Sermaye Piyasası Kurulu

Bireysel emeklilik sisteminde, emeklilik yatırım fonları, portföy yönetim şirketleri ve bu şirketlerle sözleşmeler ile saklayıcılara ilişin düzenlemeler SPK tarafından yapılmaktadır. Emeklilik şirketleri ve bireysel emeklilik aracılarının, çeşitli ilan ve reklamlarla kamuya açıklayacakları bilgilerin, Hazine Müşteşarlığıne ve SPK’ya açıklanmış verilere uygun olması gerekmektedir.

Emeklilik sözleşmesinde bulunucak hususlara, aktarıma, aktarım talebine ve aktarımda süre kısıtlamalarına, emeklilik halinde hak sahiplerinin bulunması için yapılan araştırmalara ve paranın bu araştırma süresi içinde değerlendirilmesine, giriş aidatı, yönetim ve fon işletim giderleri miktar ya da oranlarına, kuruluş izni ve faaliyet ruhsatı başvurularında istenecek bilgi ve belgelere, bireysel emeklilik sisteminde katılımcıya ve kamuya açıklanacak bilgiler, açıklama dönemleri ve süreleri ile ilan ve reklamlara, bireysel emeklilik sisteminin bilgi teknolojisi altyapısının operasyonel unsurlarına ilişkin esas ve usuller gibi konular Müsteşarlık tarafından belirlenirken SPK’nın uygun görüşü alınmaktadır.

SPK’nın düzenleme fonksiyonları dışında denetlenme fonksiyonu da bulunmaktadır. Emeklilik yatırım fonlarını durumunu tehlikeye sokacak durumlarıda denetçi denetim raporunu SPK’ya göndermek zorundadır. Ayrıca portföy yöneticilerinin ve saklayacılarının faaliyetleri Kurul tarafından denetlemekte, bağımsız denetçi görüşünü içeren rapor ve bağımsız denetim raporu Kurul’a gönderilmek zorundadır¹⁸⁴.

183 EGM, BES Gelişim Raporu 2004, s.28

184 EGM, BES Gelişim Raporu 2004, s.27

85 2.2.3.6 Hazine Müsteşarlığı

Bireysel emeklilik sistemine ilişkin mevzuat düzenlemeleri ve sistemin geliştirilmesine yönelik çalışmalar Hazine Müsteşarlığı Sigortacılık Genel Müdürlüğü (SGM) tarafından yürütülmektedir. SGM, mevzuat çalışmaları ile sistemin etkin bir biçimde çalışması için gerekli olan idari ve hukuki çerçevenin belirlenmesi amacıyla, Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu tamamlayıcı nitelikte yönetmelik, tebliğ ve genelgeler hazırlamakta ve yayınlamaktadır¹⁸⁵.

2.2.3.7 Bireysel Emeklilik Danışma Kurulu

Danışma Kurulu, bireysel emeklilik sistemine ilişkin politikalarını belirlemek, bu politikaların gerçekleştirilmesi için alınması gereki önlemler konusunda önerilerde bulunmak ve mevzuat düzenlemeleri hakkında tavsiye niteliğinde karar almakla görevlidir¹⁸⁶. Bireysel emeklilik sisteminde kurumsal yapının en üst kademesinde bulunan Bireysel Emeklilik Danışma Kurulu (BEDK); Hazine Müsteşarlığının başkanlığında, Maliye Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı ve SPK tarafından görevlendirilecek en az genel müdür seviyesinde birer temsilciden oluşmaktadır¹⁸⁷.

2.2.3.8 Emeklilik Gözetim Merkezi

Emeklilik Gözetim Merkezi, 10 Temmuz 2003 tarihinde, Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ve ilgili mevzuat uyarınca, merkezi İstanbul’da olmak üzere kurulmuştur. Bireysel Emeklilik Sisteminin güvenli, şeffaf ve etkin bir şekilde işletilmesini sağlamak, katılımcıların hak ve menfaatlerini korumak, hem denetleyici kamu

185 EGM, BES Gelişim Raporu 2004, s.24

186 Bireysel Emeklilik Danışma Kurulunun Çalışma Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmelik, md.5

187 Bireysel Emeklilik Danışma Kurulunun Çalışma Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmelik, md.4

86

otoritelerinin (Hazine Müşteşarlığı ve SPK) karar almasına yardımcı olacak verileri hem de kamuoyuna sağlıklı bilgi aktarımı için gerekli verileri sağlamakla görevlendirilmiştir.

EGM, emeklilik şirketlerinin faaliyetlerinin günlük olarak elektronik ortamda gözetimi ve yetkili kamu otoritelerine raporlanması, emeklilik şirketlerince yapılacak işlemlerin sonucunda oluşan bilgilerin koordinasyonu, katılımcılara ait bilgilerin saklanması ve korunması, kamuoyunun ve katılımcıların bilgilendirilmesi, katılımcı şikayetlerinin tarafsız bir şekilde incelenmesi ve yönlendirilmesi, özel nüfus katmanı istatistikleri üretilmesi, sistemin işleyiş analizlerinin yapılması, bireysel emeklilik aracıları sınavlarının yapılması ve bireysel emeklilik aracıları sicilinin takibi, ortak tanıtım, eğitim programları, yazılım ve benzeri taleplerin karşılanması, sistemin güven içinde işlemesi ve olası sorunlara kamu otoritelerinin zamanında müdahalede bulunmasına olanak sağlayacak veri oluşturulması ve bireysel emeklilik sisteminin analitik olarak incelenmesi faaliyetlerinde bulunmaktadır¹⁸⁸.

2.2.3.9 Bireysel Emeklilik Aracıları

Bireysel emeklilik sisteminin kurumsal yapılanmasında yer alan aktörlerden biri de aracılardır. Her ne ad altında olursa olsun herhangibi bir emeklilik şirketine bağlı olmaksızın, bir sözleşmeye dayanarak, daimi bir surette emeklilik şirketlerini emeklilik sözleşmelerine aracılık eden ve bunları emeklilik şirketi adına yapan gerçek veya tüzel kişilere ‘‘Bireysel Emeklilik Aracıları’’ denilmektedir¹⁸⁹.

Bireysel Emeklilik Aracılığı ise; BES’de katılımcılara sunulan emeklilik planlarının tanıtımı, pazarlanması, satışı ve BES’e ilişkin diğer aracılık hizmetlerini

188 EGM, BES Gelişim Raporu 2004, s.25

189 4632 Sayılı Kanun, md.2

87

içermektedir¹⁹⁰. Bireysel emeklilik aracılarının tüm iş ve işlemleri Hazine Müsteşarlığının denetiminde yürütülmekte olup bireysel emeklilik aracılığı faaliyetinde bulunacak kişilerde¹⁹¹;

•••• Meslek şeref ve haysiyetine aykırı davranmamış olmak,

•••• Dört yıllık fakülte, yüksek okul veya iki yıllık sigortacılık meslek yüksekokulu mezunu olmak,

•••• Bireysel emeklilik aracılığı sınavında başarı göstermiş olmak,

•••• Müflis veya konkordato ilan etmiş olmamak, bireysel emeklilik veya sigortacılık mevzuatına aykırı hareketlerden dolayı hapis veya birden fazla ağır para cezası ile cezalandırılmış olmamak, taksirli suçlar hariç olmak üzere zimmet, rüşvet, irtikap vb.

suçlarından dolayı kesinleşmiş mahkumiyet kararı bulunmamak, karşılıksız çek keşide etmiş olmamak, gibi nitelikler aranmaktadır.

Bireysel emeklilik aracılılığı, diğer sigorta kollarından farklı uzmanlaşmayı ve müşteri ilişkileri tekniğini gerektirmektedir¹⁹². Bireysel emeklilik aracıları ile ilgili yapılan düzenlemelerle dört yıllık fakülte ve yüksek okulu mezunu bireylere yeni istihdam olanağı yaratılması, bu hizmetin belirli niteliklere sahip kişiler tarafından yapılması amaçlanmaktadır. (Grafik 2.3) Bu kapsamda lise ve dengi okul mezunu¹⁹³ bireyleri de kapsayacak şekilde meslek yüksekokulu ve üniversitesi mezunu 12.422 bin kişiyi istihdam yaratılmıştır.

190 Bireysel Emeklilik Aracıları Hakkında Yönetmelik, md.4

191 Bireysel Emeklilik Aracıları Hakkında Yönetmelik, md.6

192 Zerrin Yönet Fırat, ‘‘Yeni Bir Meslek: Bireysel Emeklilik Aracıları’’, İşgüç Endüstriyel ve İnsan Kaynakları Dergisi, Cilt.5, Sayı.2, 2003, http://www.isgucdergi.org/?p=arc_view&ex=134&inc=arc &cilt=5&sayi=2year=2003, Çevrimiçi (24 Haziran 2008)

193 7 Ekim 2001 tarihinden önce en az iki yıl süreyle sigortacılık mesleği içinde olanlar 28 şubat 2004 tarihine kadar lise mezunu olarak bireysel emeklilik aracılığı sınavına girme imkanı tanınmıştır.

88

Grafik 2.3 : Türkiye’de Eğitim Durumuna Göre Aracı Dağılımı 2007 Kaynakça: EGM, BES Temel Göstergeler, 2007

*Bir emeklilik şirketine bağlı olarak çalışan bireysel emeklilik aracılarını içermektedir.

2.3 BİREYSEL EMEKLİLİK SÖZLEŞMESİ

Bireysel Emeklilik sözleşmesi, modern sözleşme türlerinden birisi olmakla birlikte mevzuatta var olan düzenlemeler çerçevesinde tarafları, konusu ve şekli ve hükümleri özel olarak belirlenmiş bir sözleşme niteliğindedir. Bu sözleşme genel olarak BES’i düzenleyen bir yasa ve buna bağlı olarak çıkarılan yönetmelikte yer alan ayrıntılı denebilecek hükümlere bağlı olarak ortaya çıkmaktadır¹⁹⁴.

BES’e katılacak olan kişiler, bir emeklilik şirketi ile emeklilik sözleşmesi imzalamak zorundadır. Bireysel Emeklilik Sözleşmesi; katılımcının gönüllü katılım ve belirlenmiş katkı esasına göre oluşturulan BES’e girmesine, sistemden ayrılmasına, emekli olmasına, katkıların ödenmesine, bu katkıların bireysel emeklilik hesaplarında izlenmesine, fonlarda yatırımlara yönlendirilmesine, katılımcı ve lehdarına yapılacak ödemelere ilişkin esaslar ile tarafların diğer hak ve yükümlülüklerini düzenleyen şirket ve katılımcı ile varsa

194 Çağlar Özel, ‘‘Bireysel Emeklilik Sözleşmelerinde Cayma Hakkı’’, Çimento İşveren Dergisi, Sayı 4, Cilt 18, Temmuz 2004, s.5

12.422 1.532

389

10.571

0 2.000 4.000 6.000 8.000 10.000 12.000 14.000

Toplam Aracı Sayısı Lise ve Dengi Okul Meslek Yüksekokulu Üniversite ve Üzeri

89

katılımcı nam ve hesabına sözleşme akdetmek isteyen kişinin taraf olarak yer aldığı bir sözleşmedir¹⁹⁵.

Emeklilik sözleşmesinin tarafları, medeni hakları kullanma ehliyetine sahip ve şirket nezdinde açılacak olan bireysel emeklilik hesabına katkı payı yapan veya adına şirket nezdinde bireysel emeklilik hesabı açılan katılımcı ile şirkettir. Katılımcının her durumda nihai muhatabı emeklilik şirketidir. Emeklilik aracısı ise sadece emeklilik şirketi adına o an için hareket eden kişidir. Katkı payının belirli bir bölümünü veya tamamını ödemek suretiyle katılımı nam ve hasabına şirket ile emeklilik sözleşmesi akdeden kişiler katılımcı ile birlikte taraf sıfatını taşımaktadır¹⁹⁶. Emeklilik sözleşmelerinde, sözleşmede taraf olmamakla birlikte Lehdar kişiye’de yer verilmiştir. Buna göre; katılımcının emeklilik sözleşmesi devam ederken vafatı halinde ödeme, Medeni Kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla, katılımcı tarafından tayin edilen ve kimliği sözleşmede belirtilen lehdar veya lehdarlarla yapılmak zorundadır. Lehdar tayin edilmemiş veya lehdar tayini işlemi sonradan iptal etmemişse hak sahibi, katılımcının vefatı halinde kanuni mirasçılarıdır. Katılımcı, sözleşme süresi boyunca lehdarı değiştirebilmekte veya lehdar tayin etme işlemini iptal edebilmektedir. Bu açıdan Lehdar emeklilik sözleşmesine taraf değildir¹⁹⁷.

Şirket, bireysel emeklilik sistemine girmek isteyen katılımcının emekliliğe yönelik beklentilerine, ortalama gelir düzeyine, kamu sosyal güvelik sistemine dahil olmalarına ve risk getiri profili formundaki bilgilere göre uygun teklifi hazırlar ve bu teklife uygun tanıtım kılavuzunu katılımcıya sunar¹⁹⁸. Şirket emeklilik sözleşmesi kurulduktan sonra, katkı payının şirket hesaplarına intikal ettiği tarih itibarıyla yürürlüğe girmekte ve ilk emeklilik sözleşmesinde belirtilen yürürlülük tarihi katılımcının bireysel emeklilik sistemine giriş tarihi sayılmaktadır¹⁹⁹.

195 Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik, md.5

196 Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik, md.6

197 Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik, md.7

198 Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik, md.11

199 Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik, md.12

90

Katılımcının taraf olduğu her bir emeklilik sözleşmesi, ilk emeklilik sözleşmesini düzenleyen şirket tarafından Müşteşarlığın belirlediği esaslara göre verilmiş olan numarayı almaktadır. Bu numara sözleşme yürürlükte kaldığı sürece ve aktarım işlemleri sırasında sabit kalmakta ve aynı zamanda katılımcının bireysel emeklilik hesap numarası işlevini görmektedir. Aktarım sonucu yeni bir emeklilik sözleşmesinin yapılması halinde eski sözleşme ve bireysel hesap numarasının yeni sözleşme bilgisi olarak aktarım yapılan şirket tarafından saklanması gerekmektedir²⁰⁰.

2.3.1 Emeklilik Sözleşmesi Taraflarının Hak ve Yükümlülükleri

Kanunda, emeklilik şirketlerinin görev ve sorumlulukları şu şekilde sıralanmıştır²⁰¹:

•••• Emeklilik sözleşmelerine ilişkin Müşteşarlığın belirleyeceği esaslara göre bankalardan hizmet almak.

•••• Emeklilik sözleşmesi çerçevesinde tahsil edilen katkıların fona yönlendirilmesini sağlamak ve bireyesel emeklilik hesaplarının ve ilgili diğer kayıtların güncelleştirilmesi işlemlerini gerçekleştirmek.

•••• Portföy yöneticilerinin, şirketin genel fon yönetim stratejisine ve kararlarına göre fon portföyünü yönetmesini sağlamak.

•••• Katılımcıların bireysel emeklilik hesaplarına ait günlük bilgilere erişimine olanak sağlamak.

•••• Fon portföyünde yer alan varlıklar, fonun performansı, mali tabloları gibi konularda katılımcılara düzenli bilgi verilmesini sağlamak.

•••• Müsteşarlık ve SPK tarafından istenecek bilgi, belge ve tablolar ile bireysel emeklilik kayıt sisteminin belirlenecek esas ve usullere göre hazırlanmasını sağlamak.

200 Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik, md.28

201 4632 Sayılı Kanun, md.11

91

•••• Müsteşarlığın belirleyeceği usül ve esaslar çerçevesinde şirketin, SPK’nın belirleyeceği usül ve esaslar çerçevesinde de fonun iç denetimini sağlamak.

•••• Bireysel emeklilik hesaplarının ve emeklilik faaliyetlerinin sürekliliğini ve fon varlıklarının korunmasını sağlamak üzere, kayıtların ve varlıkların saklanması konusunda gerekli tedbirleri almak.

Emeklilik şirketinin yükümlülüklerinden sonra katılımcıların sahip olduğu haklarına baktığımızda, katılımcının sisteme ilk kez katılması sırasında ve yeni bir bireysel emeklilik hesabı açtırması halinde giriş aidatı talep edebilmektedir. Söz konsusu giriş aidatları, bireysel emeklilik hesabına ödenen katkılardan ayrı olarak azami bir yıl içerisinde taksitler halinde de ödenebilmektedir. Katkı payı, fon varlıkları veya fon gelirleri üzerinden yönetim gideri ve fon işletim masrafı kesintisi yapılabilmektedir. Bireysel emeklilik hesaplarından yapılacak her türlü kesintinin ve giriş aidatının emeklilik sözleşmesinde ve yapılacak ilan ve reklamlarda açık olarak belirtilmesi zorunlu tutulmıştur.

Giriş aidatı, yönetim ve fon işletim giderleri miktar ya da oranları ve bunlara ilişkin esas ve usulleri belirlemek, SPK’nın uygun görüşü alınması kaydıyla Müsteşarlık tarafından belirlenmektedir²⁰².

Katılımcılar emeklilik sözleşmesinde belirtilen esaslara göre dahil olduğu emeklilik planını yılda azami dört kez değiştirebilme hakkına sahip bulunmaktadır.

Katılımcının, katkı payı dağılım oranları veya tutarlarında değişiklik yapma haklarını kullanmaları da yılda azami dört kez ile sınırlandırılmıştır²⁰³. Emeklilik şirketi değişikliklerinde ise katılımcı, emeklilik sözleşmesinin yürülük tarihinden itibaren en az bir yıl geçtikten sonra bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin başka bir şirkete aktarılmasını talep edebilmektedir²⁰⁴.

202 4632 Sayılı Kanun, md.7

203 Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik, md.20

204 Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik, md.22

92

2.3.1.1 Katkı Payına İlişkin Hak ve Yükümlülükler

Katılımcı, emeklilik sözleşmesinde belirtilen esaslar dahilinde, şirket nezdinde açılacak bireysel emeklilik hesabına katkı yapar. Katılımcı, emeklilik sözleşmesinde yer alacak şartlar çerçevesinde, katkı payının aynı şirkete ait birden fazla fon arasında paylaştırılmasına karar verebilme hakkına sahiptir. Şirket, katılımcının ödediği katkı paylarını, şirkete intikalini takip eden en geç ikinci iş gününde yatırıma yönlendirmek zorundadır. Bu yükümlülüğün süresi içerisinde yerine getirilmemesi halinde, katılımcının dahil olacağı fonun son aylık getirisinin iki katı tutarında aylık gecikme cezası uygulanır ve bu tutar katılımcının hesabına ilave edilmektedir²⁰⁵.

Emeklilik Şirketi, katılımcının dahil olduğu emeklilik planının yönetim ve fon işletim giderlerini kapsayacak asgari katkı payı tutarlarını belirleme hakkına sahiptir.

Emeklilik planında belirlenmiş olan asgari katkı payının altında ödeme yapılmasına ilişkin esaslar emeklilik sözleşmesinde belirlenmektedir²⁰⁶. Katılımcı ise, emeklilik sözleşmesinde belirtilen katkı payının üzerinde ödeme yapabilme hakkına sahip bulunmaktadır.

Sözleşmede dönem için belirlenen katkı payının üzerinde ödeme yapılması ve bu ödemenin ileriki dönemler için ödenmesi gereken katkı payı olarak kabul edilmesi halinde, ödenen katkı payı ilgili olduğu dönemde indirilebilmektedir²⁰⁷.

Katılımcıya, emekliliğe hak kazanmadan önce bireysel emeklilik sistemine katkıda bulunmaya ara verebilmektedir. Emekliliğe hak kazanılması için gereken sürenin hesabında, katılımcının dahil olduğu emeklilik planı kapsamında ara verilen döneme karşılık gelen, işlem tarihindeki asgari katkı payı toplam tutarlarının ödenmesi kaydıyla katkı payı ödemeye ara verilen dönem dikkate alınmaktadır. Katılımcının katkı payı

205 4632 Sayılı Kanun, md.5

206 Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik, md.14

207 Ali Türker Pirtini, Bireysel Emeklilik Sistemi ve Şahıs Sigortaları İçin Ödenen katkı payı ve Primlerin Gelir Vergisi Matrahı Hesaplanmasında İndirimi ve Uyulması Gereken Son Esaslar, Eylül 2005, http://www.Alomaliye.com/ali_pirtini _bireysel.htm, (24 Haziran 2008)

93

ödemeye ara vermesi halinde dahil olduğu plana ait yönetim ve fon işletim gider kesintileri, emeklilik şirketi tarafından idari olarak yapılabilmektedir²⁰⁸.

Katılımcı, katkı payını emeklilik planlarında belirtilen fonlar arasında paylaştırabilmekte ve yılda azami dört kez katkı payı dağılım oranları veya tutarlarına ilişkin değişiklik yapabilmektedir. Katılımcının, mevcut emeklilik sözleşmesindeki katkı payı dağılım oranları veya tutarlarını, planda belirlenen sınırlamalar içinde kalacak şekilde yeniden tespit edilmesine yönelik bildirimin, değişiklik tarihinden en az beş iş günü önce şirkete yazılı olarak yapılması gerekmektedir. Şirket, katılımcının değişiklik tarihi itibariyle katkı payı dağılım oranları veya tutarlarına ilişkin değişikliği yapmakla yükümlüdür²⁰⁹.

2.3.1.2 Birikimlere İlişkin Hak ve Yükümlülükler

Emeklilik sözleşme süresi içinde katılımcı, herhangibi bir anda veya sürekli işgöremezlik durumunun ortaya çıkması halinde bireysel emeklilik sisteminden birikimlerini alabilmektedir. Katılımcının ayrılma talebinde bulunması halinde bireysel emeklilik hesabındaki birikimler emeklilik sözleşmesi hükümlerine göre ödenebilmektedir.

Katılımcının sürekli işgöremezlik hali nedeniyle sistemden ayrılma talebinde bulunabilmesi için katılımcının bağlı olduğu sosyal güvenlik kuruluşu mevzuatına göre sürekli işgöremezlik gelirine hak kazanmış olması gerekmektedir. Katılımcının herhangibi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmaması halinde, sürekli işgöremezlik halinin resmi sağlık kuruluşları tarafından verilecek bir rapor ile tespiti gerekmektedir. Sürekli isgöremezlik nedeniyle sistemden ayrılmaya hak kazanılması Sosyal Sigortalar Kurumunun isteğe bağlı sigortalılar için uyguladağı esaslara tabidir. Katılımcının vefat etmesi halinde ise varsa lehdarı veya kanuni mirasçıları, katılımcının bireysel emeklilik hesabındaki

208 Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik, md.18

209 Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik, md.20

94

birikimlerinin ödenmesini talep edebilmektedir²¹⁰. Emeklilik şirketi, söz konusu ödeme yükümlülüklerini yerine getirmediğinde idari para cezası ile cezalandırılmaktadır²¹¹.

Öte yandan katılımcı, emeklilik sözleşmesinin yürürlük tarihinden itibaren en az bir yıl geçtikten sonar bireysel emeklilik hesabındaki birikimlerinin tamamını başka bir emeklilik şirketine aktarılmasını talep edilme hakkına sahip bulunmaktadır. Aktarım talebi katılımcının bireysel hesabındaki birikimlerin tamamını kapsamaktadır. Aktarım talebi emeklilik şirketi tarafından en geç yedi iş üç günü içinde aktarım talebini yerine getirmekle ve birikimlerle birlikte katılımcının bireysel emeklilik hesabına ilişkin bilgi ve belgelere aktarmakla yükümlüdür. Yeni emeklilik sözleşmesi katılımcının bireysel emeklilik hesaplarının aktarıldığı tarihte yürürlüğe girmektedir. Yeni emeklilik sözleşmesi için giriş aidatı alınmamaktadır. Aktarım talebi her yeni emeklilik sözleşmesinin yürürlük tarihinden itibaren bir yıl geçmesi kaydıyla yapılır. Katılımcının bireysel emeklilik sistemine giriş tarihinden kaynaklanan hakları aktarım yapılan şirkette aynen korunmaktadır²¹².

Emeklilik şirketi, sözleşmede belirtilmesi kaydı ile emekliliğe hak kazanılmasından asgari üç yıl önce, katılımcının birikimlerinin mali piyasalardaki risklerden etkilenmesini önlemek amacıyla orta ve düşük risk düzeyine sahip fonlara geçişini sağlamak üzere katılımcıya yazılı uyarıda bulunmak zorundadır. Bu durumda katılımcı şirket tarafından yapılan yazılı uyarıyı uygun görmesi halinde, emeklilik planı değişikliğine ilişkin bildirim değişiklik tarihinden en az beş iş günü önce, şirkete yazılı olarak yapılabilmektedir²¹³.

210 Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik, md.19

211 4632 Sayılı Kanun, md.22

212 Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik, md.22

213 Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik, md.29

95

2.3.1.3 Emekliliğe İlişkin Hak ve Yükümlülükler

Katılımcı, sisteme giriş tarihinden itibaren en az on yıl sistemde bulunmak koşulu ile 56 yaşını tamamlamak koşulu ile emekliliğe hak kazanmaktadır. Sistemde on yıl bulunma koşulu, katılımcının birikimlerini almaksızın ilk emeklilik sözleşmesinin yürürlük tarihinden itibaren bireysel emeklilik sisteminde on tam yıl kalması kaydıyla, on yıl süreyle asgari katkı payı ödemesi veya emeklilik planları dahilinde on yıllık asgari katkı payı ödemesine karşılık gelecek toplu katkı payı tutarını ödemesi halinde yerine gelmiş olur.

Zira katılımcının aynı şirkette veya başka bir şirkette birden fazla emeklilik sözleşmesi aktetmiş olması halinde, katılımcının tüm emeklilik sözleşmelerinden bireysel emekliliğe hak kazanması için en az bir emeklilik sözleşmesinden emekliliğe hak kazanmış olması yeterlidir²¹⁴.

Şirket emeklilik sözleşmesi gereği katılımcıya emekliliğe hak kazanacağı tarihi en geç bir ay önce bildirmek zorundadır. Emekliliğe hak kazanan katılımcı, bireysel emeklilik hesaplarındaki birikimlerini bir kısmını ya da tamamının defaten ödenmesini ya da yapılacak yıllık gelir sigortası sözleşmesi hükümlerine göre kendisine maaş bağlanmasını talep edebilmektedir²¹⁵.

Katılımcının birikimlerinin ödenmesini talep etmesi veya hayat sigorta branşı ruhsatını haiz bir emeklilik şirketi veya hayat sigorta şirketi ile yıllık gelir sigortası sözleşmesi yapması halinde, hesabındaki birikimler katılımcının yazılı bildiriminin şirkete ulaştığı tarihi takip eden en geç yedi iş günü içinde kendisine ödenir veya ilgili şirkete aktarılmaktadır.

214 Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik, md.25

215 Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik, md.26

96

Emekliliğe hak kazanan katılımcı, birikimlerini almadığı ve emeklilik sözleşmesinde aksine hüküm bulunmadığı hallerde bireysel emeklilik hesabına katkıda

Emekliliğe hak kazanan katılımcı, birikimlerini almadığı ve emeklilik sözleşmesinde aksine hüküm bulunmadığı hallerde bireysel emeklilik hesabına katkıda

Belgede T.C. KADİR HAS ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ FİNANS VE BANKACILIK DOKTORA PROGRAMI (sayfa 101-0)