Etibank'ın Fona devredilmesi ile sonuçlanan mali bünye zafiyetine ilişkin gelişmeler, Bankaya verilen talimatlar ve kurumlar arası yazışmalar, BYM tarafından hazırlanan mali bünye raporlarına konu olan bilanço dönemleri esas alınmak suretiyle aşağıda sunulmuştur.
31 Aralık 1998 Tarihi İtibarıyla Mali Bünye: BYM tarafından 31 Aralık 1998 tarihli mali tablolar üzerinden yapılan incelemeler sonucunda düzenlenen mali bünye raporunda, Etibank'ın aktif büyüklüğü 346 milyon YTL ve toplam zararı 37 milyon YTL olarak hesaplanmıştır.
Mali bünye raporunda, 1998 yılında esas itibarıyla kısa vadeli ve döviz üzerinden mevduattaki artıştan sağlanan kaynakların çok büyük bir bölümünün kredilere ve menkul kıymetlere plase edildiği, Etibank'ın plasman politikasının büyük ölçüde Medya Grubu ve Nergis Grubuna kaynak aktarmak üzerine oluşturulduğu, 31 Aralık 1998 itibarıyla toplam kredilerin yüzde 34'ünün bu gruplara kullandırıldığı belirtilmektedir.
Rapora göre, hâkim gruplara kullandırılan kredilerin geri ödenmesinde yaşanan sıkıntılar, aktif seyyaliyetini olumsuz etkilemiş, asgari yüzde 100 olması beklenen üçüncü derece likidite rasyosunun Etibank'ta yüzde 81 olarak gerçekleşmesine neden olmuştur. Hâkim sermayedarlara kaynak aktarmak amacıyla agresif bir kaynak toplama stratejisinin benimsenmesi, döviz pozisyon oranlarına da yansımış, 1998 yılı sonunda açık pozisyon rakamı 249 milyon USD olarak gerçekleşmiştir.
Yüksek fonlama maliyetlerine katlanmak suretiyle Medya ve Nergis Gruplarına kaynak aktarılması, sermaye yeterliliği standart rasyosunun yasal oran olan yüzde 8'in altına düşerek yüzde 5'e gerilemesine yol açmış, bağlı değer ve masraf zarar kalemleri toplamı özkaynakların 4 katına ulaşmıştır.
Mali bünye raporunda, özkaynak açığı ve likidite zafiyeti sorunlarının giderilebilmesi için; sermaye artırımı, Grup ile ilişkili off-shore bankalar ile yapılan depo-repo ve menkul kıymet satış işlemlerinin makul tutarlara indirilmesi, nakit sermaye girişi sağlanarak özkaynak açığının giderilmesi, kredi riskinin dağıtılması, hâkim ortak kredilerinin azaltılması ve teminatlandırılması, Özelleştirme İdaresine olan son taksit ödemesinin Banka kaynaklarından karşılanmaması, Banka gayrimenkullerinin Grup şirketlerine kredi kullandırarak satışı suretiyle fiktif kâr yaratma uygulamasına son verilmesi, bilanço değerleme kurunun gerçekçi olarak belirlenmesi, yurtdışı bir mali kuruluş nezdinde saklanan Eurobond'ların TCMB nezdinde saklamaya alınması, verimsiz şubelerin kapatılması ya da birleştirilmesi gibi önlemlerin alınmasının gerekliliği belirtilmiştir.
Hazine tarafından Devlet Bakanlığına gönderilen Şubat 1999 tarihli yazıda; Fona devredilen İnterbank'ın devirden önceki son döneminde yaşanan olumsuz gelişmelere benzer gelişmelerin Etibank'ta da yaşandığı, hâkim ortak kredilerinin kredi portföyünün yüzde 37'sine ulaştığı, yurtdışı bankalar hesabında yer alan hesapların fiduciary kredi mahiyetinde olabileceği, Grupla ilişkili off-shore bankalarla yapılan işlemlerin devam ettiği, bazı Grup şirketlerine iştirak etmek suretiyle 30 milyon USD tutarındaki Banka kaynağının bağlı değerlere yatırıldığı, hâkim ortağa kullandırılan nakdi kredilerin tutarının 135 milyon USD olduğu, bu tutarın yapılan son iştiraklerle birlikte 170 - 180 milyon USD'ye ulaştığının tespit edildiği hususlarına yer verilmiştir. Ayrıca, Devlet Bakanlığından aşağıdaki önlemlerin alınması için talimat vermesi istenmiştir.
