The Foundation and Development of Redif Corps (1834-1913) in Sivas District
72 BOA., BEO., 2600/194930.
73 BOA., BEO.,2617/196214; BOA., BEO.,2618/196281. 74 BOA., BEO.,2618/196314.
75 BOA., DH.ŞFR., 372/2. 76 BOA., BEO., 3866/289943.
77 Serkan Er, Osmanlı Ordusu’nda Seferberlik Planı: Balkan Harbi Örneği, Genelkurmay Başkanlı-
ğı, Harp Akademileri Komutanlığı, Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Müdürlüğü, Strateji ve Stratejik Araştırmalar Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2012, s.89.
dif Tümenine mensup Şarkışla Redif Alayının da ismi geçmektedir. Bu bize Şarkışla Redif Alayının Bergama’da görevlendirildiğini göstermektedir78.
Sivas Redif Deposu
66.Sivas Redif Tugayı kumandanlığı tarafından gönderilen yazıda, Mart 1890 tarihinde çıkan yangın sırasında, redif deposuna yakın olarak in- şa edilen ahşap zabitan barakasının yandığı, ancak depodaki cephane ve malzemenin zarar görmediği ifade edilmiştir.79 Bu da bize 1890 yılı önce-
sinde, Sivas’ta bir redif deposunun inşa edildiğini göstermektedir.
1892 yılında, 132.Sivas Redif Tâli Alayına bağlı, 1.Sivas Redif Taburu deposunda 798 martini henri tüfeği, 800 kasatura, 800 kasatura kılıfı, 80 des- te 198 sandık martini tüfeği cephanesi, 892 tüfek kayışı, 799 palaska, 834 te- neke matara, 700 matara kayışı, 150 karavana, 31 kazma, 32 kürek, 35 balta, 64 saç bulunmaktaydı80.
1895 yılında, eşkıya takibi için oluşturulan piyade ve süvari birlikleri- nin ihtiyaçları, Sivas redif deposundaki silah ve malzemelerden karşılan- mıştır81.
Redif askerleri ile ilgili yazışmalarda en çok üzerinde durulan konu, birliklerin silahaltına alınmasında ve masraflarının karşılanmasında yaşa- nan sıkıntılardır. Redif teşkilatının kuruluşu ile birlikte, iane-i cihadiyye adında halktan bir vergi alınmıştır. Verginin yetersiz geldiği durumlarda da halktan doğrudan yardım toplama yoluna gidilmiştir. Temmuz 1854’de, Sivas bölgesinden oluşturulan redif taburlarının ihtiyaçlarının karşılanması için halktan; 2300 çift yemeninin bedeli olarak 21.000 kuruş, don ve gömlek bedeli olarak da 5.165 kuruş yardım toplandığı görülmektedir82.
1908 yılında, Sivas Vilayetinde toplanan 3.900 kadar redif askerinin Diyarbakır’a sevk edilmeleri ve yevmiyelerinin ödenmesi için gerekli olan 15.000 lira ile çadır ve nakliye hayvanı ihtiyacı karşılanamamıştır83.
Sivas Bölgesinde Redif Birliklerinde Görev Yapan Komutanlar
1836 yılında yapılan düzenleme ile Anadolu’da 5 redif müşirliği oluş- turularak, başlarına müşir atamaları yapılmıştır. 19 Cemzielevvel 1252 (1
78 BOA., DH.İD., 176/21; BOA., BEO., 4221/316507; BOA., BEO., 4208/315577. 79 BOA., Y.PRK.ASK., 59/112.
80 BOA., Y.PRK.ASK., 85/31. 81 BOA., A.MKT.MHM., 660/21. 82 BOA., A.MKT.MHM., 757/52.
Eylül 1836) tarihinde yapılan atamalarda “Redif-i Mansûre Sivas Ferikliği
unvânıyla Mar‘aş Eyâleti Redif Nezâreti Mar‘aş Muhassılı Süleyman Paşa’ya tevcîh buyrulmuş ve bu bâbda sâdır olan hatt-ı humâyûnun bir sûreti âtîye yazıl-
mıştır”84.
