3.2.1 GENEL OLARAK
4857 sayılı ĠĢ Kanununun 8. Maddesine göre iĢ sözleĢmesi, bir tarafın (iĢçi) bağımlı olarak iĢ görmeyi, diğer tarafın da (iĢveren) ücret ödemeyi üstlenmesinden oluĢan sözleĢmedir.
Kanunda yer alan tanıma göre iĢ sözleĢmesinin unsurları kısaca; iĢ (çalıĢma), ücret ve bağımlılık olarak sayılabilir. ĠĢ hukuku sözleĢmesi de özel hukuk sözleĢmesi olup, tarafların iradeleriyle meydana gelir.87
Avukatlık Kanununun 12/c maddesinde de „Özel hukuk tüzel kiĢilerinin hukuk müĢavirliği ve sürekli avukatlığı ile bir avukat yazıhanesinde ücret karĢılığında avukatlık‟ avukatlıkla birleĢebilen iĢler arasında sayılmıĢtır.
Bu sözleĢme ile bağlı avukat avukatlık hizmeti görmeyi taahhüt eder, iĢveren olan özel hukuk tüzel kiĢisi ya da baĢka avukat da bu hizmet karĢılığı belli bir ücret ödemeyi taahhüt eder. Eğer iĢveren özel hukuk tüzel kiĢisi ise avukata adli ve idari makamlar önünde iĢleri takip edebilmesi bakımından vekâletname de vermesi gerekir. ĠĢverenin baĢka bir avukat olduğu durumlarda bağlı avukat genelde yetki belgesi ile iĢ ve iĢlem yapmaktadır. Bazı durumlarda bağlı avukatın sigorta numarası belirtilmek suretiyle vekâletname düzenlendiği de görülmektedir.
ĠĢ Kanunumuza göre avukatların bir iĢverene bağlı olarak belirsiz süreli, belirli süreli, deneme süreli, kısmi süreli ya da tam süreli olarak çalıĢmaları mümkündür.
86 ĠĢ Kanununun istisnaları arasında sayılan Ģirketler, mesela hava taĢıma Ģirketleri avukat istihdam
ederlerse bağlı avukat ĠĢ Kanununa tabi olacaktır. UÇUM, Mehmet, „Bağımlı ÇalıĢan (ĠĢçi) Avukatlar‟, www.katilimciavukatlar.org/node/39
87 Ayrıntılı bilgi için bkz. SÜMER, Haluk Hadi, „ĠĢ Hukuku‟, Mimoza Yayınları, Konya 2008, s.37
Belirli süreli avukatlık iĢ sözleĢmesinin yazılı olarak yapılması zorunludur. Belirsiz süreli avukatlık iĢ sözleĢmesinin ise, kural olarak yazılı olarak yapılmasına gerek bulunmamaktadır. Ancak avukatın çalıĢacağı büroda ya da Ģirkette ne gibi kurallara uyması gerektiğinin kendisine açıklanması bakımından, ĠĢ Kanunun 8/son fıkrasına göre, bu koĢulların kendisine yazılı olarak tebliğ edilmesi gerekmektedir.
3.2.2 ĠġÇĠ- ĠġVEREN ĠLĠġKĠSĠ
Bağlı avukatlıkta iĢçi pozisyonundaki avukat bir iĢverene tabi olarak
çalıĢmaktadır. Bu iĢveren Ģirket ya da holding gibi bir özel hukuk tüzel kiĢisi olabileceği gibi, baĢka bir avukat veya avukatlık ortaklığı da olabilir.
Bu Ģekilde yapılan avukatlık iĢ sözleĢmesi ĠĢ Kanununa tabi olduğundan gerek bağlı avukat, gerekse iĢveren açısından çeĢitli sorumlulukların doğmasına yol açar.
3.2.3 BAĞLI AVUKATIN ĠġVERENE KARġI HAK ve
YÜKÜMLÜLÜKLERĠ
Bağlı avukat ĠĢ Kanunu hükümlerine tabi olduğundan iĢ görme borcu, sadakat borcu ve emir ve talimatlara uyma borcu bulunmaktadır.
Avukatın bir iĢverene tabi olarak çalıĢması, onu meslek kurallarına uygun davranma yükümlülüğünden kurtaramaz. Zira avukat kamu hizmeti niteliği taĢıyan son derece önemli bir mesleği icra etmektedir ve bu mesleği icra ederken hem kanunlara hem de Türkiye Barolar Birliği tarafından yayınlanan meslek kurallarına uygun davranmak zorundadır.
