Bankacılık Sektörü

Bankalardan sağlanan tarım kredileri ve buna benzer ürünler, tarım iĢletmelerinin öz sermayelerinin yetersiz kaldığı durumlarda fon sağlamak amacıyla kullanılan bir finansman yöntemidir.

32

Bankalar tarafından tarım iĢletmelerine; tarımsal ürünlerin üretilmesi, iĢlenmesi, değerlendirilmesi, depolanması, bozulmadan saklanması ve pazarlanması ile üretimi geliĢtirici bilgi ve yüksek teknolojiden yararlanmasına yönelik her türlü yatırım ve iĢletme harcamaları için krediler kullandırılmaktadır (Ziraat Bankası, 2003).

Günümüzde, tarım sektörün ihtiyaçları gözetilerek oluĢturulan geniĢ kredi yelpazesi sayesinde bankacılık sektörü, diğer ticari iĢletmelerde olduğu gibi tarım iĢletmeleri tarafından da en çok baĢvurulan kurumlardan biridir.

1.4.2.1.1. Ziraat Bankası

Türkiye’de Ziraat Bankası, tarıma özgü sunulan destekler, uygun kredi koĢulları ve geniĢ ürün yelpazesiyle bu sektörde uzun yıllardır lider banka konumundadır.

1888 yılında beri tarım alanında faaliyet göstermekte olan Ziraat Bankası’nın kuruluĢu aslında daha öncelere, NiĢ valisi Mithat PaĢa tarafından Memleket Sandıklarının kuruluĢuna dayanmaktadır. Mithat PaĢa’nın Almanya’daki Raiffiesen ilkelerinden etkilenilmesi sonucu 1863 yılında kurduğu bu sandıklar, aynı zamanda ülkemizdeki kooperatifçilik hareketinin baĢlangıcı olarak görülmektedir (Arıcı, 2007:1).

Bu sandıkların yönetiminde ortaya çıkan sorunların giderilmesi amacıyla 1883’de Menafi Sandıkları kurularak, sandıklar merkezi otoriteye bağlanmıĢtır. 15 Ağustos 1888’de Menafi Sandıklarının yerine modern finans iĢlevlerinin üstlenilmesi amacıyla Ziraat Bankası resmen kurulmuĢ Menafi Sandıkları’nın Ģubeleri banka Ģubesine dönüĢtürülerek faaliyetlerine fiilen baĢlamıĢtır (Yılmaz, 2008:99).

Cumhuriyetin kuruluĢu ile ülke ekonomisinde gerçekleĢtirilmek istenen kalkınmada aktif bir rol üstlenmesi amacıyla 19 Mart 1924 tarihinde TBMM’de kabul edilen bütçe kanununda banka yalnızca zirai kredi veren bir devlet müessesi

33

olmaktan çıkarılarak her türlü bankacılık faaliyetini yürütmeye yetkili, 30 milyon lira sermayeli 99 yıl süreli bir anonim Ģirket statüsüne kavuĢmuĢtur (TaĢçıoğlu, 1959:9).

Görüldüğü üzere kuruluĢu Cumhuriyetten önce olan Ziraat Bankası, tarım sektöründe sıklıkla görülen sermaye, gelir ve finansman yetersizliği gibi sorunların çözümünde çiftçilerin en önemli destekçilerindendir.

Ziraat bankası tarafından kullanılan tarımsal kredi ürünleri Ģu Ģekildedir (Ziraat Bankası Tarımsal Bankacılık Ürün Kataloğu, 2013);

İşletme Kredisi Ürünleri

Gerçek ve tüzel kiĢilere, iĢletme sermayesi ihtiyacının finansmanına yönelik olarak kullandırılan kısa vadeli kredilerdir. Bu krediler nakit ihtiyacı bulunan tarımsal iĢletmelerin hasat ve pazarlama giderlerinin finansmanına yönelik olarak da kısa süreli olarak da kullandırılabilmektedir.

Yatırım Kredisi Ürünleri

Bitkisel veya hayvansal üretim faaliyetlerinde kullanılmak üzere iĢletmenin kapasitesi ile uyumlu makine, traktör, araç ve gereç alımı ile arazi alımı konusunda kullandırılacak yatırım kredileridir.

Arazi alım kredilerinin amacı dağınık ve parçalı arazilerin birleĢtirilmesi suretiyle tarımsal iĢletmelerin ekonomik ölçeğe kavuĢturulmasıdır. Bu kapsamda kullandırılan krediler faiz sübvansiyonlu olmaktadır.

Sözleşmeli Üretim Kredisi

Tüzel kiĢilerin, üreticilerle yaptıkları sözleĢmelere istinaden tarımsal girdileri tamamen veya kısmen temin etmek, avans ödemek, üretimle ilgili teknik hizmetleri vermek ve ürün almayı garanti etmek suretiyle, yaptırdıkları tarımsal üretimin finansmanına yönelik olarak söz konusu firmalara ya da sözleĢmeli üretim yapan üreticilere kullandırılan kredilerdir.

34

Birlik ve Kooperatiflere Açılacak Krediler

Tarım sektöründe faaliyet gösteren birlik ve kooperatiflerin, gerek kendileri, gerekse üye/ortakları tarafından gerçekleĢtirilen tarımsal faaliyetlerin finansmanına yönelik olarak birlik/kooperatiflere kullandırılacak iĢletme ve yatırım kredileridir.