•Banka yönetim kuruluna bir üye atanması ve bu üyenin katılmadığı kararların icra edilmemesi,
•Açılacağı bildirilen 5 şube dışında 1999 yılı içinde izinsiz şube açılmaması,
•Kredilerin maddi teminat karşılığında kullandırılması,
•Çeşitli firmalara bilânçoları ile orantısız olarak kullandırılmış olan kredilerin tahsili,
•Hâkim ortağa yapılmış olan plasmanların dondurulması, bunlara bundan sonra hiçbir şekil ve surette kaynak aktarılmaması, açılmış kredilerin kullandırılmaması, mevcut risklerin teminatlandırılması ve takvime bağlanarak tasfiye edilmesi, bu yönde hazırlanacak bir uygulama planının Hazine onayına sunulması,
•Banka kaynaklarının bağlı ya da sabit değerlere bağlanmaması, yeni iştirak edinilmemesi,
•Yabancı para pozisyonunu açmaya yönelik işlemlerin durdurulması,
•1998 yılı içinde elde edilen kârın dağıtılmayarak Banka bünyesinde bırakılması.
Hazinenin 18 Şubat 1999 tarihinde Etibank yönetim kuruluna atadığı şahsın mazeret bildirmesi nedeniyle atama gerçekleşmemiş, diğer önlemler ise Devlet Bakanlığının da oluru alınarak 2 Mart 1999 tarihli yazı ile Etibank'a iletilmiştir.
30 Eylül 1999 Tarihi İtibarıyla Mali Bünye: BYM tarafından Etibank'ın 30 Eylül 1999 tarihli mali tabloları üzerinden yapılan inceleme sonucunda düzenlenen 31 Ocak 2000 tarihli mali bünye raporunda; Etibank'ın 30 Eylül 1999 itibarıyla aktif toplamının 524 milyon YTL olduğu, 1999 yılının ilk dokuz aylık döneminde aktifte yüzde 51 oranında bir artış gerçekleştiği, en yüksek artış gösteren aktif kalemin 61 milyon YTL ile toplam zarar olduğu, bir önceki yıl sonunda 37 milyon YTL olan birikmiş zararın 30 Eylül 1999 tarihinde 97 milyon YTL'ye yükseldiği belirtilmiştir.
Hâkim ortağa kullandırılan kredilerin geri dönüşünde yaşanan sıkıntılar nedeniyle büyük ölçüde donuklaşan aktifin, sürekli olarak yüksek maliyetli yabancı kaynaklarla finanse edilmek zorunda kalınması, birikmiş zarardaki ciddi artışı açıklamaktadır. Birikmiş zararın Etibank'ın mali bünyesi üzerindeki yıkıcı etkileri likidite, döviz ve özkaynak rasyolarına da yansımıştır.
Mali bünye raporunda, Banka mali yapısının olumsuz bir trend içerisinde olduğu belirtilerek 4389 Sayılı Kanunun 14. maddesinin 3. ve 4. fıkraları kapsamında Etibank'ın Fona devredilmesi önerilmiştir. Ancak, Devlet Bakanlığının 25 Şubat 2000 tarihli onayı ile Etibank'ın rehabilite edilmesi yönünde karar
alınmıştır. Bunun üzerine Hazine 28 Şubat 2000 tarihli yazı ile Etibank'tan;
•Banka yönetim kuruluna bir üye ataması yapıldığı, bu üyenin katılmadığı kararların icra edilmemesi gerektiği,
•Asgari 120 milyon YTL nakit sermaye konulmasının sağlanması ve/veya Banka mali bünyesini kuvvetlendirecek şekilde nakit girişi sağlayabilecek yeni ortaklar bulunarak bankanın sağlıklı bir yapıya kavuşmasını sağlayacak bir rehabilitasyon planının uygulamaya konulması,
•Banka ortaklarına doğrudan ya da dolaylı olarak kullandırılan kredilerin nakdi krediler portföyündeki payının makul bir seviyeye düşürülmesi ve kalan risklerin alınacak teminatlarla sağlamlaştırılması,
•Dinamicbank ve New York Bank ile yapılan depo-repo işlemlerinin durdurulması ve bu işlemlerin tasfiyesine yönelik bir planın hazırlanarak Hazine onayına sunulması,
•Hazırlanacak planın Hazinenin onayladığı şekliyle belirlenecek süreler içinde titizlikle uygulanması
önlemlerinin alınmasını istemiştir.
Etibank yönetimi gerek rehabilitasyon planının hazırlanmasında ve gerekse Hazinenin bildirdiği diğer önlemlerin yerine getirilmesinde isteksiz davranmış, bu kapsamda Hazine tarafından mali bünyesinin kuvvetlendirmesi için Etibank'a Temmuz 2000 tarihine kadar pek çok talimat gönderilmesine karşın, Banka tarafından herhangi bir somut adım atılmamış, Hazineye sunulan rehabilitasyon planları temennilerden öteye gitmemiş ve ciddi bir yol kat edilememiştir.
31 Aralık 1999 Tarihi İtibarıyla Mali Bünye: 2000 yılı başından itibaren Hazine ve Etibank arasında yapılan, mali bünyenin rehabilitasyonuna yönelik yazışmalardan bir sonuç alınamamıştır. Bu aşamada BYM tarafından 15 Haziran 2000 tarihli mali bünye raporu düzenlenmiş ve söz konusu raporda;
31 Aralık 1998 tarihinde 37 milyon YTL olan toplam zararın, 31 Aralık 1999 tarihi itibarıyla 140 milyon YTL'ye ulaştığı, zarardaki artışın ise hâkim ortağa kullandırılan kredilerin tahsil edilememesinden kaynaklandığı tespit edilmiştir.
