHM., 660/6; BOA., A.MKT.MHM., 660/56.
ler kontrol altına alınmıştır. Olaylar nedeniyle Adapazarı Redif Taburu si- lahaltına alınmış58, Sivas Redif Taburu da silahaltına alınarak bu bölgeye
sevk edilmiştir59. 1895 yılı sonlarında Sivas’ta Türkler ve Ermeniler arasında
olaylar çıkmış, Sivas’taki redif taburunun Geyve’ye sevk edilmesi nedeniyle oluşan asker ihtiyacını karşılamak ve asayişi sağlamak amacıyla, Yıldızeli Redif Taburunun iki bölüğü, Sivas’a nakledilmiştir60.
Zaman zaman redif askerleri veya subayları ile Ermeni toplumuna mensup kişiler arasında kavgalar çıkmıştır. Ağustos 1895’de Amasya Redif Yüzbaşısı Abdurrahman Efendinin, Marangoz Melkon ve Gürün Kazası Redif Mülazımı İbrahim Efendinin Dikran adlı Ermenileri dövdükleri id- diaları üzerine soruşturma açılmıştır61. Olaylar nedeniyle Gürün’deki Er-
meniler protesto amacıyla dükkânlarını açmamışlardır62.
1 Kasım 1895’de Akçadağ Ermenileri, Darende kazasına hücum ederek etrafı ateşe verip birçok haneyi yakmışlardır. Kazada çıkan kargaşada ölüm ve yaralanmalar olurken birçok eşya da gasp edilmiştir. Bu sırada toplan- makta olan Gürün Redif Taburundan 50 kişilik redif müfrezesi oluşturula- rak, olayların önü alınmaya çalışılmıştır63.
11 Kasım 1895 tarihinde gönderilen yazıda, ahalisi sırf Ermeni olan Tuzhisar Köyü ile diğer altı köyün muhafazası için 20’şer neferden oluşan redif müfrezelerinin sevkinin gerekli olduğu, ancak henüz toplanan ve ge- rekli eğitimi alamayan, disiplinden yoksun olan redif askerlerinin köylere sevkinin uygun olmadığı ifade edilmiştir64.
12 Kasım 1895’de Sivas’ta Ermeniler isyan etmiştir. Ermeni isyanların- dan dolayı kundaklama olaylarının artacağı şüphesiyle, redif depolarının mevcutları artırılmıştır. İlk aşamada IV. Ordu dâhilinde bulunan Karahisar, Gümüşhane, Amasya, Sivas, Tokat, Lice, Zile, Malatya ve Hısnımansur Re- dif Depolarının korunmasında 100’er asker, Ünye, Samsun, Giresun, Tire- bolu, Bayburt, Hınıs, Ergani Madeni ve Mardin depolarının korunmasında ise 40’ar ihtiyat askeri bulundurulması kararlaştırılmıştır. Ancak Ekim ve Kasım aylarında Ermeni hadiselerinin artması nedeniyle Sivas Redif Depo-
58 Ediz, a.g.t., s.118.
59 BOA., Y.MTV., 129/168; BOA., Y.MTV., 130/25. 60 BOA., Y.MTV., 133/94.
61 BOA., DH.MKT., 419/61; BOA., DH.ŞFR., 178/25.
62 BOA., DH.ŞFR., 178/53. Benzer bir olay 1910 yılında da gerçekleşmiş, Hafik kazası redif bin-
başısı tarafından dövüldüğünü iddia eden Kirkor Papazyan, ilgili kişi hakkında şikâyette bulunmuştur. Bkz. BOA., DH.MUİ., 96/2.
63 Ediz, a.g.t., s.45.
sunun mevcudu 220’ye çıkarılırken, Bayburt Redif Deposunun mevcudu da önce 200’e daha sonra 300’e çıkarılmıştır. Alınan tedbirlerin yetersiz kalaca- ğı düşüncesiyle Hassa Ordusuna bağlı Çankırı Redif Alayı Çorum’da, Kay- seri Redif Tugayı da Kayseri’de toplanarak kuzey ve güneyden, iki kol ha- linde Sivas vilayetine sevk edilmesi kararlaştırılmıştır. Daha sonra Kayseri Redif Taburu, Sivas’a sevk edilmeyerek mahallinde bırakılmıştır65.
1895 yılında artan Ermeni olayları nedeniyle, IV. Ordu bölgesinde re- dif askerlerinin silahaltına alınmasını teftiş etmek, bölgede asayişi sağlamak amacıyla, Ferik Saadettin ve Ferik Abdullah Paşa’nın başkanlığından bir teftiş heyeti bölgeye gönderilmiştir.Heyet, Aralık 1895’de Sivas’a gelmiş, 21 Aralık 1895 tarihinde de Sivas’tan Diyarbakır’a gitmiştir66.
