GEREÇ VE YÖNTEMLER
Şekil 15 : Genel sağlık durumunu etkileyen bağımsız değişkenler
6- SMMT ile bağımlı değişkenleri değerlendirdiğimizde: Yaşın artmasıyla ve kronik hastalık varlığında SMMT’den kötü puan alma oranı artarken, erkek katılımcılarda, evl
olanlarda, eşi veya eşi ve çocuklarıyla yaşayanlarda, Emekli Sandığı güvencesi olanlarda, eğitim durumu iyi olanlarda ve emekli memurlarda iyi puan alma oranının da arttığı saptandı.
7- Çalışmamızda bağımlı değişkeni etkileyen, bağımsız değişkenler arasındaki çok yönlü etkileşimlerin sonucu olarak da: GYA’nın eğitim durumu, yaş grupları, yaşadığı kişiler, cinsiyet, sosyal güvence değişkenlerinden etkilendiği saptandı.
AGYA’nın ise, sosyal güvence durumu, yaşadığı kişiler, eğitim durumu, yaş değişkenlerinden etkilendiği saptandı.
SF 36 Fiziksel fonksiyon alt ölçeğinin eğitim durumu, yaş sosyal güvence, medeni durum değişkenlerinden etkilendiği, fiziksel kısıtlılığın eğitim durumu, kronik hastalık varlığı, cinsiyet, sosyal güvence değişkenlerinden, duygusal kısıtlılığın eğitim durumu, sosyal güvence, medeni durum, cinsiyet değişkenlerinden, ağrı alt ölçeğinin eğitim durumu, cinsiyet, sosyal güvence durumu, medeni durum değişkenlerinden, genel sağlık alt ölçeğinin
sosyal güvence, kronik hastalığın varlığı, eğitim durumu, cinsiyet değişkenlerinden, sosyal fonksiyon alt ölçeğinin sosyal güvence, eğitim durumu, cinsiyet değişkenlerinden, duygusal sağlık alt ölçeğinin eğitim durumu, sosyal güvence, kronik hastalık değişkenlerinden ve enerji alt ölçeğinin sosyal güvence, cinsiyet, eğitim durumu, medeni durum değişkenlerinden etkilendiği saptandı.
Bilişsel durumun ise eğitim durumu, yaş grupları, sosyal güvence, birlikte yaşadığı kişiler, cinsiyet değişkenlerinden etkilendiği saptandı.
8- Araştırmamızda görüldüğü gibi yaşlı bireylerin günlük yaşam aktiviteleri, aletli yaşam aktiviteleri, yaşam sağlık algı durumları, psikolojik durum ve bunları etkileyen bilişsel durumları ile değerlendirdiğimiz yaşam kalitesi, bir çok faktörden (yaş, cinsiyet, eğitim, medeni durum, yaşadığı kişiler, sosyal güvence durumu, kronik hastalık) etkilenmektedir.
Gelişmiş ülkelerde ekonomik büyümenin ve artan refahın topluma yaygınlaştırılması konusundaki çalışmalar ve gelişmekte olan ülkelerin toplumsal kalkınmasına dönük çalışmalarda yaşam kalitesi önemli bir gösterge olarak değerlendirilmektedir. Bu tür çalışmalar, sağlık yöneticileri ve çalışanları için, hizmet organizasyonları açısından, hizmet verirken karar vermede yardımcı olacağı düşüncesindeyiz. Toplum refahının gelişmesi ve özellikle bakım gerektiren yaşlı bireyler için, politikalar oluşturarak toplumsal koşulların iyileştirilmesi beklenmektedir.
Toplumun sağlık düzeyini yükseltmek ve yaşlanan insanların daha sağlıklı ve daha olumlu bir çevrede yaşayabilmelerini sağlamak istenen bir hedeftir.
Ülkemizde genel olarak yaşlı ve yaşlılıkla ilgili çalışma ve incelemelerin yeterli düzeyde olduğu söylenemez. Bu nedenle, yaşlılara yönelik hizmetlerin geliştirilmesinde, yaşlıların yaşam kalitesi konusunun detaylı şekilde incelenmesi gerekmektedir.