Redif teşkilatının kuruluş sürecinde gönüllü asker yazılması teşvik edilmiş, subay ihtiyacını karşılamak amacıyla bölgenin önde gelen ailele- rinden komutanlar atanmıştır. 1837 yılında yapılan düzenleme ile Sivas, Amasya ve Divriği sancaklarından iki redif alayı oluşturulmuştur. 1.Sivas Redif Alayına 1837 yılında Binbaşı Hüseyin Ağa, 1838 yılında da Sivas eşra- fından Kara Ahmet Ağa zade Halil Ağa, miralay olarak atanmıştır. Sivas Redif Alayına bağlı 1.Sivas Redif Taburuna Alâeddin Paşa zade Mehmet Bey, 2. Redif Taburuna Tokat eşrafından Osman Ağa, 3.Tabura Divriği eşra- fından Osman Ağa; 2.Redif Alayına Amasya eşrafından Hacı Esad Ağa za- de Abdullah Nuri, komutan olarak atanmıştır. Bu alaya bağlı 1.Tabura Amasya eşrafından Hasan Bey, 2.Tabura Amasya eşrafından İçelli Hüseyin Ağa, 3.Tabura Hacı Hasan Ağa zade komutan olarak atanmıştır85. Maden
kazasında oluşturulan redif alayına Ali Ağa, miralay olarak atanmıştır86.
Aynı yıl, Sivas merkezde oluşturulan redif taburuna kaymakam olarak Alaeddin Paşazade Celaleddin Bey tayin edilmiştir87.
1860 yılında, Sivas’taki 2.Redif Alayının komutanı Miralay İsmail Bey idi88. 1872/1873 yılında 2.Redif Alayın 2.Zile Redif Taburu komutanı Binbaşı
Ahmet Efendi, 3.Tokat Taburu Binbaşı Hacı Kamil Efendi, 4.Amasya Tabu- ru Binbaşı Mustafa Efendi idi89.
1875/1876 yılında IV.Orduya bağlı, Sivas Vilayetinden toplanan asker- lerden oluşan 2. Redif Alayı zabitanı; Miralay Osman Bey, Alay Kâtibi Mehmet İzzet Efendi. 1.Sivas sınıfı mukaddem redif taburu komutanı Bin-
84 Ahmet Hilmi Çoban, Ahmet Cevat Paşa’nın Tarih-i Askeri-i Osmani (Kitab-ı Rabi’) Adlı Eserinin
Transkripsiyonu Metni, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabi-
lim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon, 2009, s.132.
85 BOA., HAT., 309/18269; BOA., HAT., 303/17982. Musa Çadırcı, Sivas ve Sivas'a bağlı Maden-
i Hümayun kazalarında kurulan redif birliklerine, Vali Reşit Paşanın uygun görmesi ile, Pa- lu Hakimi İsmail Beyin miralay seçildiği, İsmail Beyin teklifi üzerine de Çar Sancağı Voy- vodası Osman Ağanın redif taburları kaymakamlığına, Harput Ayanı Reisi Dergah-ı Ali Kapucubaşılarından Süleyman Beyin kardeşi Ömer Ağa ile Arapgir'in ileri gelenlerinden olup aynı zamanda voyvodalık yapmakta olan Osman Ağanın ise binbaşı olarak görevlen- dirildiği belirtmektedir. Bkz. Çadırcı, “Anadolu’da Redif<‛, s.68.
86 BOA., HAT., 306/18087; BOA., HAT., 311/18371. 87 BOA., HAT., 303/17982.
88 BOA., A.MKT.DV., 175/59.2
başı İsmail Hakkı Efendi, 1.Sivas Tali Taburu komutanı Binbaşı Süleyman idi90.
