BANKACILIKTA KREDĠ AÇILMASI SÜRECĠ

Bankacılık Kanunu‟nun 51.maddesine göre, kredi açma yetkisi Banka yönetim kuruluna aittir. Yönetim kurulu, kredi açma, onay verme ve diğer idari esaslara iliĢkin politikaları oluĢturmak, bunların uygulanmasını ve izlenmesini sağlamak ve tedbirleri almakla yükümlüdür.

Yönetim Kurulu, kredi açma yetkisini BDDK‟nın belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde kredi komitesine veya genel müdürlüğe devredebilir.

Genel müdürlük kendisine devredilen kredi açma yetkisini diğer birimleri, bölge müdürlükleri veya Ģubeleri aracılığıyla da kullanabilir.

Kredi komitesinin oluĢumuyla, çalıĢma ve karar alma esasları BDDK tarafından belirlenir. Bu kanunun kredi sınırlarına tabi olmayan krediler için kredi açma yetkisi yönetim kurulunca belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde devredilebilir.

Kredi açma yetkisine haiz olanlar kredileri ile eĢ ve velayeti altındaki çocuklarının veya bunlarla risk grubu oluĢturan diğer gerçek ve tüzel kiĢilerin taraf olduğu kredi iĢlemlerine iliĢkin değerlendirme ve karar verme aĢamalarında yer alamaz ve bu hususu yazılı olarak yetkililere bildirir.

Bankalarda kredilendirme süreci, kredi talep eden müĢteri ile ilk iliĢkiye geçilmesiyle baĢlayan ve kredinin ana parası ile tüm faiz, komisyon vb. ek ödemelerinin yapılarak (veya verilen garantinin sona ermesiyle) teminatların serbest bırakılması ve iliĢkinin tasfiye edilmesi ile sona eren bir zaman dilimini ve bu zaman dilimi içerisinde yapılan tüm iĢlemleri kapsayan bir süreçtir (ġakar, 2002: 63).

Kredi talebinde bulunan birey ya da iĢletmenin baĢlattığı zaman dilimine kredilendirme süreci denir. Verilen kredi miktarı ile, buna eklenen faiz, komisyon ve ilave ödemelerin gerçekleĢtirilerek devam eden bir süreçtir.

Farklı bir bakıĢ açısına göre kredilendirme süreci; sanayi, ticaret ve hizmet kuruluĢlarının çalıĢma Ģekillerine katkı sağlamak maksadıyla, bankalar tarafından sağlanan bilanço aktiflerine karılık Ģeklinde gösterilen iĢlemlerin yürütülmesi biçimidir.

Kredilerin güven ortamında, tutarlılık bazında, zamana karĢı koyan ve randımanlı bir Ģekilde sürdürülmesi için müĢteri bazında değerlendirilmesi öngörülmektedir. Bu yaklaĢımın faydaları aĢağıdaki maddelerde özetlenmiĢtir:

• Ġstenilen pazarın tanınmasına yardım etmek, • MüĢteri niteliklerini tanımlamak,

• MüĢteri talep kayıtlarını saklamak,

• Finansal analiz araçlarının kullanımı ile geliĢimini incelemek,

• Risk, muhasebe iliĢkileri ve pazar etkilerine dayanarak bir fiyatlandırma modeli saptamak,

• Kredi belgelerini doğru ve standardize biçimde hazırlamak, • Kredilere iliĢkin muhasebe kayıtlarını kontrol etmek,

• MüĢteri iliĢkileri yönetimi ve kredilerin izlenmesine olanak vermek, • Kredi performansını izlemek.

Kredilendirme iĢleminde bankalar aĢağıdaki süreci gerçekleĢtirmektedir (B.ġakar: 2006: 31);

•GörüĢme ve görüĢme sonrası müĢterinin banka ile iliĢki kurmak hususunda baĢvurusu,

• MüĢteri ile ilgili bilgi toplama,

• MüĢterinin verilerinin kalitatif ve kantitatif analizi, • Kredi tahsisi için öneri,

• Doküman hazırlama, • Kredinin tesisi, • Kontrol (izleme) • Ödeme

Bankalar, etkin bir kredilendirme iĢleyiĢinde, sağlam bir planlamaya, bilinçli iĢleyiĢ ve koordinasyona ve denetim mekanizmasına ihtiyaç duyarlar. AĢağıdaki Ģekilde kredilendirme süreci verilmiĢtir.

4.1. Kredi BaĢvurusu ve Ön Değerlendirme

Bankalar ile kredi talebinde bulunan birey ya da kuruluĢların ilk teması, banka Ģubelerine müracaat etmeleri ile baĢlar. Dünya genelinde teknoloji sektöründe yaĢanan değiĢimler neticesinde, müĢteriler artık kredi baĢvurularını telefon ve internet bankacılığı ile de yapabilmekteler. Bu durum kredi talebinde bulunacakların ön aĢama bakımından zaman kazanmasını sağlamaktadır.

