Çalışan bireylerin mobbingden korunmak için alabileceği bazı önlemler bulunmaktadır. Bu önlemlerden bazıları şunlarıdır (Bayram, Ergin ve Tınaz, 2008:71):
• Mobbing olgusunu çok iyi tanıyan uzmanlara başvurup, onlardan yardım almalıdır.
• Mobbing davranışı karşısında işten ayrılmak ya da davranışın durdurulması için mücadele etmek arasında hangisinin daha avantajlığı olduğu konusunda duruma göre seçim yapılıp ona göre hareket edilmelidir.
• Mobbingcinin mağdurun işe gelmemesi durumunda daha rahat hareket edebileceği düşünülerek gerekli olmadıkça izin ya da rapor alıp işe gemlemezlik yapılmamalıdır.
• Hedef olunan mobbingin başkaları tarafından fark edilmesi sağlanmalı ve gerekirse yaşananlar yardım alınabilecek çeşitli kişilere, birimlere, merkezlere anlatılmalıdır.
• Yasal korumaya yönelik başvurular iş hukukunda uzman ve mobbing konusunda deneyimli hukukçulara yapılmalıdır.
73 • Hukukçuların belgelendirilmiş olguları dikkate aldığını düşünülerek mobbinge ilişkin somut kanıtlar toplanmaya dikkat edilmelidir.
• İnandırıcı tanıklar bulunmalıdır.
• Mağdurlar kendilerine sözlü olarak verilen emirleri mümkünse yazılı olarak istemeli belgelendirme şartı yerine getirilmelidir.
• Mobbinge izin veren örgütlerin de büyük bedeller ödeyeceği her fırsatta dile getirilmelidir.
• İçe kapanarak bir kenara çekilmemelidir.
Mobbingle mücadele etmenin en temel yolu mobbingin ne olduğunu bilmek ve belirtilerini tanımaktır. Mobbingi tanımak kadar çalıştığı örgütü tanımak da bireylerin kendinden emin hareket etmelerini sağlar ve hata yapmalarını engeller. İş ve özel yaşamını ayırabilmek de mobbinge karşı önlem almak ve mobbingle kolay mücadele etmek yönünden önemlidir. İş yaşamında çoğu zaman rekabet ve hiyerarşi arkadaşlıktan öne geçer (Minibaş ve İdiğ, 2009:76). Bu nedenle kurulan arkadaşlık ilişkilerinin dozu ayarlanmalı, diğer çalışanlara çatışma sırasında kendi aleyhine kullanılabilecek bilgiler vermekten kaçınılmalıdır.
Davenport’a göre mobbinge katlanmak için; gerçekte neler oldugunu anlamak, saldırılardan korkmadan güvenle karsılık vermek, kurban olmayı reddetmek, uzun süreli bir mücadele için hazırlanmak, yaratıcılıgı ve enerjiyi ilgi alanlarına aktarmak ve gerekirse oradan ayrılmak için önlemler almak gerekebilir (Davenport, 2003).
Özellikle mobbing kendini göstermeye başlamadan üstü kapalı çatışmalar yaşanırken mobbingcinin cesaret bulup saldırganlığını ileri götürmemesi için uygulanabilecek en etkili yöntem güvenli davranışlar sergilemektir. Güvenli davranış, başkalarının haklarını çiğnemeden kendi haklarını savunmak, duygu, düşünce ve inançlarını uygun yollarla ifade etmek, bilinçli ve yapıcı iletişim kurmak anlamına gelmektedir (Minibaş ve İdiğ, 2009:91). Kötü şakalar, özel hayata müdahaleler gibi davranışlar karşında hayır diyebilmek; olası çatışmaları önlemek için çerçeveyi iyi çizip iletişimi somut veriler üzerinden sürdürmek; çekingen ya da saldırgan tavır içinde olmamak gibi önlemlerle güvenli davranışlar sergilenebilir (Minibaş ve İdiğ, 2009:76). Eğer negatif davranışlar sürekli hale gelmemişse etkilenmediğini göstermek ve mobbingciyi yıldırmak için onu görmezden gelmek de yararlı olabilir.
74 Mobbing süreci boyunca kendine güvenini korumak oldukça zordur. Ancak resmi hakların bilinmesi ve ihtiyaçların farkında olunması kendine güveni arttırır (Minibaş ve İdiğ, 2009:77).
Mobbing yerleşmeye başladığında mağdur oldukça yüksek stres ve duygusal gerilim yaşamaktadır. Bu durumda stres karşısında fiziksel ve zihinsel sağlığını ve soğukkanlılığını korumaya çalışmalıdır. Böylece mobbingcinin mağdurun psikolojik dengesini bozup performansını aşağıya çekmek amacını gerçekleştirmesine izin vermez. Bunun için stresle baş etme ve duygularını yönetme yöntemleri en etkili araçlardır (Minibaş ve İdiğ, 2009:77).
Stresle başa çıkmak için Servant’ın bireyin kendi kedine uygulayabileceği çeşitli önerileri bulunmaktadır (Minibaş ve İdiğ 2009:104):
• Zaman iyi yönetilmeli ve amaçların farkında olunmalıdır. • Zevk alınan faaliyetlerde bulunulmalıdır.
• Belirsizliklerle yaşamak öğrenilmelidir.
• Düşünce sistemi değiştirilmeli, ketleyici düşünceler yerine motive edici düşünceler üretilmelidir.
• Duyguların farkına varılmalı, bunlar uygun biçimde dile getirilmelidir. Güçlü görünmek için duygular bastırıldığında çeşitli fiziksel rahatsızlıklar, depresyon, motivasyon düşüklüğü ortaya çıkabilir. Bu nedenle duygular yakın çevreyle ya da bir uzmanla paylaşılmalıdır.
• İnsanlarla beraber olunmalı, kendini sosyal ilişkilere kapamamalıdır. Mobbingcinin amaçlarından biri de mağdurun çevresiyle ilişkilerini bozmaktır. Kendini çevreden yalıtmak mobbingin etkilerini arttırabilir. Yakın çevreyle kurulan iyi ilişkiler ve alınan destek de kişinin özgüvenini yerine getirmektedir.
• Uyku ve beslenmeye dikkat edilmelidir.
• Nefes alma ve gevşeme egzersizleriyle vücut rahatlatılmalıdır.
Duyguların yönetimi de kişinin mobbinge karşı dengesini korumasında etkili bir beceridir. Duygularını yönetebilen kişiler, yaşadıkları tüm olumsuzluklara rağmen bir çıkış yolu bulma becerisi gösterebilmektedirler. Kişinin kendisinin ve başkalarının duyguları sezinlemesi, anlaması ve yönetmesi duygusal zekâ olarak tanımlanır (Goleman, 2007: 8). Duyguların yönetimi ise duygu, düşünce ve davranış arasındaki bağlantıların farkına varmak, duygu çıkmazına sokan düşünce sistemini esnek hale
75 getirerek davranışları kendine zarar vermeyecek yönde değiştirmektir. Mobbing söz konusu olduğunda öfke, korku ve üzüntü sıklıkla görülen duygulardır. Akılcı düşünme, bu duygularla çıkmaza girmeyi engeller. Akılcı düşünme öznel bir fikir yerine nesnel bir olay üzerinden hareket etmeye dayanır. Akılcı düşünceler kullanılarak sorumlu aramak yerine çözüme odaklanarak amaca ulaşmak hedeflenir (Minibaş ve İdiğ, 2009:114).
Mağdur zihniyetine girmemek ve mağdur rolünün üstlenmemek de mobbingle bireysel mücadele yollarından biridir. Mağdur rolü “talihsiz mağdur” ve “kışkırtıcı mağdur” olarak iki şekilde karşımıza çıkar. Talihsiz mağdur kendi gücüne inanmaz ve diğerlerini güçlü görür, başkalarının yardımı olmadan sonuca ulaşamayacağını düşünür. Kışkırtıcı mağdur ise çevresindekileri çatışmaya çeker ve içinde bulunduğu durumun sorumluluğunu diğerlerine yükleyerek çatışmayı sürdürür (Minibaş ve İdiğ, 2009:87). Her iki durumda da mağdur acı çeker. Mobbinge maruz kalan kişinin mağdur rollerinin olumsuzluğunun farkına varması gerekmektedir. Mağdurun yanılgısı bu tavırları ile sempati toplayacağını ve yardım alacağını düşünmesidir. Oysa bu roller saldırganı amacına ulaştırıp cesaretini arttıracaktır.
Mobbing karşısında bireyin sağlığını ve dengesini korumak için uygulayacağı yöntemlerin yeterli olmadığı durumlarda mağdurun bir uzmandan yardım alması gerekebilir. Bu durumda psikoterapiyi uygulayacak psikoloğun ya da ilaç tedavisini başlatacak psikiyatristin mobbing olgusunun bilgileriyle çok iyi donanmış olması gereklidir (Tınaz, 2008:159).
Mobbingle başa çıkma yöntemlerinin etkililiği mağdurun kişilik özelliklerine, karşısındaki mobbingciye, işletmenin kültürüne, hukuk sistemine ve mobbingin hangi aşamada olduğuna bağlı olarak değişir. Bir mağdur için etkili çözüm bir diğeri için hayatı zorlaştırabilir. Bu nedenle alternatif öneriler mağdur, mobbingci ve içinde bulunulan işletme bağlamında değerlendirilmelidir ve uygun çözümler seçilmelidir.