Belçika’daki Türk Toplumu

1964 yılında Türkiye ile Belçika arasında imzalanan anlaĢma, Belçika‟daki Türk toplumunun resmî anlamda baĢlangıcı kabul edilmektedir. Ancak bu tarihten daha önce Almanya‟ya ya da diğer Avrupa ülkelerine giden Türklerden bazılarının Belçika‟ya geçtiği ve burada yaĢamını sürdürdüğü bilinmektedir.

Gelekçi (2010), Belçika‟da yaĢayan Türkiye Cumhuriyeti vatandaĢları sayısının Türkiye Cumhuriyeti Brüksel Büyükelçiliği verilerine göre, 2007 yılı sonu itibariyle 187.700 olduğu ifade edilmiĢtir. Cemiloğlu ve ġen (2012), Brüksel BaĢkent Bölgesi Ulusal Kayıt verilerine göre 2008 itibari ile Belçika‟da yaĢayan ancak Belçika vatandaĢlığı bulunmayan Türklerin sayısını 39.532 olarak vermiĢtir.

Belçika‟ya ilk giden göçmenler erkek iĢçilerden oluĢmaktadır. Bu ilk kuĢak göçmenlerin 1970‟lerde ailelerini yanlarına almalarıyla birlikte, ikinci kuĢak olarak adlandırılan göçmen çocukların eğitim sorunları fark edilir hâle gelmiĢtir. Gerekli tedbirlerin alınmaması nedeniyle ikinci kuĢakta görülen eğitim sorunu dördüncü kuĢağa kadar devam etmiĢtir. Belçika‟da zorunlu eğitim 6-18 yaĢ arasındaki çocuk ve gençleri kapsamaktadır. Ġlkokula öğrencilerin baĢlama yaĢı 6‟dır. 6 yıllık ilkokul döneminin ardından 6 yıllık ortaöğrenim dönemi gelmektedir. Bu ülkede okullar üç kısma ayrılıyor: belediye okulları, Millî Eğitime bağlı okullar ve kiliseye bağlı okullardır. Bu ülkedeki Türk çocuklarının okuduğu okullar genellikle belediye okullarıdır. Çünkü bu okullarda Türk çocuklarının Ġslâmiyet derslerini seçme hakları bulunmaktadır (Gelekçi, 2010).

Belçika‟daki Türk nüfusu genç ağırlıklı bir yapı sergilemektedir. AĢağıdaki tablo Belçika öğretim kademelerindeki Türk öğrencilerin sayısını vermesi yönüyle önemlidir:

Tablo 27. Belçika Öğretim Kademelerinde Türk Öğrencilerin Sayısı (2004-2005 Eğitim Öğretim Yılı)

Öğretim Kademeleri

Valon Topluluğu Flaman Topluluğu Toplam

Erkek Kız Erkek Kız

Okul Öncesi 452 412 668 696 2228

Okul Öncesi Özel Eğitim 2 4 2 5 13

Ġlköğretim 801 908 1883 1801 5393

Ġlköğretim Özel Eğitim 97 70 198 135 500

Ortaöğretim 901 959 741 811 3412

Ortaöğretim Özel Eğitim 61 28 112 91 292

Yükseköğretim 22 52 32 34 140

Özel öğretim 35 40 30 31 136

Toplam 2371 2473 3666 3604 12114

DĠGM, 2006; ÇSGB, 2007. (Aktaran, Cemiloğlu ve ġen, 2012, s.10)

“Bu öğrenci sayıları Belçika vatandaĢlığına geçmeyen öğrencileri kapsamaktadır. Ülke vatandaĢlığı ya da çifte vatandaĢlık alanlarla beraber Belçika‟da 2000‟i yükseköğretimde olmak üzere 40.000 civarında Türk öğrenci olduğu düĢünülmektedir.” (Cemiloğlu ve ġen, 2012, s.10).

Belçika‟da yaĢayan Türk çocukları için ana dili ve millî kültür eğitimi Belçika Anayasası‟na, Belçika‟nın imzalamıĢ olduğu uluslararası anlaĢmalara ve Türkiye-Belçika arasında imzalanan anlaĢmalara uygun olarak “Türkçe ve Türk kültürü dersi” adı altında yürütülmektedir. Bu ders, “Türkçe, Türkiye Cumhuriyeti inkılap tarihi, Atatürkçülük, din kültürü ve ahlak bilgisi, Türk tarihi, Türkiye coğrafyası dersleri ve Türk kültürüne ait konuları” kapsamaktadır. Dersler birinci sınıftan onuncu sınıfa kadardır. Türkçe ve Türk kültürü dersi Belçika Büyükelçiliği bünyesindeki Eğitim MüĢavirliğine bağlı olarak verilmektedir. Bu ders; okullarda ders dıĢı olarak, ders içi kültür dersi olarak ya da derneklerde gönüllülük esasına dayalı olarak uygulanmaktadır (Cemiloğlu ve ġen, 2012 ). Gelekçi (2010)‟nin Belçika‟daki Türk çocukları üzerine yaptığı alan araĢtırmasının bulguları bu ülkedeki Türk toplumunun dil ve eğitim alanlarındaki durumu hakkında da önemli bilgiler sunmaktadır. Örneğin aĢağıdaki tabloda Belçika‟daki Türk çocuklarının okuldaki baĢarılarını olumsuz etkileyen durumlar gösterilmektedir. Bu tabloda dikkat

sorunu olmasıdır. Böylece yurt dıĢındaki Türk çocuklarının eğitim sorunlarının temelinde dil sorununun yattığı bir kez daha öne çıkmakta ve dil-eğitim iliĢkisinin önemi daha iyi anlaĢılmaktadır.

Tablo 28. Belçika‟daki Türk Öğrencilerin Okul BaĢarısını Olumsuz Etkileyen Nedenler Okuldaki baĢarıyı olumsuz etki eden durumlar Sayı Yüzde

Dil sorunu 28 35.9

Öğretmenlerin önyargıları ve ayrımcılık 19 24.4

Ailevi sorunlar 15 19.2

Yeterince çalıĢmama 16 20.5

Toplam 78 100

Gelekçi. (2010). Belçika‟daki Türk Çocuklarının Eğitim-Öğretim YaĢantılarında KarĢılaĢtıkları Sorunlar ve Ayrımcılığa Yönelik GörüĢleri.

Söz konusu araĢtırmanın bulgularından, Belçika‟da yaĢayan Türk çocuklarının eğitim durumları hakkında bilgi veren diğer bir detay da, bu çocuklar arasında sınıfta kalma oranının oldukça yüksek olmasıdır. AĢağıdaki tablo incelendiğinde bu çocukların neredeyse yarısının en az bir defa sınıfta kaldığı görülmektedir. Bu durumun ilgililer tarafından ciddi bir Ģekilde ele alınması gerektiği anlaĢılmaktadır.

Tablo 29. Belçika‟daki Türk Öğrencilerin Zorunlu Eğitim Süresince Sınıfta Kalma Durumu Zorunlu eğitim süresince sınıfta kalma durumu Sayı Yüzde

Hiç kalmadım 110 51.2

Bir defa kaldım 68 31.6

Ġki defa kaldım 31 14.4

Üç ve daha fazla kaldım 3 1.4

Cevapsız 3 1.4

Toplam 215 100.0

Gelekçi. (2010). Belçika‟daki Türk Çocuklarının Eğitim-Öğretim YaĢantılarında KarĢılaĢtıkları Sorunlar ve Ayrımcılığa Yönelik GörüĢleri

Bununla birlikte Belçika‟daki Türk çocuklarının Ģimdiye kadar yaĢadıkları en önemli sorunun ne olduğuna iliĢkin verdikleri cevaplar incelendiğinde önyargı ve ayrımcılık ile dil sorununun baĢı çektiği görülmekte bu sorun alanlarını eğitim sorunu takip etmektedir.

Tablo 30. Belçika‟daki Türk Öğrencilerin ġimdiye Kadar YaĢadığı veya YaĢamakta Olduğu En Önemli Sorun

ġimdiye kadar yaĢanılan en önemli sorun Sayı Yüzde

Belçikalıların önyargıları ve ayrımcılık 26 12.1

Belçikalıların yabancı düĢmanlığı 10 4.7

Dil sorunu 26 12.1

Eğitim sorunu 18 8.4

Aile bireyleriyle ilgili sorunlar 8 3.7

Gelekçi, (2010), Belçika‟daki Türk Çocuklarının Eğitim-Öğretim YaĢantılarında KarĢılaĢtıkları Sorunlar ve Ayrımcılığa Yönelik GörüĢleri

ġen (2011), Belçika‟da yaĢayan Türk çocuklarının Türkçeye yönelik tutumlarının belirlemek üzere yaptığı araĢtırma tezinde, bu çocukların ana dillerine yönelik tutumlarının (hiç, az, orta, çok ve tam değer aralıklarından) genel, Türkçe dersi, anlama ve anlatma boyutlarının her birinde “çok” düzeyinde olduğunu tespit etmiĢtir. Ayrıca bu araĢtırmada dikkat çeken diğer bir konu Belçika‟daki Türk çocuklarının Türkçeye yönelik tutumlarının cinsiyet, yaĢ, anne eğitim durumu, baba eğitim durumu, anne mesleği, baba mesleği, Türkiye‟de kalma süresi, Türkiye‟ye gitme sıklığı değiĢkenlerinden etkilenmediğidir.