Bu ön görüĢme, kredi talebinde bulunanın mali yapısının ve imkanlarının ayrıntılarını tespit etmek amacıyla yapılır. Süreçte belirlenmesi gereken bilgiler analizi için bankalar ve kredi talep edenlerin buluĢmaları sağlanır. Doğru kredi tespiti analizi yapmak için etkin bir detay olan müĢteri ile ön görüĢmenin yapılmasının maksadı

• Takım çalıĢmasının benimsenmesi, • Üretim alanının tespit edilmesi, • Stokların ayrıntılarının belirlenmesi, • ĠĢletmenin borç durumunun incelenmesi, • Firmanın gidiĢatının değerlendirilmesi.

Kredi baĢvurusunda müĢteri, talep ettiği kredinin amacını, tutarını, süresini ve karĢılık olarak göstereceği teminatları net olarak bildirmelidir. Bu aĢamadan sonra banka müĢterisi hakkında bilgi toplama çalıĢmalarına baĢlar. MüĢterinin kredi talep ettiği bankayla daha önce faaliyetinin bulunmaması, yapılacak istihbaratın uzun sürmesine neden olmaktadır. Banka tarafından ticari kredi verilirken edinilmesi gereken bilgiler aĢağıda sıralanmıĢtır:

• MüĢterinin çalıĢma alanı, • Hissedarları,

• Sermaye Ģekli,

• Yönetim kadrosunun etkinliği, • Diğer bankalarla münasebeti, • Bulunan kredi sınırı ve riskleri, • Yapılamayan ödemeleri.

Bireysel kredilerde de bankalar tarafından bazı bilgiler istenmektedir. Alınacak bireysel kredinin türüne göre bu belgeler değiĢiklik gösterebilmektedir. Örneğin mortgage kredisi almak isteyen bir müĢteriden evin tapusunun istenmesi gibi. Bunun dıĢında rutin olarak her bankanın bireysel kredi talebinde bulunan müĢterisinden istediği bilgiler; nüfus cüzdanı, isme kayıtlı fatura ya da ikametgah belgesi, gelir belgesi (ücretli çalıĢanlar son 3 aylık maaĢ bordrosu - emekliler emekli maaĢını gösteren yazı), bankadan bankaya değiĢebilecek Ģekilde kefil ya da ek evrak istenebilir.

4.2. Kredi Talebinin Değerlendirilmesi

Kredi talebinin değerlendirilmesinde tatbik edilen bankacılık ölçüm sistemleri, mukayeseli finansal çizelgeler, dikey yüzdelikler ve rasyo analizidir. Finansal çözümlemeler ele alınırken, yoğunlaĢılması gereken hususlarda, çözümlemelerin

kimin tarafından yapıldığı, yapısı ve çözümlemede uygulanan verilerin sağlamlığı ile iliĢkilidir. Kredi değerlendirilmesinde;

• Firmaların uyguladıkları finansal prensipleri ele alınır ve temel kararlar değerlendirilir.

• Muhtemel geliĢim imkanlarını araĢtırır.

• Firmaların olumsuzluklarını ortaya çıkarıp, iĢleyiĢini sağlar.

Bankaların kredi bölümü çalıĢanları kredi baĢvurularının değerlendirmelerini yaparlar. Değerlendirmeye gerek görülen talepler kapsamında gerek Ģube yönetiminin inisiyatifiyle, gerekse genel müdürlüğün onayından sonra detaylı istihbarat çalıĢmasına geçilir.

Bu konudaki ana hedef; kredi isteğinde bulunan iĢletme veya kiĢilerin krediyi vadelerinde ödeme olasılığını belirleyerek riski, birey veya iĢletmenin çalıĢma alanındaki piyasa riskini asgariye indirmek, iĢletmelerin gerek gördükleri kredi çeĢidini ihtiyaca göre belirlemektir. Bankalar kredi taleplerini incelerken, kredi taleplerinin çeĢitlilik göstermeksizin ele alınabilmesi için kendi bünyelerine uyan iĢlemleri benimserler.

Bankalar; genel olarak ve banka bünyesinde çeĢitli kredi biçimleri için farklı uygulamalar yapmaktadır. Ana detaylarıyla incelendiğinde talep edilen kredilerin değerlendirilmesi sürecinde bankaların aynı tür iĢlemlerin aynı tür kaynaklardan faydalanılarak gerçekleĢtirdiği söylenebilir. Bu nedenle, bankalarda kredi baĢvuruları ilk süreçte ön tetkikten geçirilir, sonrasında kredi baĢvurularıyla ilgili soruĢturma iĢlemleri gerçekleĢtirilir ve son aĢamada mali tahlil faaliyetine baĢlanır.