1896 yılında Sivas Vilayetinde meydana gelen Ermeni olayları nede- niyle, nizamiye ve redif kuvvetlerinin mevcudu üç-dört misline çıkartılmış- tır. Şubat 1896’da Sivas’ta yapılan gösteriler sonunda yağma hareketinin yaşandığı ifade edilerek, yağma sırasında redif askerlerinin yaptığı görev- lerden övgü ile bahsedilmiştir67. Bir süre sonra Ermeni olaylarının yatışması
nedeniyle, redif taburlarının asker mevcutları azaltılmış, 17 Mart 1896 tari- hinde gönderilen yazı ile Sivas, Yıldızeli, Zara ve Aziziye Redif Tabuların- daki asker mevcudu 400’den 250’e indirilmiştir68. 7 Nisan 1896 tarihinde ka-
leme alınan bir başka yazıda ise, 28.Alaya bağlı 1.Taburun Sivas’a geldiği ve bu nedenle Sivas Redif Taburunun terhis edildiği bildirilmiştir69.
Ekim 1898’de Arabkir'de Ermeni ve Kürtler arasındaki karışıklığın de- vam ettiği ve bölgeye Sivas'tan iki tabur redif taburu sevk edilmesi gerekti- ği ifade edilmiştir70.
Sivas bölgesindeki redif birlikleri, sadece Ermeni olaylarının bastırıl- masında değil, Çerkez ve Karapapak Aşiretine mensup kişilerin çıkardıkla- rı olayların önlenmesinde de kullanılmıştır. 1908 yılında, Dersim bölgesin- den gelerek Çemişgezek ve köylerinde etkili olan eşkıya ile mücadele etmek için bölgeye Divriği Redif Taburu sevk edilmiştir71.
65 Ediz, a.g.t., s.85, 107. 66 Ediz, a.g.t., s.91, 93. 67 BOA., DH.TMIK.M., 2/16. 68 Ediz, a.g.t., s.124. 69 BOA., Y.MTY., 139/46. 70 BOA., Y.PRK.BSK., 57/98. 71 BOA., DH.TMIK.M., 271/10.
Yemen İsyanı
1905 yılında, Sivas vilayeti dâhilinden üç nizamiye taburunun Yemen'e gönderilmesi üzerine, giden birliklerin bıraktığı boşluğu doldurmak için redif askerleri silahaltına alınmıştır72. Temmuz 1905’de redif askerlerinin de
Yemen’e sevki gündeme gelmiştir. Sivas’ta, seferberlik emrine uymayan redif askerleri için sert yaptırımlar uygulanmıştır73.
9 Temmuz 1905 tarihinde kaleme alınan yazıda, Yemen’e sevk edilecek redif tabularının sevk masrafları için gerekli olan 35.000 liranın 15.000 lira- sının vilayet tarafından emval-i umumiye tahsisatından tedarik edildiği, ka- lan bakiyenin tasfiyesi için vakti geldiğinde aşar bedelinden karşılanmak üzere Bank-ı Osmani’den borç alınması teklif edilmiştir74.
Sivas bölgesinden Yemen’e gönderilen redif birlikleri, ağır kayıplar vermiştir. 19 Ekim 1906 tarihinde kaleme alınan yazıda, dönen redif birlik- lerinin Sivas’ta merasimle karşılandığı, birliklerdeki askerlerin ancak onda üçünün sağlam olup kalanının yaşlı ve hareket edemez halde olduğu ve ta- yinatları verilerek memleketlerine gönderildiği, vefat edenlerin ailelerine de belediye yahut hazineden bir miktar maaş tahsis edilmesine çalışıldığı ifade edilmiştir75.
Sultan Mehmet Reşat, Rumeli bölgesindeki halkın devlete olan bağlılı- ğını artırmak amacıyla 5 Haziran 1911 tarihinde çıktığı Rumeli seyahati sı- rasında Selanik, Üsküp, Priştine, Kosova ve Manastır’ı ziyaret emiştir. Padi- şahın Priştine’de askeri merasimle karşılanması düşünülmüş, bunun için de Sivas Redif Fırkasına bağlı Karahisar Redif Alayı askerleri silahaltına alına- rak, Rumeli’ye gönderilmiştir76.
Balkan Savaşları sırasında, 23 Kasım 1912’de Başkumandanlık Vekâle- tinden Dâhiliye Nezareti'ne gönderilen yazıda, Sivas ve Ma'muretü'l-azîz (Elazığ) Redif Tümenlerinin seferber edildiği ve birliklerin nakliyesinde ih- tiyaç duyulan hayvanların temini için vilayete emir verilmesi istenmiştir77.
1913 yılında, Bergama’da bulunan redif askerlerinin yaptığı uygun- suz hareketler nedeniyle Aydın Valiliğince açılan soruşturmada, Sivas Re-