H.1298 (M. 1880/1881) yılı Sivas Vilayet Salnamesine göre, tugay ku- mandanı Ahmet Muhlis Paşa, Sınıf-ı Mukaddem Taburu Komutanı Yüzbaşı Recep Ağa, Sınıf-ı Tâli Taburu Komutanı Yüzbaşı Mehmet Hamdi, İkinci Alay Komutanı Yüzbaşı Reşit Ağa, 3.Alay Komutanı Yüzbaşı Mehmet Ağa, 23.Alay Komutanı Yüzbaşı Mustafa Efendi idi. Amasya’dan mürettep 1.Redif Taburu Komutanı Binbaşı Tahir Ağa, Amasya’dan mürettep 2.Redif Taburu Binbaşı Hulusi Efendi, Tokat’tan mürettep 1.Tabur Komutanı Bin- başı Ali Rıza, 2.Tabur Komutanı Binbaşı Tahsin, Karahisar’dan mürettep Mukaddem taburu Komutanı Binbaşı Yusuf, Tali Taburu Binbaşı Ömer Nusret idi91.
1884/1885 yılında, Sivas’taki redif birliklerinin komutanı Miralay Ah- met Paşa olup, Sınıf-ı Mukaddem Taburu Yüzbaş-ı Evvel Mehmet Efendi, Tâli Taburu Komutanı Yüzbaşı-ı Evvel Yusuf Ağa idi92.
1886/1887 yılında Asakir-i Redife Komutanı Miralay-ı Mukaddem Cemal Bey idi.93
1888/1889 yılında Sivas Redif-i Tâli 66. Tugay kumandanı Mirliva Ah- met Muhtar Paşa idi.94
1896 yılında, 16. Redif Sivas Tümeni Erkan-ı Harbiyesinde görev yapan Mülhak Mülazım-ı Evvel Hasbi Efendiye, beşinci rütbeden Mecidi Nişanı verilmiştir95.
1896-1907 yılları arasında 16.Sivas Redif Tümeni komutanı olarak gö- rev yapan Mehmet Hulusi Paşaya 1896 yılında müceddeden ikinci rütbe- den Osmani Nişanı,96. Ocak 1905’te, tebdilen birinci rütbeden Mecidi Nişanı
verilmiştir97. 19 Nisan 1908 tarihinde, vefat eden Mehmet Hulusi Paşanın
yerine, Ferik Münir Paşa atanmıştır. Ferik Münir Paşa, Eylül 1908’de emekli olmuştur98. Kısa süre sonra 16.Sivas Redif Tümeni Komutanlığına Ferik
Danyal Siab Paşa atanmış, o da Temmuz 1909’da, 4.Kayseri Redif Tümeni
90 H.1292 Sivas Vilayet Salnamesi, Def’a: 5, Sivas Vilayet Matbaası, 1292, s.94.
91 H.1298 Sivas Vilayet Salnamesi, Def’a: 8, Sivas Vilayet Matbaası, 1298, s.73-74-75, 77, 80. 92 H.1302 Sivas Vilayet Salnamesi, Def’a: 12, Sivas Vilayet Matbaası, 1302, s.437-438. 93 H.1304, Sivas Vilayet Salnamesi, Def’a: 13, Sivas Vilayet Matbaası, 1304, s.137. 94 H.1306 Sivas Vilayet Salnamesi, Def’a: 14, Sivas Vilayet Matbaası, 1306, s.260. 95 BOA., İ.TAL., 100/96.
96 BOA., İ.TAL., 104/1.
97 BOA., İ.TAL., 355/46; BOA., İ.TAL., 368/37; BOA., DH.MKT., 930/27. 98 BOA., Y.PRK.ASK., 255/69; BOA., İ.AS.,74/48; BOA., ZB., 455/21.
Kumandanı Hüseyin Hüsnü Paşa ile yer değiştirmiştir99. Ferik Hüseyin
Hüsnü Paşa, 18 Nisan 1911 tarihinde emekli olmuş,100 yerine Ali Rıza Bey
tayin edilmiştir101.
