Bilânço Analizi

Bu bölümde bilanço, varlıklar ve yükümlülükler olmak üzere iki alt başlık altında analiz edilmiştir.

3.4.1.1. Varlıklar

Aracı kurumların varlıkları genel olarak değerlendirilecek olursa, Çizelge 3.44’te görüleceği üzere 2007 yılında 4 milyar TL civarında olan aracı kurumların toplam varlıkları, yıllar itibariyle artmış, 2011 yılı sonunda yaklaşık olarak iki katına ulaşarak 8 milyar TL olmuştur.

Bilânçonun varlıklar kısmı iki alt bölümde analiz edilebilir. Bu bölümler dönen varlıklar ve duran varlıklardan oluşabilir.

Dönen Varlıklar

Çizelge 3.45’e göre, dönen varlıkların toplam varlıklar içindeki payı, son beş yıl içinde fazla değişmemiş, %90 civarında kalmıştır. Dolayısıyla, aracı kurumlar likit olan mali yapılarını yıllar boyunca korumuşlardır.

2007-2011 yılları arasında aracı kurum sektörü bilançosunun varlıklar kısmı Çizelge 3.44’te gösterilmiştir.

Çizelge 3.44: Aracı Kurum Sektörü Toplu Bilânçosu (Varlıklar)

VARLIKLAR (Bin TL) 2007 2008 2009 2010 2011

I. DÖNEN VARLIKLAR 3.331.932 3.688.643 5.286.676 6.710.488 7.305.932 A. Nakit ve Nakit Benzerleri 1.371.229 2.019.167 2.876.545 4.070.852 4.416.766 B. Finansal Yatırımlar (KV) 897.892 800.317 684.774 663.115 683.198 C. Ticarî Alacaklar (KV) 988.460 769.108 1.591.227 1.879.293 2.095.611 D. Finans Sekt. Faal. Alacak. (KV) 17.506 37.276 44.404 0 0 E. Diğer Alacaklar (KV) 29.081 19.533 56.143 69.858 78.633 F. Diğer Dönen Varlıklar 27.764 41.269 33.583 27.370 31.724

G. Satış Amacıyla Elde Tut. DV 0 1.973 0 0 0

II. DURAN VARLIKLAR 476.626 474.098 685.172 763.725 743.480

A. Ticarî Alacaklar (UV) 88 233 452 279 310

B. Finans Sekt. Faal. Alacak. (UV) 0 73 0 0 0

C. Diğer Alacaklar (UV) 7.003 17.579 10.025 14.020 15.785 D. Finansal Yatırımlar (UV) 240.705 196.995 447.862 559.373 509.965 E. Özkaynak Yöntemi. Değ.

Yatırım. 69.960 85.749 63.710 26.607 58.776

F. Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller 5.234 6.578 4.993 8.682 7.297 G. Maddi Duran Varlıklar 123.129 128.074 126.377 121.724 115.138 H. Maddi Olmayan Duran

Varlıklar 10.192 13.770 9.836 10.694 12.030

I. Şerefiye 3.741 3.933 1.205 1.205 0

J. Ertelenmiş Vergi Varlığı 15.188 19.983 20.351 20.695 23.634

K. Diğer Duran Varlıklar 1.386 1.131 361 446 545

TOPLAM VARLIKLAR 3.808.558 4.162.741 5.971.848 7.474.213 8.049.412

2011 yılı itibariyle, sektör bilançosunun yarısından fazlasını (yaklaşık olarak %55) aracı kurumların kendi hesaplarına yaptıkları vadeli-vadesiz mevduat ve ters repo ile müşteri varlıklarını içeren nakit ve nakit benzeri varlıklar oluşturmaktadır. Bu kalem bilançodaki payını yıllar içinde artırırken, toplam büyüklüğü 2011 yılında 4,5 milyar TL’ye yükselmiştir.

Çizelge 3.44’e göre, aracı kurumların yatırım amacıyla ellerinde tuttukları varlıkları gösteren kısa vadeli finansal yatırımlar, 2007 yılında varlıkların %25’i iken, nakit ve nakit benzeri varlıklardaki artışla bu oran 2011 yılında %8’e kadar inmiştir. 2011 yılı itibariyle kısa vadeli finansal yatırımlar 683 milyon TL olmuştur.

Aracı kurumların toplam varlıklarının önemli bir kısmını (yaklaşık olarak %26) kısa vadeli ticari alacakların oluşturduğu görülmektedir. Son dört yıldır sürekli olarak artan bu hesap 2011 sonu itibariyle 2 milyar TL’ye ulaşmıştır.

Duran Varlıklar

Çizelge 3.44’e göre, 2010 yılına kıyasla %3 gerileyerek 743 milyon TL’ye inen duran varlıkların bilançodaki payı son beş yıldaki en düşük seviyesine (yaklaşık olarak %9) inmiştir.

Duran varlıkların en önemli kalemini uzun vadeli finansal yatırımlar oluşturmaktadır. Bilançonun yaklaşık olarak %6’sını oluşturan bu kalem, 2010 yılına göre yaklaşık %9 azalmış ve 2011 sonu itibariyle 510 milyon TL olmuştur.

Duran varlıkların yaklaşık olarak %15’ini oluşturan maddi duran varlıkların çoğunu binalar ve demirbaşlar oluşturmaktadır.

Duran varlıkların altında yer alan önemli bir diğer kalem ise, özkaynak yöntemiyle değerlenen yatırımlardır. 2010 sonunda 27 milyon TL olan ve tamamını iştiraklerin oluşturduğu bu kalem, 59 milyon TL’ye çıkmıştır.

3.4.1.2. Yükümlülükler

Aracı kurumların yükümlülükleri genel olarak değerlendirilecek olursa, Çizelge 3.45’e göre, son beş yıl göz önüne alındığında kısa vadeli yükümlülüklerin bilanço içindeki payı yaklaşık olarak %42’den %65’e çıkarken, özkaynakların payı %57’den %34’e inmiştir. Uzun vadeli yükümlülükler ise, %1’de kalmıştır.

Bilançonun yükümlülükler kısmı üç alt bölümde analiz edilebilir. Bu bölümler kısa ve uzun vadeli yükümlülükler ile özkaynaklardır.

Kısa Vadeli Yükümlülükler

2007-2011 yılları arasında aracı kurum sektörü bilançosunun yükümlülükler kısmı Çizelge 3.45’te gösterilmiştir.

Çizelge 3.45: Aracı Kurum Sektörü Toplu Bilânçosu (Kaynaklar)

KAYNAKLAR (Bin TL) 2007 2008 2009 2010 2011

I. KISA VADELĐ YÜKÜMLÜLÜKLER 1.609.536 1.979.740 3.771.882 5.006.144 5.227.364

A. Finansal Borçlar (KV) 786.801 1.182.619 1.968.572 3.167.059 3.251.305 B. Diğer Finansal Yükümlülükler (KV) 32.279 4.367 11.349 7.353 61.059 C. Ticarî Borçlar (Kısa Vadeli) 606.265 626.277 1.631.057 1.684.642 1.758.972 D. Diğer Borçlar (Kısa Vadeli) 56.996 45.478 45.863 36.341 46.382 E. Finans Sekt. Faal. Borçlar (KV) 4.790 11.496 25.173 0 0 F. Devlet Teşvik ve Yardımları (KV) 0 0 0 0 0 G. Dönem Karı Vergi Yükümlülüğü 21.009 15.131 14.394 17.068 12.653 H. Borç Karşılıkları (KV) 54.756 50.308 43.561 17.292 13.805 I. Diğer Yükümlülükler (KV) 46.640 39.142 31.913 56.189 50.231 J. Satış Amacıyla Elde Tut. DV Đlişkin Yük. 0 4.922 0 20.199 32.957

II. UZUN VADELĐ YÜKÜMLÜLÜKLER 46.446 33.296 47.403 42.523 53.097

A. Finansal Borçlar (UV) 6.201 5.150 3.887 3.618 3.707 B. Diğer Finansal Yükümlülükler (UV) 0 0 0 63 63 C. Ticarî Borçlar (UV) 2.769 63 3.808 42 42 D. Diğer Borçlar (Uzun Vadeli) 40 286 408 158 443 E. Finans Sektörü Faal. Borçlar (UV) 0 0 0 0 0 F. Devlet Teşvik ve Yardımları (UV) 0 0 0 0 0 G. Borç Karşılıkları (UV) 7.197 846 5 5 5 H. Çalışanlara Sağlanan Fayda. Đlişkin Karş. 18.948 19.864 28.400 28.628 35.605 I. Ertelenmiş Vergi Yükümlülüğü 11.244 7.041 10.663 9.722 8.243 J. Diğer Yükümlülükler (UV) 48 46 232 288 4.989

