Bankanın Yeni Hizmet Alanları

mülkiyetinde bulunan arsalar üzerinde gelir paylaşımı ve kat karşılığı yöntemleriyle gayrimenkul yatırım işlemleri kapsamında yapmış olduğu satış işlemlerinden 2017 yılında 241.321 Bin TL gelir elde etmiştir³¹⁸. Banka'nın kaynak geliştirme faaliyetleri kapsamında yapmış olduğu işlere ait bilgiler aşağıdaki tabloda verilmektedir.

Tablo 46. Bankanın Kaynak Geliştirme Faaliyetleri Kapsamında Yapmış Olduğu İşlere Ait Detayların Seyri

Yıllar Planlanan Kaynak Kullanım Tutarı

Gerçekleştirilen Harcama Tutarı

Gerçekleşme Oranı (%)

2013 1.000.000.000 141.963.000 14,20

2014 400.000.000 2.372.000 0,06

2015 250.000.000 165.746.000 66,30

2016 250.000.000 186.137.000 74,45

2017 250.000.000 141.000. 0,05

Kaynak: İller Bankası 2013-2017 Yılları Arasında Düzenli Olarak Yayınlanan Faaliyet Raporları.

Bankanın kaynak geliştirme faaliyetleri kapsamında planlamış olduğu kaynak kullanım tutarı 2013 yılında 1.000.000.000 TL iken 2017 yılında planlanan bu tutar ¼ oranında azalarak 250.000.000 TL olarak gerçekleşmiştir. Planlanan kaynak tutarının gerçekleşme oranında da bir azalmanın olduğu görülmektedir. 2013 yılında gerçekleşme oranı %14,20 iken bu oran 2017 yılında %0,05’dir.

b. Kentsel Dönüşüm Projeleri

Kentlerdeki aşırı ve niteliksiz büyüme, sağlıksız yapılaşma, barınma, altyapı, eskiyen ve yıpranan yapı stoku, afet riskleri ve hızlı nüfus artışı gibi nedenlerle kentsel dönüşüme ihtiyaç artmıştır. Günümüzde kentler sadece plansız yapılar olan beton yığınlarıyla değil aynı zamanda planlı yapılmış olan yapı stoklarının eskimesi nedeniyle

318 İller Bankası Genel Müdürlüğü, 2018, a.g.r., s. 29.

de depremlere karşı rehabilite edilmesi ya da kentsel dönüşüm projeleriyle bu yapı stoklarının yenilenmesi gerekmektedir. Ülkemiz, dünyanın aktif deprem kuşaklarından biri olan Alp-Himalaya deprem kuşağı üzerinde yer almakta olup yüzölçümünün % 42’si birinci derecede deprem kuşağı üzerinde ve yüzölçümünün % 96’sı ise deprem riski altındadır³¹⁹. Böylesine önemli bir afette can ve mal kaybı kadar ülke ekonomisi de ciddi risk altındadır.

Ülkemizde kentsel dönüşüm proje uygulamaları özellikle 1999 yılında yaşanan Marmara depremi sonrasında gündeme gelmiştir. Bu konu sadece yerel yönetimlerin sorunuymuş gibi algılanarak uygulamalar ulusal boyutta değil yerel boyutta kalarak gerekli ilerleme sağlanamamıştır. Kentsel dönüşüm sadece depreme dayanıksız yapı stoklarının ve çarpık kentleşmenin giderilmesi gibi amaçları taşırken aynı zamanda projenin uygulanması sonrasında ekonomik ve sosyal yaşamın iyileştirilerek özelde yerelin genelde ise tüm ülke için yaşanabilir modern kentlerin oluşturulması bakımından çok önemlidir.

Depremlerin oluşturacağı zararları azaltmanın en etkin iki yolu; toplumu depreme karşı eğitmek ve depreme dayanıklı yapılar inşa etmektir. Bu konuda da belediyelere 2000'li yıllardan sonra, eskiyen ve özelliğini kaybetmiş kent bölgelerinin, kentin gelişimine uygun olarak yeniden inşa ve restore edilmesi, konut alanları, ticaret alanları, turizm ve kültür alanları ve sosyal donatı alanları oluşturulması, deprem risklerine karşı tedbirler alınması veya kentin tarihi ve kültürel dokusunun korunarak yenilenmesi yönünde önemli yasal düzenlemelerle yeni görevler verilmiştir. Fakat belediyelerin bu önemli görevleri yerine getirmesinde kullanacakları gelir kaynakları son derece sınırlıdır. Bu tür büyük projeler için büyük çapta finansmana ihtiyaç duyulmaktadır. Belediyelerin bu sorunu merkezi idarenin katkısı olmadan tek başına çözmesi kolay değildir. Bu hususa 10. Kalkınma Planında şu şekilde yer verilmiştir:³²⁰

"Kentsel dönüşümün planlanması ve uygulanmasında özellikle merkezi ve mahalli idarelerin teknik, mali ve idari kapasitelerinin hızlı ve yaygın şekilde güçlendirilmesi önem arz etmektedir".

319 Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı, Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezi, http://www.icisleriafad.gov.tr/lkemizin-deprem-riski-haritasi. (Erişim Tarihi:10.05.2017)

320 T.C. Kalkınma Bakanlığı, Onuncu Kalkınma Planı, Ankara, 2013, s. 127.

6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki Kanun çerçevesinde uygulanacak olan projelerde Banka'nın etkin bir şekilde yer alacağı hazırlamış olduğu 2013-2017 stratejik planında belirtilmiştir³²¹. 6306 sayılı Kanun'un 7.

maddesine göre "bu kanun kapsamındaki uygulama alanlarında kullanılmak üzere dönüşüm projeleri özel hesabından Bankaya kaynak aktarılabileceği ve aktarılan bu kaynağın Dönüşüm Projeleri Özel Hesabının işleyişine ilişkin usul ve esaslar çerçevesinde kullanılacağı" belirtilmektedir. Ayrıca Banka, bu Kanun kapsamında ilan edilen uygulama alanlarında ya da 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 73. maddesi kapsamında kentsel dönüşüm ve gelişim alanı ilan edilen alanlarda; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, belediyeler ya da yetkili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yaparak kentsel dönüşüm projelerini kaynak geliştirme faaliyetleri kapsamında değerlendirerek elde edeceği gelirleri yine yerel yönetimlerin finansmanına aktarmaktadır.

Banka'ya, bu yeni çıkan Kanun ve yeni hizmet alanıyla ilgili olarak gelir hesabına ilişkilendirilmeksizin 2013 yılında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından ortaklaşa yürütülen kentsel dönüşüm projeleri kapsamında³²² toplamda 150 milyon TL kaynak aktarılmıştır³²³. Ayrıca Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri'nde terörden zarar gören belediyelerin kentsel dönüşüm projelerinde kullanılmak üzere 2016 yılı içerisinde 5.944 Bin TL, 2017 yılında ise 197.943 Bin TL harcama gerçekleştirilmiştir³²⁴.

Kuruluş amacı belediyelerin her türlü projelerine teknik ve mali destek sağlamak olan İller Bankası, kentsel dönüşüm projelerinde de yer almakta olup aynı zamanda sektörün ve belediyelerin uygulamış oldukları projelerde çözüm ortağıdır. Ülkemizin en önemli sorunlarının başında gelen kentsel dönüşüm projelerinde Banka'nın üstleneceği pozisyon, Çevre ve Şehircilik Bakanı Mehmet Özhaseki tarafından “İller Bankasının Kentsel Dönüşüm Bankası haline getirileceği” şeklindeki demecinde belirtilmiştir.

321 İller Bankası A.Ş. Stratejik Planı (2013-2017), Planlama ve Koordinasyon Başkanlığı, Ankara, 2012, s. 37.

322 Kentsel dönüşüm projeleri kapsamında kaynak aktarılan belediyeler şunlardır: Esenler Belediyesi 15 milyon TL, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi 125 milyon TL ve Ağrı Patnos Belediyesi 10 milyon TL.

323 İller Bankası Genel Müdürlüğü, 2018, a.g.r., s. 29.

324 İller Bankası Genel Müdürlüğü, 2017, a.g.r., s. 21; İller Bankası Genel Müdürlüğü, 2018, a.g.r., s. 29.

Bu açıklamadan Bankanın, depreme dayanıklı, yaşanabilir, modern ve sağlıklı şehirleri inşa etmek için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve belediyelerle işbirliği yaparak kentsel dönüşüm projelerinin hayata geçirilmesi noktasında hem teknik hem de belediyelere uygun koşullarda finansman desteği sağlayacağı anlaşılmaktadır.

c. Coğrafi Bilgi Sistemi ve Kent Bilgi Sistemi Çalışmaları

İletişimin hız kazandığı günümüzde hızlı ve doğru bilgilerin elde edilebildiği yazılımlar ve sistemler her geçen gün insanlığın hizmetine sunulmaktadır. Yerel yönetimlerin her türlü ihtiyaçlarının karşılamasında etkin bir kuruluş olan İller Bankası da bu alandaki gelişmeleri yakından takip ederek paydaşları olan belediyelere bu hizmetlerin kullanımında hem öncülük etmekte hem de vermiş olduğu hizmetlerde etkinlik ve verimlilik sağlamak için günün değişen koşullarına ayak uydurmak zorundadır.

Modern kentlerin altyapılarının oluşturulmasında ve yaşanabilir kentlere ait verilerin analizinde Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanımı giderek önem kazanmaktadır. "Mekânsal ve mekânsal olmayan verilerin depolandığı, işlendiği ve gösterildiği bir teknoloji”³²⁵ olarak nitelenen coğrafi bilgi sisteminden ihtiyaca göre (sağlık, eğitim, ulaşım vs. gibi) tüm kullanıcılar yararlanmaktadır. Bu teknolojiye bağlı olarak geliştirilen ve kente ilişkin olarak kullanılan sistem ise kent bilgi sitemidir (KBS). KBS sayesinde belediyeler, nüfus yoğunluğu, ulaşım yolları, içmesuyu-kanalizasyon tesis ve şebekeleri gibi birçok alanda şehre ilişkin verileri anlık olarak görebilmektedir. Hatta belediyeler, öz gelirleri arasında yer alan ilan ve reklam vergisinin konusunu teşkil eden ilan ve reklam panolarını dahi bu sayede anlık olarak görebilmektedirler.

Banka hem kendi kaynaklarını hem de belediyelerin kaynaklarını etkin ve verimli şekilde kullanması için CBS uygulamalarına önem vermektedir. Banka, Kuruluş Kanunu’nun 13. maddesi ve Banka Ana Sözleşmesi’nin 6. maddesi uyarınca, belediyelerin KBS projelerinin finansman ve yapımına destek vermektedir³²⁶.

325 Saye Nihan Çabuk, “CBS’nin Yerel Yönetimlerde Kullanımı ve Kent Bilgi Sistemleri”, Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, Vol. 7, No. 3, 2015, s. 70.

326 İller Bankası Genel Müdürlüğü, 2018, a.g.r., s. 46.

E. BANKANIN BELEDİYELERE SUNDUĞU DİĞER HİZMETLER