1907/1908 yılında IV.Orduya bağlı 16.Sivas Redif Fırkası Tümenine bağlı 31.Karahisar Tugayına mensup 61.Sivas Redif Alayı komutanı Mira- lay Hüseyin Hüsnü Bey idi102.
16.Sivas Redif Fırkasına bağlı, 31.Sivas Tugayı Komutanı Mirliva Mehmet Paşa, 18 Haziran 1911 tarihinde emekli olmuştur103.
SONUÇ
Yeniçeri Ocağının kaldırılmasından sonra askeri alanda yeni bir yapı- lanmaya giden Osmanlı Devleti, askerlik hizmetini bir vatandaşlık yüküm- lüğü haline getiren düzenlemeler yapmıştır. İstanbul merkezde kurulan Asakir-i Mansure-i Muhammediye teşkilatını desteklemek amacıyla taşra- da, 1834 yılında Redif-i Asâkir-i Mansûre birlikleri oluşturulmuştur. Mer- kezden çok fazla asker göndermeden ve daha düşük maliyetle oluşturulan redif birlikleri ile taşrada düzen ve asayiş sağlanmaya çalışılmış, savaş za- manlarında görev yapacak yedek bir ordu hazırlanmıştır.
Osmanlı idari teşkilatında önemli bir yere sahip olan Sivas bölge- sinde kurulan redif birliklerinin izlerini 1834 yılında itibaren sürmek müm- kündür. Redif teşkilatı içerisinde hem tabur, hem alay hem de tümen birlik- lerine ev sahipliği yapan Sivas şehrinde, redif deposunun da inşa edildiği görülmektedir. Sivas sancağında kurulan redif birliklerinin sayıları, asker toplama bölgeleri, isimleri ve asker mevcutları zaman içinde değişmekle birlikte, redif birlikleri gerek savaşlarda gerekse iç isyanların bastırılması ve asayişin sağlanmasında aktif görevler yapmışlardır. Balkan Savaşları sıra- sında kaldırılan redif teşkilatının Sivas sancağındaki izlerini sürerek, redif birliklerinin mevcutlarını, görev yaptıkları bölgeleri, birliklerde görevli ko- mutanları, askeri personele verilen madalya ve beraatları ortaya çıkaracak bilgilerin ortaya konulması, hem Sivas bölgesi yerel tarihinin ortaya çıka- rılmasında önemli bir boşluğun doldurulmasını sağlayacak, hem de bu va- tana hizmet etmiş şehit ve gazilerimize olan borcumuzu bir nebze de olsa ödemimize imkân sağlayacaktır.
99 BOA., İ.AS.,86/35; BOA., BEO., 3528/264532. 100 BOA., BEO., 3883/291164.
101 BOA., İ.HB., 75/9.
102 H.1325 Sivas Vilayet Salnamesi, Def’a: 17, Sivas Vilayet Matbaası, 1325, s.78. 103 BOA., İ.HB., 91/29.
KAYNAKLAR
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Belgeleri
BOA., A.MKT.DV., 175/59.2. BOA., A.MKT.MHM., 358/78. BOA., A.MKT.MHM., 394/23. BOA., A.MKT.MHM., 401/48. BOA., A.MKT.MHM., 438/11. BOA., A.MKT.MHM., 660/11. BOA., A.MKT.MHM., 660/21. BOA., A.MKT.MHM., 660/28. BOA., A.MKT.MHM., 660/30. BOA., A.MKT.MHM., 660/56. BOA., A.MKT.MHM., 660/6. BOA., A.MKT.MHM., 660/8. BOA., A.MKT.MHM., 661/15. BOA., A.MKT.MHM., 757/52. BOA., A.MKT.NZD., 101/101. BOA., BEO., 2600/194930. BOA., BEO., 3286/246420. BOA., BEO., 3528/264532. BOA., BEO., 3866/289943. BOA., BEO., 3883/291164. BOA., BEO., 4208/315577. BOA., BEO., 4221/316507. BOA., BEO.,2617/196214. BOA., BEO.,2618/196281. BOA., BEO.,3099/232402. BOA., C.AS., 682/28660. BOA., DH.İD., 176/21. BOA., DH.MKT., 1381/78. BOA., DH.MKT., 419/61. BOA., DH.MKT., 930/27. BOA., DH.MUİ., 96/2. BOA., DH.ŞFR., 127/21. BOA., DH.ŞFR., 178/25. BOA., DH.ŞFR., 178/53. BOA., DH.ŞFR., 372/2. BOA., DH.TMIK.M., 2/16. BOA., DH.TMIK.M., 271/10. BOA., HAT., 1257/48618. BOA., HAT., 303/17982. BOA., HAT., 304/17984. BOA., HAT., 306/18087. BOA., HAT., 309/18269.
