Ülkemizde Kamu Avukatlarının teĢkilatlanması kurumdan kuruma değiĢiklik arz etmektedir. Bu nedenle genel bütçeli kuruluĢlar, özel bütçeli kuruluĢlar ve diğer kuruluĢlar açısından konuyu ayrı ayrı incelemekte fayda vardır.
2.2.1 GENEL BÜTÇELĠ KAMU ĠDARELERĠNDE KAMU
AVUKATLIĞI
Genel bütçeli kuruluĢlar 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol
Kanununun (I) sayılı cetvelinde sayılmaktadır. Bu Kamu Ġdarelerinin her türlü davaları ve icra iĢleri Hazine Avukatları tarafından takip edilmektedir, ancak özellikle Bakanlıkların bünyesinde Hukuk MüĢavirlikleri bulunmaktadır. Hukuk
MüĢavirliği kadroları Genel Ġdare Hizmetleri sınıfı içerinde yer aldığından Hukuk MüĢavirleri kural olarak avukat olmak zorunda değildir. 44
Hukuk MüĢavirlikleri Bakanlıkların Merkez TeĢkilatında yer alan DanıĢma Birimleri olup, Bakanlık MüsteĢarına bağlı olarak görev yapmaktadırlar. 3046 sayılı Kanunun 25 maddesinde Hukuk MüĢavirliğinin görevleri sayılmıĢ olup Ģöyledir:
a) Bakanlığın diğer birimlerinden sorulan hukuki konular ile hukuki, mali cezai sonuçlar doğuracak iĢlemler hakkında görüĢ bildirmek.
b) Bakanlığın menfaatlerini koruyucu, anlaĢmazlıkları önleyici hukuki tedbirleri zamanında almak, anlaĢma ve sözleĢmelerin bu esaslara uygun olarak yapılmasına yardımcı olmak,
c) 8 Ocak 1943 tarih ve 4353 sayılı Kanun hükümlerine göre adli ve idari davalarda gerekli bilgileri hazırlamak ve Hazineyi ilgilendirmeyen idari davalarla bakanlık veya kuruluĢu temsil etmek,
d) Bakanlığın amaçlarını daha iyi gerçekleĢtirmek, mevzuata, plan ve programa uygun çalıĢmalarını temin etmek amacıyla gerekli hukuki teklifleri hazırlamak ve bakana sunmak,
e) Bakanlık kuruluĢları tarafından hazırlanan veya diğer bakanlıklardan yahut BaĢbakanlıktan gönderilen kanun, tüzük ve yönetmelik tasarılarını hukuki açıdan inceleyerek görüĢlerini bildirmek.
Görüldüğü üzere hukuk müĢavirleri, bünyesinde çalıĢtıkları bakanlığın hukuki danıĢmanlığını yapmakta olup, idari yargıda bakanlığın temsilcisi durumundadırlar. Vekil değil de, temsilci durumunda olduklarından avukat olmak
44Nitekim Avukatlık Kanunun 4. maddesi de bu hususu destekler mahiyette düzenlenmiĢ olup,
„Adli, idari ve askeri yargı hâkimlik ve savcılıklarında, Anayasa Mahkemesi raportörlüklerinde, DanıĢtay üyeliklerinde, üniversiteye bağlı fakültelerin hukuk bilimi dersleri dalında profesörlük, doçentlik, yardımcı doçentlik görevlerinde dört yıl, kamu kurum ve kuruluĢlarının hukuk müĢavirliği görevinde on yıl süre ile hizmet etmiĢ olanlarda 3 üncü maddenin (c) ve (d) bentlerinde yazılı koĢullar aranmaz.‟ hükmünü getirerek, 10 yıl hukuk müĢaviri olarak görev yapmıĢ kiĢilere, diğer koĢulları da sağlamak Ģartıyla staj yapmaksızın avukat olma fırsatını getirmiĢtir.
zorunda değildirler, ayrıca avukat olsalar dahi katıldıkları duruĢmalarda cübbe giymeleri ya da vekâlet ücretine hak kazanmaları da mümkün değildir.
2.2.2 ÖZEL BÜTÇELĠ KAMU ĠDARELERĠNDE KAMU
AVUKATLIĞI
Özel Bütçeli Kamu Ġdareleri 5018 sayılı Kanunun (II) sayılı cetvelinin (A) ve
(B) kısımlarında yer almaktadırlar.
Cetvelin (A) kısmında üniversiteler yer almaktadır. 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 51. maddesinde yönetim örgütleri düzenlenmiĢ olup, üniversitelerde hukuk müĢavirliği kadrosuna yer verilmiĢtir. Hukuk müĢaviri yönetim kurulunun görüĢü alınarak rektör tarafından atanır ve görevini de doğrudan rektöre bağlı olarak yapar. Hukuk müĢavirleri haricinde üniversitelerde avukat da istihdam edilmektedir.
Cetvelin (B) kısmında diğer özel bütçeli kamu idareleri düzenlenmiĢ olup, bu idarelerin Hukuk MüĢavirlikleri ve Avukatlık Hizmetleri Sınıfına tabi olarak çalıĢtırdıkları avukatlara iliĢkin düzenlemeler kendi kanunlarında düzenlenmiĢtir.45
2.2.3 DĠĞER KAMU ĠDARELERĠNDE KAMU AVUKATLIĞI
Belediyelerde Hukuk MüĢavirliğinin kurulması ve kaldırılması Belediye
Meclis kararına bağlanmıĢtır. Kamu Ġktisadi TeĢebbüslerinde de DanıĢma Birimi olarak Hukuk MüĢavirliğine yer verilmektedir.
Belediyelerde tam zamanlı ya da kısmi zamanlı avukat istihdam edilmesi mümkündür.
Tam zamanlı avukat istihdam etmek için gerekli Ģartlar Ģunlardır:46
45 Mesela Vakıflar Genel Müdürlüğü 5737 sayılı Kanuna göre hem Merkez TeĢkilatında danıĢma
Birimi olarak Hukuk MüĢavirliğine yer vermiĢ, hem de TaĢra TeĢkilatında Bölge Müdürlüklerinde Avukatlık Hizmetleri Sınıfına tabi avukatlara yer vermiĢtir. Gerek Hukuk MüĢavirliği, gerekse TaĢra TeĢkilatındaki avukatlara iliĢkin düzenlemeler gayet açık bir Ģekilde anılan Kanunda düzenlenmiĢtir.
46 Ayrıntılı bilgi için bkz. ÇELĠK, M. Lamih, „Belediye Kanununa Göre Tam Zamanlı SözleĢmeli
1. Belediye meclisinin tam zamanlı avukat istihdam edilmesi hususunda alacağı karar,
2. Belediyenin norm kadroya göre belirlenmiĢ kadro cetvelinde boĢ kadronun bulunması ve sözleĢme imzalanacak avukatın aranan koĢulları sağlaması,
3. Belediye 5393 sayılı Kanunun 49 maddesine göre belirlenen personel giderlerini aĢmıĢ ise ĠçiĢleri Bakanlığından alınacak izin,
4. Belediye Meclisinin kararından ve ücret tespiti yapıldıktan sonra belediyeyi temsilen Belediye BaĢkanı ile istihdam edilecek avukat arasında tam zamanlı çalıĢma sözleĢmesinin imzalanması gerekmektedir. 5. SözleĢme bir yıl için geçerli olup, mali yılbaĢında yeni bir karar alınarak
yenileme iĢlemi yapılması ve ĠçiĢleri Bakanlığı ile Maliye Bakanlığına incelenmek üzere gönderilmesi gerekmektedir.
Tam zamanlı sözleĢmeli avukat dıĢarıdan iĢ alamaz, bu nedenle de çalıĢtığı yerde en az iki hizmet yılını tamamlamıĢ olması Ģartıyla iĢ sonu tazminatı alma hakkı bulunmaktadır. Buna göre iki hizmet yılını tamamlamıĢ tam zamanlı sözleĢmeli avukat
a) Kendisine 506 sayılı Sosyal Güvenlik Kanunu gereğince malüllük ya da yaĢlılık aylığı bağlanması veya toptan ödeme yapılması,
b) SözleĢmesinin hizmetlerine gerek kalmadığı gerekçesiyle feshedilmesi ya da yenilenmemesi,
c) Ġstihdamına iliĢkin mevzuatında yer alan hükümler uyarınca ilgilinin kendi isteği ile sözleĢmeyi feshetmesi,
hallerinden birinin gerçekleĢmesi ile birlikte, 657 sayılı Kanuna tabi avukatlara bir yıl için ödenen emekli ikramiyesini geçmemek üzere, her yıl için iĢ sonu tazminatına hak kazanır.
Belediyelerde kısmi zamanlı sözleĢmeli avukat istihdam edilebilmesi için gerekli Ģartlar Ģunlardır:47
1. Kısmi zamanlı avukat istihdam edilebilmesi için belediye bünyesinde kadrolu ya da tam zamanlı çalıĢan sözleĢmeli personel bulunmaması, 2. SözleĢme yapılacak avukatın bir baĢka kurumla sözleĢmesinin olmaması, 3. Yalnızca bir avukatla kısmi zamanlı sözleĢme yapılması (çünkü bu olanak
iĢleri az olduğu için kadrolu ya da tam zamanlı avukat ihtiyacı bulunmayan belediyeler için getirilmiĢtir.),
4. SözleĢmeli avukata ödenecek miktarın Belediye Meclisi tarafından belirlenmesi,
5. SözleĢmeye avukatın hangi günlerde çalıĢacağının belirtir maddelerin konulması, (Eğer avukatın sosyal güvencesi yoksa belediyece yalnızca avukatın çalıĢtığı günler için prim ödenir.)
6. SözleĢme bir yıl ile sınırlı olup, yenilenmesi için mali yılbaĢında yeniden karar alınması ve ĠçiĢler Bakanlığı ile Maliye Bakanlığına incelenmek üzere gönderilmesi gerekmektedir.
Kısmi zamanlı sözleĢmeli avukat belli zamanlarda belediyeye ait iĢleri yaparken, kalan zamanda kendi bürosunda çalıĢabilir. Eğer bürosunda baĢka bir avukatla birlikte çalıĢıyorsa, nasıl kısmi zamanlı sözleĢmeli avukat belediye aleyhine iĢ alamayacak ise, diğer avukat da alamayacaktır.
47 Ayrıntılı bilgi için bkz. ÇELĠK, M. Lamih, „Belediyelerde (Kısmi Zamanlı) SözleĢmeli Avukat