ÖZET
Bilişsel gelişim; yaşla birlikte, bireydeki akıl yürütme, düşünme, bellek ve dildeki değişimleri kapsayan gelişimdir. Bilişsel Gelişim Kuramı’nın kurucusu Jean Pıaget, çocuğun çevresindeki dünyayı değişik yaşlarda nasıl ve niçin farklı algıladığını dönemler halinde açıklamıştır. Piaget’e göre çocuklar, dünyayı anlamlandırmaya ya da keşfetmeye çalışırken bilişsel gelişimin dört aşamasından geçmektedirler. Her aşama ise, farklı bir yaş aralığı ile ilişkilendirilmektedir. 6.sınıfa denk gelen 11-12 yaş aralığı; Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramı’na göre, somut işlemler dönemi sonu ile soyut işlemler dönemi başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Somut işlemler döneminden soyut işlemler dönemine geçme aşamasında olan çocukların her iki dönemi de kapsayan davranışlar sergilediği görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nın Somut işlemler döneminde ve soyut işlemler dönemindeki çocuklardan gerçekleştirmeleri beklenen kazanımlar açısından her iki dönemi de kapsayan özellikleri içerip içermediğini tespit etmek ve programda hangi işlem dönemine ait daha fazla kazanım belirtildiğini tespit etmektir. Çalışma, 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ve Jean Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramı dikkate alınarak karşılaştırmalı analiz şeklinde hazırlanmıştır. Bu çalışmada, nitel araştırma modeli kapsamında durum çalışması deseni kullanılmıştır. Araştırmada 2017-2018 eğitim öğretim yılında kullanılmakta olan 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı analiz edilmiştir. Verilerin analizi, betimsel analiz yöntemine göre yapılmıştır. Araştırmada Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramı dikkate alınarak hazırlanmış olan kriter listesi veri formu olarak kullanılmıştır. Bu çalışma Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramı’na göre, somut işlemler dönemi ve soyut işlemler dönemi özellikleriyle sınırlıdır. Araştırmada oldukça önemli sonuçlar tespit edilmiştir. Öncelikle 6.Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda, Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramının somut işlemler ve soyut işlemler dönemi özelliklerinin her ikisini de yansıttığı belirlenmiştir. Bu kapsamda öğrencilerin her iki işlem dönemine ait davranışlar kazanabilmeleri yönünde vurgulara rastlanmaktadır. Ancak programda soyut işlemler dönemine ait vurguların somut işlemler dönemine ait vurgulara göre daha fazla olduğu görülmüştür. Çalışma sonunda konuyla ilgili önerilerde bulunulmuştur.
130
ULEAD 2018 Annual Congress: ICRE
ULEAD 2018 Annual Congress: ICRE
1. Giriş
Bilim ve teknolojide yaşanan hızlı değişim, bireyin ve toplumun değişen ihtiyaçları, öğrenme öğretme teori ve yaklaşımlarındaki yenilik ve gelişmeler bireylerden beklenen rolleri de doğrudan etkilemiştir. Bu değişim bilgiyi üreten, hayatta işlevsel olarak kullanabilen, problem çözebilen, eleştirel düşünen, girişimci, kararlı, iletişim becerilerine sahip, empati yapabilen, topluma ve kültüre katkı sağlayan vb. niteliklerdeki bir bireyi tanımlamaktadır.
Birey yetiştirmeyi amaçlayan öğretim programları, sadece bilgi aktarmaktan ziyade bireysel farklılıkları dikkate alarak değer ve beceri kazandırma hedefli sade ve anlaşılır bir yapı sunmaktadır. Bu amaç doğrultusunda programlarda, farklı konu ve sınıf düzeylerinde sarmal yaklaşımla tekrar eden kazanımlara yer verilmektedir. Bu sayede, üst bilişsel becerilerin kullanımına uygun, anlamlı ve kalıcı öğrenmeyi sağlayan, önceki öğrenmelerle ilişkilendirilmiş, diğer disiplinlerle ve günlük hayatla bütünleşmiş bir öğretim programlarının toplamı oluşturulmuştur.