Araştırmamızda yaşlıların yaşam kalitesini değerlendirmede, dünyada ve ülkemizde test edilmiş ve ölçümde uygulanabilirliliği ve geçerliliği değerlendirilmiş ölçekler kullanıldı. Bu ölçeklerin birinci basamak hekimleri ve kurum hekimleri tarafından yaşlıların fiziksel, sosyal, psikolojik açıdan yetersizliklerini değerlendirmede tarama aracı olarak yaygın şekilde kullanmalarının uygun olacağı düşünmekteyiz. Bu sayede olabilecek ölüm ve sakatlıkların önlenmesine yönelik girişimlerin yapılmasına olanak sağlayabilir. Bütün bunların bağlamında, gerek aile ortamında gerekse kurum veya özel bakımevinde kalan yaşlılara özel periyodik sağlık muayeneleri, koruyucu hizmetler, fiziki ortam, yaşam için temel ihtiyaçlar, psikolojik destek gibi konularda kendilerine uygun standardı sağlayarak, yaşam kalitesini arttıran hizmet sunulmaya çalışılmalıdır.
Bireylere ve ailelerine kişisel, kesintisiz, bütüncül ve kapsamlı birinci basamak hizmeti veren aile hekimliği uzmanlarına, kaliteli hizmet sunumunda önemli görevler düşmektedir. Aile hekimliği uzmanları, yaşlılık konusunda hem bireylerin hem de ailelerin eğitilmesi ve tüm bireylere olduğu gibi yaşlı bireylere de etkili müdahalelerde bulunulmasında, bir çok hastalığın yol açabileceği ölüm ve sakatlığı azaltma yönünde bilgi ve beceriye sahip olmalı bu konuda birey ve aileleri bilgilendirmelidirler.
ÖZET
Bu çalışmada Edirne ili kentsel kesimde yaşayan yaşlı bireylerin sağlıkla ilişkili yaşam kalitesi araştırıldı. Araştırmamız gözlemsel tanımlayıcı ve analitik tipte bir prevalans çalışmasıdır.
Çalışma örneklemimizi 65-97 yaş aralığında, 453 erkek, 431 kadın olmak üzere 884 kişi oluşturmaktaydı. Katılımcıların %24,2’si hiç okuma yazma bilmediğini ifade ederken, %63,8’i evli olup, %61,7’si eşi veya eşi ve çocuklarıyla birlikte yaşamaktaydı. %94,8’inin sosyal güvencesi olduğu, %85,4’ünün kronik hastalığı olduğu saptandı.
Günlük yaşam aktivitelerinin eğitim durumu, yaş grupları, birlikte yaşadığı kişiler, cinsiyet, sosyal güvence durumundan, aletli günlük yaşam aktivitelerinin ise, sosyal güvence durumu, birlikte yaşadığı kişiler, eğitim durumu ve yaş gruplarından etkilendiği saptandı.
Medical Outcomes Study Short Form-36’nın alt ölçekleri ortalama puanları; fiziksel fonksiyon 63, fiziksel kısıtlılık 63, duygusal kısıtlılık 73, ağrı durumu 71, genel sağlık 52, sosyal fonksiyon 81,duygusal sağlık 71 ve enerji durumu 59 olarak saptandı.
Katılımcıların %14,4’ünde depresif semptomlar saptandı. Kadınlar, eğitim durumu düşük olanlar, çalışmayanlar, evli olmayanlar ve kronik hastalığı olanlarda depresyon semptomları daha fazla görülmekteydi.
Standart Mini Mental Test’den <24 puan alanlar %31,8 olup, kognitif durum daha yaşlılar, eğitim durumu düşük olanlar, kadınlar, evi olmayanlar, yalnız yaşayanlar, sosyal güvencesi olmayanlar ve kronik hastalığı olanlarda daha kötüydü.
Sonuç olarak; yaşlı bireyde sağlıkla ilişkili” yaşam kalitesi, yaş, cinsiyet, eğitim durumu, medeni durum, sosyal güvence, meslek grupları ve kronik hastalık durumundan
etkilenmektedir. Yaşlı bireylere sağlanacak danışmanlık, tanı, tedavi hizmetlerinde bu bağımlı değişkenlerin dikkate alınması, verilen hizmeti ve yaşlının yaşam kalite düzeyini iyi yönde etkileyecektir.