BOA., HAT., 311/18371. BOA., HAT., 326/18995. BOA., HAT., 330/19086. BOA., HAT., 375/20443. BOA., HAT., 447/22308. BOA., HAT., 448/22338. BOA., İ.AS.,74/48. BOA., İ.AS.,86/35. BOA., İ.DH., 971/76691. BOA., İ.HB., 75/9. BOA., İ.HB., 91/29. BOA., İ.TAL., 100/96. BOA., İ.TAL., 104/1. BOA., İ.TAL., 355/46. BOA., İ.TAL., 368/37. BOA., Y.A.HUS., 519/2. BOA., Y.EE., 78/138. BOA., Y.MTV., 129/168. BOA., Y.MTV., 130/25. BOA., Y.MTV., 133/94. BOA., Y.MTV., 22/115 BOA., Y.MTV., 23/34. BOA., Y.MTY., 139/46. BOA., Y.MTV., 232/172. BOA., Y.PRK.ASK., 255/69. BOA., Y.PRK.ASK., 59/112. BOA., Y.PRK.ASK., 85/31. BOA., Y.PRK.ASK.,78/60. BOA., Y.PRK.BSK., 57/98. BOA., ZB., 455/21.
Kitap, Makale ve Bildiriler
Beşikçi, Mehmet, “Balkan Harbi’nde Osmanlı Seferberliği ve Redif Teşkilatının İfla- sı”, Türkiye Günlüğü, No:110, Bahar 2012, s.22,
https://www.academia.edu/2153972/Balkan_Harbinde_Osmanl%C4%B1_S eferberli%C4%9Fi_ve_Redif_Te%C5%9Fkilat%C4%B1n%C4%B1n_%C4% B0flas%C4%B1 (Erişim tarihi: 30.09.2016).
Bolat, Cahide, Redif Askeri Teşkilatı (1834-1876), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2000.
Bozkuş, Yıldız Deveci, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Sivas Ermenileri’nin Genel Du- rumu”, Osmanlı Döneminde Sivas Sempozyum Bildirileri 21-25 Mayıs 2007, Cilt: I, Sivas, 2007.
Çadırcı, Musa, “Anadolu’da Redif Askeri Teşkilatının Kuruluşu”, Ankara Üniversite-
si Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 8, Sayı:14, An-
kara, 1963.
Çadırcı, Musa, “Redif Askeri Teşkilatı”, Yedinci Askeri Tarih Semineri Bildirileri I, An- kara, Genelkurmay Basım Evi, 2000.
Çoban, Ahmet Hilmi, Ahmet Cevat Paşa’nın Tarih-i Askeri-i Osmani (Kitab-ı Rabi’) Adlı
Eserinin Transkripsiyonu Metni, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilim-
ler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Af- yon, 2009.
Çoker, Fahri, “Tanzimat ve Ordudaki Yenilikler”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye
Ansiklopedisi, Cilt: 5, İletişim Yayınları, 1985.
Demirel, Ömer, “Sivas Maddesi”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt:37, İstanbul, 2009. Deny, J., “Redif Maddesi”, MEB İslam Ansiklopedisi, Cilt:9, İstanbul, 1964.