III. ÖZKAYNAKLAR 2.152.576 2.149.710 2.152.572 2.425.554 2.768.958

A. Ana Ortaklığa Đlişkin Özkaynaklar 1.940.449 1.969.886 2.152.572 2.425.554 2.768.958 1. Ödenmiş Sermaye 907.397 1.019.519 1.029.955 1.222.223 1.440.594 2. Sermaye Düzeltmesi Farkları 368.181 349.894 318.454 314.695 297.827 3. Karşılıklı Đştirak Sermaye Düzeltme. (-) 0 0 0 0 0 4. Hisse Senetleri Đhraç Primleri 40.658 40.658 40.657 0 6.235 5. Değer Artış Fonları 101.961 31.319 119.854 158.647 151.708 6. Yabancı Para Çevrim Farkları -431 -258 -10 -153 -148 7. Kârdan Ayrılan Kısıtlanmış Yedekler 100.829 148.667 135.544 155.854 195.319 8. Geçmiş Yıllar Kâr/Zararları 106.698 199.430 191.228 207.482 263.747 9. Net Dönem Kârı/Zararı 315.157 180.657 316.889 366.806 413.677 B. Azınlık Payları 212.128 179.825 0 0 0

TOPLAM KAYNAKLAR 3.808.558 4.162.747 5.971.856 7.474.221 8.049.419 Kaynak: TSPAKB, Türkiye Sermaye Piyasası (2011-2010-2009-2008-2007).

Çizelge 3.45’e göre, kısa vadeli yükümlülükler son beş yıldır sürekli olarak artmıştır. 2011 yılı sonunda kısa vadeli yükümlülükler bir önceki yıla göre yaklaşık

olarak %4 artarak 5,2 milyar TL olmuştur. Artışa en önemli katkıyı sağlayan finansal borçlar yaklaşık 3,3 milyar TL’ye yükselmiştir.

Kısa vadeli yükümlülüklerin bir diğer önemli kalemi olan ticari borçlar da son beş yıl sürekli olarak artmıştır. Ticari borçlar, 2011 yılında, bir önceki yıla göre %4 artarak 1,8 milyar TL olmuştur.

Uzun Vadeli Yükümlülükler

Çizelge 3.45’e göre, genel olarak uzun vadeli yükümlülükler 2011 sonu itibariyle bir önceki yıla göre %25 artarak 53 milyon TL olmuştur. Bu yükümlülüklerin en büyük kalemi, yıllar itibariyle artan, çalışanlara sağlanan faydalara ilişkin uzun vadeli karşılıklardır. Kıdem tazminatı karşılıklarını içeren bu kalem 2011’de 36 milyon TL olmuştur.

Özkaynaklar

Diğer tüm borçlar, uzun vadeli olarak sınıflandırılır. Đşletmenin sahip veya ortaklarının sahip veya ortak sıfatıyla işletme varlıkları üzerindeki hakları ise özkaynakları oluşturur (Akdoğan ve Tenker, 2007: 64).

Çizelge 3.45’e göre, özkaynaklar yıllar itibariyle sürekli olarak artmasına rağmen toplam yükümlülükler içindeki payı %50’lerden 2011 sonunda %34’e kadar inmiştir. Bir önceki yıla kıyasla yaklaşık olarak %14 artış gösteren özkaynaklar, 2011 sonunda 2,8 milyar TL seviyesindedir.

Son beş yıl içerisinde ödenmiş sermaye kalemi özkaynakların yaklaşık olarak yarısını oluşturmuştur. 2011 yılsonunda da, 1,4 milyar TL ile ödenmiş sermaye, özkaynakların yarısını oluşturmuştur. Ödenmiş sermayeden kaynaklanan enflasyon düzeltmesi farkları, aynı dönem sonunda 298 milyon TL olarak gerçekleşmiştir.

Çizelge 3.45 incelendiğinde, aracı kurumların son dört yıldır kârlarını arttırdıkları görülmektedir. 2011 yılsonu itibariyle aracı kurumları kârı yaklaşık olarak 414 Milyon TL olarak gerçekleşmiştir.