1.Öğretim Programı Şu Alt Başlıklardan Oluşmaktadır: 1) Millî Eğitim Bakanlığı Öğretim Programları
2)Öğretim Programlarının Amaçları 3)Öğretim Programlarının Perspektifi 4)Değerlerimiz
5)Yetkinlikler
6)Öğretim Programlarında Ölçme Ve Değerlendirme Yaklaşımı 7)Bireysel Gelişim Ve Öğretim Programları
8)Sonuç
9)Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nın Özel Amaçları 10)Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda Temel Beceriler 11)Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda Değerler Eğitimi
12)Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nın Uygulanmasında Dikkat Edilecek Hususlar 13)Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nın Yapısı
14)Sosyal Bilgiler Dersi 4, 5, 6 Ve 7. Sınıflar Ders Kitabı Forma Sayıları Ve Ebatları 15)4.Sınıf Kazanım Ve Açıklamaları
16)5. Sınıf Kazanım Ve Açıklamaları 17)6. Sınıf Kazanım Ve Açıklamaları 18)7. Sınıf Kazanım Ve Açıklamaları
Öğretim programları, 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanununun 2. maddesinde ifade edilen “Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları” ile “Türk Millî Eğitiminin Temel İlkeleri” esas alınarak hazırlanmıştır.
Eğitim ve öğretim programlarıyla sürdürülen tüm çalışmalar; okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim seviyelerinde birbirini tamamlayıcı bir şekilde belirli başlı amaçlara ulaşmaya yöneliktir. Bu amaçlar; her eğitim seviyesinin bireysel gelişim süreçleri göz önüne alınarak, bedensel, zihinsel ve duygusal alanlarda sağlıklı şekilde gelişen; gündelik hayatta ihtiyaç duyacağı temel düzeyde sözel, sayısal ve bilimsel akıl yürütme ile sosyal becerileri ve estetik duyarlılığı kazanmış; millî ve manevi değerleri benimsemiş, haklarını kullanan ve sorumluluklarını yerine getiren; üretken ve aktif vatandaşlar olarak yurdumuzun iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmasına katkıda bulunan bireyler yetiştirmek şeklinde ifade edilmektedir.
131
ULEAD 2018 Annual Congress: ICRE
ULEAD 2018 Annual Congress: ICRE
Eğitim sistemimizin temel amacı değerlerimiz ve yetkinliklerle bütünleşmiş bilgi, beceri ve davranışlara sahip bireyler yetiştirmektir. Bilgi, beceri ve davranışlar öğretim programlarıyla kazandırılmaya çalışılırken değerlerimiz ve yetkinlikler bu bilgi, beceri ve davranışların arasındaki bütünlüğü kuran bağlantı ve ufuk işlevi görmektedir. Öğretim programlarında yer alan “kök değerler” şunlardır; adalet, dostluk, dürüstlük, öz denetim, sabır, saygı, sevgi, sorumluluk, vatanseverlik ve yardımseverliktir. Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinde (TYÇ) belirlenmiş sekiz anahtar yetkinlik ise şunlardır; anadilde iletişim, yabancı dillerde iletişim, matematiksel yetkinlik, dijital yetkinlik, sosyal vatandaşlıkla ilgili yetkinlik, insiyatif alma ve girişimlilik, kültürel farkındalık ve ifade
Öğretim Programında çok yönlü yetiştirilmeye çalışılan bireyler, ölçme ve değerlendirme sürecine tabi tutulmaktadırlar. Bireysel farklılıklar esas alındığında ölçme değerlendirme sürecinin herkese uygun ve aynı standartta olması beklenemez. Ayrıca ölçme ve değerlendirme uygulamalarının etkililiğini sağlamada öncelik ve özgünlük, programdan değil öğretmenden beklenir.
Öğretim programları temel gelişim ilkelerini dikkate almaktadır. Program; hayat boyu öğrenme, gelişimin evreler halinde gerçekleşmesi ve evrelerin hızının farklılık göstermesi, bireysel farklılık ve çevrenin etkisi, dil gelişimi ve zihin gelişiminin aynı bireyde farklılık göstermesi, kritik dönem gibi gelişim özelliklerini göz önünde bulunduran bir hassasiyetle yapılandırılmıştır.
2.Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nın Özel Amaçları
1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nda ifade edilen Türk Millî Eğitimi’nin Genel Amaçları ve Temel İlkelerine uygun olarak şöyle ifade edilmektedir: Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ile öğrencilerin;
1. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak vatanını ve milletini seven, haklarını bilen ve kullanan, sorumluluklarını yerine getiren, millî bilince sahip birer vatandaş olarak yetişmeleri,
2. Atatürk ilke ve inkılaplarının, Türkiye Cumhuriyeti’nin sosyal, kültürel ve ekonomik kalkınmasındaki yerini kavrayıp demokratik, laik, millî ve çağdaş değerleri yaşatmaya istekli olmaları, 3. Hukuk kurallarının herkes için bağlayıcı olduğunu, tüm kişi ve kuruluşların yasalar önünde eşit olduğunu gerekçeleriyle bilmeleri,
4. Türk kültürünü ve tarihini oluşturan temel öge ve süreçleri kavrayarak millî bilincin oluşmasını sağlayan kültürel mirasın korunması ve geliştirilmesi gerektiğini kabul etmeleri,
5. Yaşadığı çevre ile dünyanın genel coğrafi özelliklerini tanıyarak insan ile çevre arasındaki etkileşimi açıklamaları ve mekânı algılama becerilerini geliştirmeleri,
6. Doğal çevrenin ve kaynakların sınırlılığının farkına varıp çevre duyarlılığı içerisinde doğal kaynakları korumaya çalışmaları ve sürdürülebilir bir çevre anlayışına sahip olmaları,
7. Doğru ve güvenilir bilgiye ulaşma yollarını bilen bireyler olarak eleştirel düşünme becerisine sahip olmaları,
8. Ekonominin temel kavramlarını anlayarak kalkınmada ve uluslararası ekonomik ilişkilerde millî ekonominin yerini kavramaları,
9. Çalışmanın toplumsal yaşamdaki önemine ve her mesleğin gerekli ve saygın olduğuna inanmaları, 10. Farklı dönem ve mekânlara ait tarihsel kanıtları sorgulayarak insanlar, nesneler, olaylar ve olgular arasındaki benzerlik ve farklılıkları belirlemeleri, değişim ve sürekliliği algılamaları,
11. Bilim ve teknolojinin gelişim sürecini ve toplumsal yaşam üzerindeki etkilerini kavrayarak bilgi ve iletişim teknolojilerini bilinçli kullanmaları,
12. Bilimsel düşünmeyi temel alarak bilgiye ulaşma, bilgiyi kullanma ve üretmede bilimsel ahlakı gözetmeleri,
13. Toplumsal ilişkileri düzenlemek ve karşılaştığı sorunları çözmek için temel iletişim becerileri ile sosyal bilimlerin temel kavram ve yöntemlerini kullanabilmeleri,
132
ULEAD 2018 Annual Congress: ICRE
ULEAD 2018 Annual Congress: ICRE
14. Katılımın önemine inanmaları, kişisel ve toplumsal sorunların çözümü için görüşler belirtmeleri, 15. İnsan hakları, ulusal egemenlik, demokrasi, laiklik, cumhuriyet kavramlarının tarihsel süreçlerini ve günümüz Türkiye’si üzerindeki etkilerini kavrayarak yaşamını demokratik kurallara göre düzenlemeleri,
16. Millî, manevi değerleri ile evrensel değerleri benimseyerek erdemli insan olmanın önemini ve yollarını bilmeleri,
17. Ülkesini ve dünyayı ilgilendiren konulara duyarlılık göstermeleri,
18. Özgür birer birey olarak fiziksel, duygusal özelliklerinin; ilgi, istek ve yeteneklerinin farkına varması amaçlanmaktadır.
3.Sosyal Bilgiler Öğretim Programı’nda Temel Beceriler