Bağlı avukat eğer baĢka bir avukat ya da avukatlık ortaklığı bünyesinde istihdam edilmiĢ ise, yapacağı meslek kurallarına aykırı her türlü davranıĢtan iĢvereni müteselsilen sorumlu olacaktır. Çünkü avukat artık profesyonel olarak hukuk hizmeti veren bir büronun veya avukatlık ortaklığının çalıĢanıdır. Ancak özel hukuk tüzel kiĢisinin avukatı mesleki bakımdan tek baĢına sorumludur.
Bağlı avukat iĢverenin mesai ve çalıĢma koĢulları hususunda koyduğu kurallara uymakla yükümlüdür. ĠĢe kaçta gelmesi gerektiği, iĢten saat kaçta ayrılabileceği ( Bu süre günlük ve haftalık olarak ĠĢ Kanununda belirlenen süreleri aĢmamalıdır), iĢ yerinde hangi kurallara uyması gerektiği hep iĢveren tarafından belirlenecektir.
Ancak avukatlık mesleğinin yürütülmesi ile ilgili konular tamamen bağlı avukatın sorumluluğundadır. Bağlı avukat kendisine tevdi edilen tüm iĢleri meslek kurallarına uygun bir Ģekilde yerine getirmelidir. Bağlı avukatın avukat iĢveren yanında çalıĢması bu sorumluluğunu ortadan kaldırmayacak, ancak iĢveren avukata da dosya bazında sorumluluk yükleyecektir.
3.2.4 ĠġVERENĠN BAĞLI AVUKATA KARġI HAK ve
YÜKÜMLÜLÜKLERĠ
ĠĢverenin borçları genel olarak ücret ödeme borcu, iĢçiyi gözetme borcu, eĢit
davranma borcu olarak sayılabilir.
ĠĢveren ve avukat arasında, ĠĢ Kanununa ve Avukatlık Kanununa aykırı olmamak Ģartıyla, çok çeĢitli hükümleri bulunan sözleĢmeler imzalanabilir. Genelde avukat ya da avukatlık ortaklığı bünyesinde çalıĢan avukatlar sadece maaĢ ve sosyal güvenlik karĢılığında çalıĢırlar.
Bağlı avukatın alabileceği asgari ücret, her yıl asgari ücret tespit komisyonu tarafından belirlenen ücrettir. Türkiye Barolar Birliği avukatlığın kariyer mesleği olduğu, toplumda saygınlığı korunması gereken bu mesleğin son derece az miktarda olan asgari ücret karĢılığı yapılmasının önüne geçmek bakımından 2006 yılında Avukatlık Asgari Ücret Tarifesine, bağlı avukatın ücretinin asgari 1000-TL olması gerektiğine iliĢkin hüküm koymuĢtur. Böylece hem bağlı avukat ücretlerine belli bir standart getirilmek, hem de avukatın ücretinin iĢçi asgari ücretinden farklı olduğu vurgulanmak istenmiĢtir.88
Ancak bu hüküm DanıĢtay 8. Dairesinin 06.12.2006 tarih ve 2006/76 E, 2006/4896 K sayılı kararı ile iptal edilmiĢtir. DanıĢtay özetle: „Bir
avukatla yanında çalıĢan avukat arasında, iĢ akdinden doğan çalıĢtıran-yanında çalıĢan iliĢkisi, bir baĢka deyiĢle istihdam iliĢkisi bulunmaktadır. ÇalıĢan ve çalıĢtıran avukat arasındaki vekâlet, avukatlık asgari ücret tarifesindeki hukuki yardım ve vekâlet sözleĢmesi kapsamında bulunmamaktadır.‟ Ģeklinde hüküm kurmuĢtur.
Ancak özel hukuk tüzel kiĢilerinin iĢlerini takip eden avukatların çoğu elde edilen vekâlet ücretlerinin tümünü, bazıları da bir kısmını almaktadırlar. Özel hukuk tüzel kiĢileri müvekkil olduğundan, bağlı avukat Avukatlık Kanununa dayanarak vekâlet ücretinin kendisine ait olduğunu iddia edebilmekte ve bu ücreti talep edebilmektedir. ĠĢveren baĢka bir avukat olduğunda ise durum değiĢmektedir. Zira iĢveren avukat vekâlet ücreti tahsil edildikten sonra, çoğunlukla iĢi takip eden bağlı avukata pay vermemektedir.
3.3 TÜRKĠYE BAROLAR BĠRLĠĞĠNĠN BAĞLI AVUKATLIĞA