Ediz, Ziya, 1895-1896 Ermeni İsyanları ve Bu İsyanların Bastırılmasında Redif Taburları-
nın Rolü, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabi-
lim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa, 2009.
Er, Serkan, “Balkan Harbi’nde Alınan Dersler: Üçüncü Ordu Müfettiş-i Umumisi Müşir Osman Paşa’nın 29 Eylül 1329 (12 Ekim 1913) Tarihli Raporu”, Bal-
kan Harbi Paneli Bildirileri, İstanbul, Harp Akademileri Basımevi, 2016.
Er, Serkan, Osmanlı Ordusu’nda Seferberlik Planı: Balkan Harbi Örneği, Genelkurmay Başkanlığı, Harp Akademileri Komutanlığı, Stratejik Araştırmalar Enstitü- sü Müdürlüğü, Strateji ve Stratejik Araştırmalar Anabilim Dalı, Yayınlan- mamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2012.
Gökçe, Turan, “1831 Nüfus Sayım Sonuçlarına Göre Sivas Sancağının Demografik Yapısı”, Osmanlı Döneminde Sivas Sempozyum Bildirileri 21-25 Mayıs 2007, Cilt: I, Sivas, 2007.
Gül, Abdulkadir, “Eğin Kazasından Redif Taburlarına Asker Alımı (1834-1848)”, Ta-
rih İncelemeleri Dergisi, Cilt: XXV, Sayı:1, Temmuz 2010. H.1289 Sivas Vilayet Salnamesi, Def’a: 3, Sivas Vilayet Matbaası, 1289. H.1292 Sivas Vilayet Salnamesi, Def’a: 5, Sivas Vilayet Matbaası, 1292. H.1298 Sivas Vilayet Salnamesi, Def’a: 8, Sivas Vilayet Matbaası, 1298. H.1302 Sivas Vilayet Salnamesi, Def’a: 12, Sivas Vilayet Matbaası, 1302. H.1304, Sivas Vilayet Salnamesi, Def’a: 13, Sivas Vilayet Matbaası, 1304. H.1306 Sivas Vilayet Salnamesi, Def’a: 14, Sivas Vilayet Matbaası, 1306. H.1325 Sivas Vilayet Salnamesi, Def’a: 17, Sivas Vilayet Matbaası, 1325.
Kütükoğlu, Mübahat, “Sultan II. Mahmud Devri Yedek Ordusu Redif-i Asakir-i Mansure”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi,
Prof. Dr. Tayyib Gökbilgin Hatıra Sayısı, Sayı:12, Yıl:1981-1982.
Mercan, Mehmet, “Sivas Vilayeti’nin Teşkili ve İdari Yapısı (1867-1920)”, Osmanlı
Özcan, Abdülkadir, “Redif Maddesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt:34, İstanbul, 2007.
Özgen, Muhammet Mithat, Osmanlı Devleti Ordu Sisteminde Redif Teşkilatı ve II. Ab-
dülhamid Dönemi Redif Binaları, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,
Mimarlık Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya, 2013. Tunalı, Ayten Can, Tanzimat Döneminde Osmanlı Kara Ordusunda Yapılanma (1839-
1976), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı,
Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2003.
Türk Silahlı Kuvvetler Tarihi III ncü Cilt, 5 nci Kısım (1793-1908), Ankara, Genelkurmay
Başkanlığı Yayını, 1978.
Türk Silahlı Kuvvetler Tarihi, III ncü Cilt, 6 ncı Kısım (1908-1920), 1 nci Kitap, Ankara,
Genelkurmay Basımevi, 1971.
Ünal, Uğur, “XIX. Yüzyılın Sonlarında (1870-1900) Sivas Vilayetinde Askeri Yapı”,
Osmanlı Döneminde Sivas Sempozyum Bildirileri 21-25 Mayıs 2007, Cilt: I, Si-
vas, 2007.
Yıldız, Gültekin, Osmanlı Kara Ordusunda Yeniden Yapılanma ve Sosyo-Politik Etkileri
(1826-1839), Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk