Barak Türkmen AĢiretleri, yeryüzünde bulundukları coğrafyada günümüzde en çok “Barakeli” olarak ta tabir edilen Barak Ovasında yaĢamaktadırlar. Barak ovası; Güneydoğu Anadolu Bölgesi‟nde; Gaziantep ilinin Oğuzeli, Nizip ve KarkamıĢ ilçelerini içine alarak güneyde Suriye sınırına kadar uzanan, bir kısmı da Kilis‟ in Elbeyli ilçesinde bulunan bir ovadır. Altay dağlarından Horasan‟ a, buradan da Anadolu‟ ya doğru büyük bir göçle gelen Barakların günümüzde yurdun muhtelif yerlerinde ve hatta yurt dıĢında da yaĢadıkları, gerek kaynak kiĢilerden gerekse yazılı kaynaklardan anlaĢılmaktadır. Türkiye‟ de Meskûn Yerler Kılavuzu‟na göre Barak adını taĢıyan yerleĢim yerleri aĢağıdaki gibidir21
:
AġĠRETĠN ADI VASFI ĠLÇESĠ ĠLĠ
Barakdağı Köy Karaisalı Adana
Baraklı Köy Dinar Afyonkarahisar
Barak Köy Keskin Kırıkkale
Barakobası Köy Keskin Kırıkkale
Barakbil Köy Yusufeli Artvin
Baraklar Köy Gerede Bolu
21 Türkiye‟de Meskun Yerler Kılavuzu, Türkiye Cumhuriyeti Ġç ĠĢleri Bakanlığı Yayınları, Cilt 1,
Barakfakı Köy Merkez Bursa
Baraklı Köy Merkez Bursa
Barak Köy Ġskilip Çorum
Barağı Köy KeĢan Edirne
Barak Belde Nizip Gaziantep
Barak Muhtarlık Nizip Gaziantep
Barak Ova Nizip Gaziantep
Barak Dağ Nizip Gaziantep
ġıhbarak Köy Tomarza Kayseri
Baraklı Köy Çiçekdağı KırĢehir
AĢağı Barak Köy Avanos NevĢehir
Belbarak Köy Avanos NevĢehir
Barakmuslu Köy Ilgın Konya
AĢağıbaraklı Köy Erbaa Tokat
Yukarıbaraklı Köy Erbaa Tokat
Berağı Köy Emet Kütahya
Baraklı Köy Boğazlıyan Yozgat
Baraklı Köy Merkez Yozgat
2012 yılında, Baraklı kaynak kiĢi Hüseyin Yıldırım (DerviĢ Hüseyin) ile yapılan görüĢmede Barak‟ ların Adana‟ da da var olduğunu ve halen yaĢadığını kanıtlayan bir olay anlatılmıĢtır. GeçmiĢte bir gün Adana‟daki bir camiye, namaz kılmak için giden Yıldırım, hocanın vaaz verirken Ģivesine ve dua okurken makamsal ağız tavrına dikkat etmiĢ ve kendi kendine “Ne kadar çok bizim yöreye benziyor” diye düĢünmüĢ. Namazdan sonra hocaya “Nerelisiniz Hocam?” diye sorduğunda hoca: “Ben Baraklı‟ yım” demiĢ. Bu durum Barak‟ ların Adana‟ da var olduğunu ve yaĢadığını açıkça göstermektedir.
T.C. Gaziantep Valiliği (2002), Barak Türkmenlerinin; günümüzde Nizip, Oğuzeli, KarkamıĢ ilçe sınırları içerisinde geniĢ bir bölgeyi kapsayan Barak Ovasında aynı adla yaĢantılarını sürdürdüklerini belirtmiĢ ve ayrıca Kilis, Kuzey
Suriye, Reyhanlı ve Amik ovasında, az sayıda da olsa Barak Türkmenlerinin bulunduğunu ifade etmiĢtir.
Yıldırım ve Yıldırım (2011: 19, 20, 28, 29), Horasan‟ dan Anadolu‟ ya olan Barak göçünü; “Anayurtları Asya‟nın kuzeybatısı olan Baraklar, Horasan‟dan
Anadolu‟ya üçüncü büyük göç dalgasında yer alan Beydili‟yle beraber Musul, Telafer ve Bayat Türkmenleriyle aynı dönemde göç etmişlerdir. Barakların göçü, XVI. yüzyılda, İran‟ın Farap, Karacuk yaylasından başlamış ve iskân başı olan Firuz Bey önderliğinde Anadolu‟ya yönelmiştir. Göçün, Anadolu güzergâhı ise Erzurum, Erzincan, Yozgat ve Sivas yolu olmuştur”(… )“Baraklar, bugün Gaziantep civarında Barak Ovası ve Barakeli olarak da bilinen bölgede bulunmaktadırlar. Bu bölge Güneydoğu Anadolu bölgesinde Kilis‟in güneydoğusundan, Gaziantep‟in Oğuzeli ilçesinin güneyinden ve Nizip ilçesinin kuzeydoğusunda bulunan Belkıs köyünden başlayarak doğuda Fırat nehri kıyısına ve güneyde Suriye sınırına kadar uzanan oldukça geniş bir alanı içine almaktadır.” Ģeklinde açıklamaktadır.
Demirci‟ nin (2012:33-69), Savunma Bilimleri Dergisindeki makalesinde Barak sözcüğü “Anklavlar” baĢlığı altında bir sınıflama basamağı olarak anılmaktadır. Demirci‟ye göre Anklavlar bir ülkeyi tanımlayan büyük nüfusun dıĢında yaĢayan ve ülkenin belli bir kesiminde nüfus egemenliğiyle ülke içinde bir nüfus adası oluĢturan topluluklardır. Bu topluluklar diğer ülke yönetimleri tarafından ülkelerin iç iĢlerine müdahale unsuru olarak kullanılmaktadır. Söz konusu çalıĢmada barak sözcüğü sadece Kırgızistan‟da 700 nüfuslu Kırgız Barakları olarak verilmiĢtir. Burada Barak sözcüğü Anklavlar diye anılan nüfus kütlelerinden birini oluĢturmaktadır.
Demirci‟nin yukarıdaki açıklamalarında yer verilen Barak ile günümüz Türkiye coğrafyasının özellikle Gaziantep, Kilis, ġanlıurfa illerinin oluĢturduğu Barak Ovasındaki yerleĢik Baraklar arasında bağ olup olmadığı önem kazanmaktadır. Bu önem Barak Türkmenlerinin hem yaĢadıkları coğrafyanın anlaĢılması hem de göç yollarının ortaya konulması bakımından ifade edilebilir.
Barak coğrafyası konusunun Balkanlara kadar geniĢlediği 1. 3. bölümde ele alınmıĢtı. Bununla birlikte Türkistan sahasında iĢ yapmakta olan Barak iĢ adamı Bekir OKAN‟a sorulduğunda Barak coğrafyasını Kazakistan‟a kadar geniĢleten bir bilgiye ulaĢılmıĢtır. Okan‟ın22
(2013) bir deneyiminden aktardığına göre
“… üç dört yıl önce Kazakistan‟ daki iş seyahatleri sırasında kendisini, Rusya ve Çin‟ e sınırı olan Altay Dağlarına geziye çıkardıkları bir gün, orada bulunan bölge yerlisine: “Siz hangi cüz‟23
den siniz?” sorusunu yönelttiğinde, yerli vatandaş: “Ben Barak‟ ım” diyerek cevap vermiş.”
Bu yaĢantıdan ortaya çıkan bilgiye dayanan Okan, Kazakistan‟da Ģu anda bir Barak boyu olduğunu ve bunu günümüzde kimsenin bilmediğini dile getirmiĢtir. Okan‟ın deneyiminden yola çıkıldığında Barak coğrafyası Türkistan‟ da konumu Kazakistan sınır bölgesi olan Rusya(Sibirya), Moğolistan ve Çin‟ e kadar varan sıradağlarda (Altay dağlarında) günümüzde bir Barak Boyunun yaĢadığı gerçeğiyle Kazakistan‟dan Balkanlara kadar uzanmaktadır. Bu bilgiye dayanarak; tarihi Barak göçünün Horasan‟dan baĢlamadığını, göç yolunun ilk olarak Altay dağlarından Horasan‟ a doğru olduğunu, daha sonra Horasan‟ dan Anadolu‟ ya; Anadolu‟da Balkanlara doğru gerçekleĢtiği söylenebilir.