Belediye Kanunu

2005 yılında yürürlüğe giren 5393 sayılı Belediye Kanun’un, “Hemşehri Hukuku” başlığı altında düzenlenen 13. maddesinde, herkesin ikamet ettiği beldenin

hizmetlerine katılma, belediye faaliyetleri hakkında bilgilenme ve belediye idaresinin yardımlarından yararlanma haklarının olduğu ifade edilmiştir. Ayrıca belediyelere hemşehriler arasında sosyal ve kültürel ilişkilerin geliştirilmesi ve kültürel değerlerin korunması konusunda gerekli çalışmaları yapma yükümlülüğü getirilmiştir.

Bu madde de, kentlinin yönetime katılma ve bilgi edinme hakkı vurgulanmış olup, kentin korunmasında kentlilerin katılımının sağlanması bakımından etkili olabilecek düzenlemelerden biridir. Bu sayede kentliler belediye faaliyetleri hakkında bilgi edinme hakkını kullanıp, kenti koruyan hükümlerin ihlalleri karşısında belediyenin görev gereklerini yerine getirip getirmediğini denetleyebilecektir (Yalçınöz Şahin, 2006:79-80).

Belediyelerin yurttaşlara vermiş olduğu hizmetler, ülkeden ülkeye, siyasal rejimlere, devlet teorilerine ve zamanın gereklerine göre değişmektedir. Bununla birlikte bazı hizmetleri belediyelerin yüklenmesinin bir başka sebebi ise teknik zorunlulukların yanı sıra artan ve çeşitlenen kamu hizmetlerinden yerel yönetimlerin payına düşen hizmetlerin sayısının da her geçen gün artmasıdır (Keleş, 2009:243).

Belediye sınırları içinde oturan, bulunan veya ilişiği olan her şahıs, belediyenin kanunlara dayanan kararlarına, emirlerine ve duyurularına uymakla ve belediye vergi, resim, harç, katkı ve katılma paylarını ödemekle yükümlüdür.

Keleş (2009:243), görev ve hizmetler yönünden dünyada başlıca üç ilkenin uygulandığını belirtmekte ve bu ilkeleri şu şekilde sıralamaktadır:

Genellik Đlkesi: Yasaların yasaklamadığı veya başka birimlere bırakılmamış olan tüm hizmetleri görmeye belediyelerin yetkili olduğunu belirtmektedir.

Yetki Đlkesi: Bu ilkeye göre belediyeler görmek istedikleri her yeni hizmet için özeksel yönetimden yetki almak zorundadırlar.

Liste Đlkesi: Bu ilkeyi benimsemiş olan ülkelerde ise, belediyelerin yapacağı hizmetleri yasalar sınırlamıştır.

Belediyelerin görev yetki ve sorumlulukları 5393 sayılı yasanın 14. maddesinde şu şekilde belirtilmektedir:

a) Đmar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel alt yapı; coğrafî ve kent bilgi

sistemleri; çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık; zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans; şehir içi trafik; defin ve mezarlıklar; ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar; konut; kültür ve sanat, turizm ve tanıtım, gençlik ve spor; sosyal hizmet ve yardım, nikâh, meslek ve beceri kazandırma; ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapar veya yaptırır.

b) Devlete ait her derecedeki okul binalarının inşaatı ile bakım ve onarımını

yapabilir veya yaptırabilir, her türlü araç, gereç ve malzeme ihtiyaçlarını karşılayabilir; sağlıkla ilgili her türlü tesisi açabilir ve işletebilir; kültür ve tabiat varlıkları ile tarihî dokunun ve kent tarihi bakımından önem taşıyan mekânların ve işlevlerinin korunmasını sağlayabilir; bu amaçla bakım ve onarımını yapabilir, korunması mümkün olmayanları aslına uygun olarak yeniden inşa edebilir. Gerektiğinde, öğrencilere, amatör spor kulüplerine malzeme verir ve gerekli desteği sağlar, her türlü amatör spor karşılaşmaları düzenleyebileceği belirtilmektedir.

Belediyelerin görev, yetki ve sorumlulukları ile ilgili yasa koyucu dört önemli noktanın altını çizmektedir: Keleş (2009:245), bu noktaları şu şekilde sıralamaktadır:

a) Belediyelerin hangi yerel hizmetlerin yerine getirileceğinin belirlenmesinde önceliğin belediyenin akçal durumu ve hizmetin ivediliği hesaba katılarak verilmesi gereği,

b) Belediye hizmetlerinin yurttaşlara en yakın yerlerde ve en uygun yöntemlerle sunulması ilkesi benimsenmiştir. Uygun yöntemlerle kast edilen özürlü, yaşlı düşkün ve dar gelirli kentlilerin durumlarının dikkate alınması,

c) Belediyelerin görev, yetki ve sorumluluk alanlarının, belediye sınırlarının tamamını kapsamasının gerekliliği,

d) Belediye meclisinin kararları ile belediye hizmetlerinin mücavir alanlara da götürülebileceğini esasa bağlamıştır.

Belediye; “Belediyenin görev ve sorumluluklarını” düzenleyen 14. maddesinin (a) bendi “imar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel alt yapı; coğrafî ve kent bilgi sistemleri; çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık; zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans; şehir içi trafik; defin ve mezarlıklar; ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar; konut; kültür ve sanat, turizm ve tanıtım, gençlik ve spor; sosyal hizmet ve yardım, nikâh, meslek ve beceri kazandırma; ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapar veya yaptırır. Büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 50.000'i geçen belediyeler, kadınlar ve çocuklar için koruma evleri açar.” hükmünü düzenlemiş olup, belediyenin kenti ve çevreyi korumaya, kenti geliştirmeye yönelik oldukça geniş bir alanda görev ve sorumluluklarını belirtmiş olması dolayısıyla kentin korunması açısından önemlidir (Yalçınöz Şahin, 2006:80-81).

“Arsa ve konut üretimi” başlıklı 69. maddeye göre; “Belediye; düzenli

kentleşmeyi sağlamak, beldenin konut, sanayi ve ticaret alanı ihtiyacını karşılamak amacıyla belediye ve mücavir alan sınırları içinde, özel kanunlarına göre korunması gerekli yerler ile tarım arazileri hariç imarlı ve alt yapılı arsalar üretmek; konut, toplu konut yapmak, satmak, kiralamak ve bu amaçlarla arazi satın almak, kamulaştırma yapmak, bu arsaları trampa etmek, bu konuda ilgili diğer kamu kurum ve kuruluşları ve bankalarla iş birliği yapmak ve gerektiğinde onlarla ortak projeler gerçekleştirmek” yetkisine sahiptir (Yalçınöz Şahin, 2006:86).

“Kentsel dönüşüm ve gelişim alan” başlıklı 73. maddeye göre; “Belediye,

kentin gelişimine uygun olarak eskiyen kent kısımlarını yeniden inşa ve restore etmek; konut alanları, sanayi ve ticaret alanları, teknoloji parkları ve sosyal donatılar oluşturmak, deprem riskine karşı tedbirler almak veya kentin tarihî ve kültürel dokusunu korumak amacıyla kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri uygulayabilir”.