Gayrinakdi Krediler

Tarım sektörüne yönelik gayri nakdi krediler, girdi alımına yönelik düzenlenecek teminat mektupları ile hibe desteklerine yönelik düzenlenecek teminat mektuplarından oluĢmaktadır.

Çiftçi İhtiyaç Kredisi

Tarımsal faaliyeti bulunan üreticilerin, tarımsal üretim dıĢındaki finansman ihtiyaçlarının karĢılanması amacıyla kullandırılan kredilerdir.

Tarım Kredi Kooperatifleri

Tarım Kredi Kooperatiflerine; bitkisel, hayvansal üretim (su ürünleri dahil) ve akaryakıt konularında kullandırılan kredilerdir.

Destekleme Ödemeleri

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarımsal Üretim ve GeliĢtirme Genel Müdürlüğü (TÜGEM) bütçesinde yer alan cari transferlerle ilgili desteklemelerin ve diğer ödemelerin hak sahiplerine ödenmesi Ziraat Bankası aracılığıyla yapılmakta olup, Bakanlar Kurulu Kararları çerçevesinde yürütülmektedir.

Yukarıda bahsedilen kredi çeĢitleri, tarım sektöründe faaliyet gösteren üretici ve iĢletmelerin dönemsel ihtiyaçları göz önünde bulundurularak hazırlanmıĢ ürünlerdir. Destekleme ödemeleri ve sübvansiyonlu krediler dıĢındaki ürünlerin çoğu özel bankalar tarafından da sektörün finanse edilmesi amacıyla kullanılmaktadır.

35 1.4.2.1.2. Özel Bankalar

2001 yılı öncesi, tarım sektörünün sahip olduğu sermaye yapısı, üretimdeki belirsizlikler, teminat yetersizliği gibi nedenlerden dolayı, özel bankalar tarafından bu alana gösterilen ilgi düĢük seviyelerde gerçekleĢmekteydi (Yılmaz, 2008:87).

Gerek dünya gerekse Türkiye’de artan nüfusa bağlı olarak tarımın önemi herkesçe fark edilmektedir. Dolayısıyla çiftçilerin desteklenmesi ve buradaki ekonomik faaliyet döngüsünün tamamlayıcı unsuru olarak bankacılık sektörü ile finanse edilmesi devlet destekli kamu bankalarının yanı sıra özel bankaların da dikkatinin çekmeye baĢlamıĢtır.

Ticari hayattaki ekonomik potansiyelin dikkate değer bir kısmı tarım sektöründen kaynaklanmaktadır. Bu sebeple, son dönemlerde özel bankalar da karlılıklarını arttırmak amacıyla bu sektörden pay alma çabası içine girmiĢtir.

Özel bankalar tarafından, tarım sektöründe derinleĢmek ve çiftçilere destek olmak amacıyla organizasyon yapılarında tarıma özgü departmanlar oluĢturulmakta ve tarım konusunda uzman personel yetiĢtirilip istihdam edilmektedir. UzmanlaĢan kadrolar vasıtasıyla çiftçilerin ihtiyaçları gözetilerek geliĢtirilen, üreticilerin hasat dönemlerine uygun finansman Ģekilleri ve tarımsal ürünler oluĢturulmaktadır.

Tablo 5 -Yıllar Ġtibarıyla Bankalar Tarafından Kullandırılan Tarım Kredileri

Türkiye’de özel bankalar tarafından tarım sektörüne sağlanan kredinin miktarı tüm bankalar tarafından sağlanan kredi miktarının çok küçük bir bölümünü

TARIM KREDĠLERĠ

Milyon TL 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Kamu Sermayeli Bankalar 10.027 16.164 22.244 21.904 22.501 28.841

Özel Sermayeli Bankalar 271 391 662 918 1.307 3.686

Yabancı Bankalar 1.192 1.172 1.622 2.046 2.744 1.841

Tüm Bankalar 11.490 17.727 24.528 24.868 26.552 34.367

Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği, Erişim Tarihi:30.04.2015 http://www.tbb.org.tr/tr

36

oluĢturmaktadır. Ancak Tablo 5’te de görüldüğü üzere yıllar itibarıyla, özel bankaların tarım sektörüne sağladıkları kredi miktarlarında artıĢ gözlemlenmektedir.

2014 yılında bankalar tarafından tarım sektörüne 34.367 milyon TL tutarında kredi kullandırılmıĢ olup, bunun % 85’i kamu bankaları tarafından sağlanmıĢtır. Tarımsal kredi rakamları değerlendirildiğinde en fazla varlık gösteren kuruluĢun, aynı zamanda bir kamu kuruluĢu ve tarımsal ihtisas bankası olan T.C Ziraat Bankası A.ġ. olduğu bilinmektedir.

Özel bankalar tarafından hasat vadeli kredili mevduat hesabı, tarımsal iĢletme ve yatırım kredileri, tarımsal makine, ekipman, traktör, biçerdöver kredisi, üretici kart, taĢıt kredisi, TMO makbuz senedi kredisi, ürün senedi kredisi vb. ürünler tarım sektörüne kaynak sağlamak amacıyla oluĢturulan araçlardan bazılarıdır.