Etibank'ın kredi portföyü içinde hâkim ortak gruplarına kullandırılan kredilerin payı 31 Aralık 1999 tarihinde yüzde 51 seviyesinde gerçekleşmiş, bu kredilerin
tahsilatında yaşanan sorunlar aktifin 1998 yılı sonuna göre daha ciddi ölçüde seyyaliyetini kaybetmesinin gerçek nedeni olmuştur.
Aynı raporda, Bankanın mali bünyesindeki ve gelir-gider durumundaki olumsuzluklara değinilerek;
•Medya Grubunun kullandığı kredilerin seyyaliyetini kaybettiği, ayrıca hâkim ortağa Banka kaynaklarını Bankanın emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye düşürecek şekilde doğrudan veya dolaylı olarak kendi lehlerine kullandığı,
•31 Aralık 1999 tarihi itibarıyla Bankanın zararının toplam 140 milyon YTL ile Banka aktifinin yüzde 20,5'ini oluşturduğu ve özkaynakların dört katını aşarak yabancı kaynaklara sirayet ettiği,
•Mevcut yapısıyla Bankanın faaliyetlerine devam etmesinin mevduat sahiplerinin hakları ve mali sistemin güveni ve istikrarı açısından tehlike arzettiği,
•Bankada özkaynak ihtiyacının giderek arttığı ve kısa vadede bu açığın Banka hâkim ortak grubu tarafından giderilmesinin imkânsız olduğu
hususları tespit edilmiş ve Etibank mali bünyesinin yeni önlemlerle rehabilite edilemeyeceği ifade edilmiştir.
Sonuç itibarıyla, Etibank'ın mevcut yapısıyla faaliyetine devam etmesinin mevduat sahiplerinin haklarını ve mali sistemin güvenliğini tehlikeye düşürdüğü, dolayısıyla Banka hakkında 4389 Sayılı Kanunun 14. maddesinin 3. ve 4. fıkraları hükümlerinin uygulanması gerektiği yönünde görüş oluşmuştur.
30 Haziran 2000 Tarihi İtibarıyla Mali Bünye: BYM tarafından, 30 Haziran 2000 tarihli mali tablolar üzerinden 9 Ekim 2000 tarihli mali bünye raporu düzenlenmiştir. Raporda, 2000 yılının ilk yarısında, hâkim ortağa kredi kullanımlarının yoğunlaştığı, toplam zararın 314 milyon YTL'ye ulaştığı, zararın özkaynakların yanında mevduat gibi yabancı kaynaklara da sirayet ettiği saptamalarına yer verilerek mevduat sahiplerine karşı yükümlülüklerin yerine getirilememesi riskinin ciddi bir tehlike oluşturduğu belirtilmiştir.
Söz konusu raporda; daha önce düzenlenmiş olan mali bünye raporlarındaki 4389 Sayılı Kanunun 14. maddesinin 3. ve 4. fıkralarının uygulanması yönündeki önerileri hatırlatılarak,
•Banka mali bünyesindeki olumsuzlukların artarak devam ettiği halde Banka yönetimi tarafından ciddi bir girişimde bulunulmadığı, aksine yeni ortak arayışları adı altında bir kısım banka ve kuruluşlarla ilişkiye girilerek ortak arayışı ve sermaye yapısının güçlendirilmeye çalışıldığı izlenimi verildiği,
•Bankanın piyasa koşullarının üzerinde faiz vermek suretiyle mevduat niteliğinde fon toplama kapasitesini sürekli kullandığı, buna mukabil hâkim ortak Medya Grubunu ve bu Grupla iş ilişkisi içinde olan diğer grupları kredi, hisse senedi alımı, yurtdışı depo, iş avansı, peşin ödenmiş giderler, reklam harcamaları ve benzeri adlarla sürekli fonladığı,
•Banka zararının sürekli artarak 30 Eylül 1999 tarihinde 97 milyon YTL, 31 Aralık 1999 tarihinde 140 milyon YTL, 30 Haziran 2000 tarihinde 314 milyon YTL'ye ulaştığı, 30 Haziran 2000 tarihli zararın Banka özkaynaklarının yedi katını aştığı ve bu haliyle Bankanın TTK'nın 324. maddesi hükmü kapsamında olduğu,
belirtilmek suretiyle Medya Grubunun kullandığı kredilerin seyyaliyetini kaybettiği, ayrıca hâkim ortağa Banka kaynaklarını Bankanın emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye düşürecek şekilde doğrudan veya dolaylı olarak kendi lehlerine kullandırıldığı, Etibank'ın mevcut mali yapısıyla bankacılık işlemleri yapması ve mevduat kabul etmeye devam etmesinin, ileride telafisi mümkün olmayacak ölçüde zarar doğuracağı için, uygun olmadığı tekrar ifade edilmiştir.
1.7. ETİBANK’IN FONA DEVREDİLMESİ