anaç tekir ~ anaç teker Cılğa, kotan ve pulluk türü sabanların önüne takılan biri
büyük, diğeri küçük tekerleklerden büyük tekerleğe verilen isimdir. Büyük tekerlek sabanın sürdüğü izin içinden gider. (Ardahan, Çıldır, Damal, Göle, Hanak, Posof).
anaç tekir
buğa tekir ~ boğa teker Cılğa, kotan ve pulluk türü sabanların önüne takılan
tekerleklerden küçük olan tekere verilen isimdir. Büyük tekerlek sabanın açtığı çukurda giderken küçük tekerlek onunla aynı seviyeye gelerek sabanın dengede gitmesini sağlar. (Ardahan, Çıldır, Damal, Göle, Hanak, Posof).
R- Altaş
R- Damal
buğa tekir
cambara - cenbere(< Gürc. cambara) Cılğa ve kotan türü sabanları tekerleklerin
olduğu parçaya bağlamada kullanılan demir parçaya verilen isimdir. Uç kısımlarından içe doğru kavisli enli demir parçadan oluşur. Bağlama işini yapmak için iki ucuna kalın zincir parçalar takılıdır. Saban tekerleklere bağlanırken çeki ağacı dingilin ortasında bulunan bağlantı yerine oturtulur. Üzerine demir parça takılıp zincirleriyle bağlanarak sabitlenir. (Ardahan, Çıldır, Damal, Göle, Hanak, Posof).
cambara
çamasakrave (< Gürc. çamosakravi) Boyunduruğun ortasında bulunan halka türü parçaya verilen isimdir. Sabandan uzatılan zincir boyunduruğun ortasındaki halkadan geçirilerek öndeki öküzlerin boyunduruğuna bağlanır. Bu parça sayesinde öndeki öküzler sabanı çekerken zincir sağa sola kaymayarak sabanın dengeli çekilmesini sağlar. (Aşıkzülali *Posof)
çamasakrave
çengelBazı pullukların çeki demiri başında bulunan kancaya verilen isimdir. Pulluğu
zincirle çekmede bağlantı yeri olarak kullanılır. (Ardahan, Çıldır, Damal, Göle, Hanak, Posof).
çengel
dişArona, cılğa, kotan ve pulluk türü sabanların toprağı yarıp alt üst eden sivri uçlu
parçasına verilen isimdir. Bu tür sabanların ucu ağaç olduğundan toprağa batması için uç kısmına sivri uçlu demir takılır. (Ardahan, Çıldır, Damal, Göle, Hanak, Posof).
diş Dişe demir uç takılmışken
eşşek - [eşşeyh] ~ eşek Cılğa ve kotan türü ağaçtan yapılan sabanları çekmeye yarayan eğimli gövde ağacına verilen isimdir. (Ardahan, Damal, Göle, Hanak, Posof).
[eşşeyh]: (Aşıkşenlik *Çıldır).
eşek
kotan zenciri~ kotan zinciri (< kotan < Bk I. a. 5., < zencir < Far. zancir/zincīr) Sabana öküzleri bağlamada kullanılan kalın ve uzun zincire verilen isimdir. Bir ucunda boyunduruğa bağlamak için geniş halka, diğer ucunda ise zincirin halkasına iliştirmek için kanca vardır. Daha çok cılğa, kotan ve pulluk türü bir çiftten fazla öküzün koşulduğu sabanlarda kullanılır. Ön kısımdaki öküzlerin boyunduruğundan uzatılarak sabana bağlanır. (Ardahan, Çıldır, Damal, Göle, Hanak, Posof).
gerdene (< ?) Sabanı çekmede kullanılan zincirin halkasıyla bağlantısını kuran parçaya verilen isimdir. Halkanın bağlantı yerinden sağa sola dönmesini sağlar. (Ardahan, Çıldır, Damal, Göle, Hanak, Posof).
golan kulan (Aşıkşenlik *Çıldır).
gora (< Gürc. gora) Cılğa ve kotan türü sabanların çeki ağacı ucunda bulunan başı
enli ağaç çiviye verilen isimdir. Sabanı tekerleklere bağlamak için kullanılır. Zincir bu kısma tutturularak tekerleklerin arasındaki dingile bağlanır. (Ardahan, Çıldır, Damal, Göle, Hanak, Posof).
gora
halğa ~ halka (< Ar. halḳa) Bazı pullukların çeki demiri ucunda bulunan demir halkaya verilen isimdir. Pulluğu zincirle boyunduruğa için kullanılır. Zincir boyunduruk kayışına düğümlendikten sonra diğer ucu pulluğun başındaki halkadan geçirilerek düğümlenir. (Ardahan, Çıldır, Damal, Göle, Hanak, Posof).
halğa
harazan (< Erm. harazan) Cılğa ve kotan türü sabanları çekmek için kullanılan iki
tekerlekli parçaya verilen isimdir. Tekerleklere dingil takılarak yapılır. Tarla sürerken sabanın dengeli gitmesi için ön kısmına bağlanır. (Ardahan, Çıldır, Damal, Göle, Hanak, Posof).
kanat Kotan türü sabanın diş üzerinde bulunan yana açık parçasına verilen isimdir. Bu tür sabanlar toprağı derinden sürdüğü için toprağı yana doğru yayıp düzlemesi için dişin iç tarafına yana açık kısa tahta takılıdır. (Ardahan, Çıldır, Damal, Göle, Hanak, Posof).
kanat
karmah ~ karmak (< ?) Saban zincirinin baş kısmına takılan kancaya verilen isimdir. Zinciri düğümlemede kullanılır. Boyunduruktan uzatılan zincir sabana bağlandıktan sonra düğümlenir ve açılmaması için uç kısmındaki kanca halkalardan birine takılır. (Ardahan, Çıldır, Damal, Göle, Hanak, Posof).
kılıç Cığla ve kotan türü sabanların dişle gövde kısmına dikine takılan ağaç parçaya verilen isimdir. Dişle gövdeyi birbirine sabitlemede ve diş ayarını yapmada kullanılır. Tarla sürerken dişin toprağa batma ayarı bu kısımdan yapılır. Çeki ağacı yukarı kaldırılır veya aşağı indirilir. Uygun açıya getirildiğinde alt kısımdaki deliğe ağaç mil takılarak sabitlenir. (Ardahan, Çıldır, Damal, Göle, Hanak, Posof).
kılıç
kulah ~ kulak Çılğa türü sabanın diş arkasında bulunan yana açık ağaç parçalara
verilen isimdir. Bu tür sabanlar sürdükleri toprağı her iki yöne doğru yayarlar. Bundan dolayı dişin arka tarafının her iki yanında dışa açık ağaç parçalar takılıdır. Bu parçalar dişin yardığı toprağı yanlara doğru iterek torağın yayılmasını sağlar. (Ardahan, Çıldır, Damal, Göle, Hanak, Posof).
kulan (< ?) Cılga, kotan ve pulluk türü sabanları boyunduruğa bağlamada kullanılan deri kayışa verilen isimdir. Kağnı türü araçları boyunduruğa bağlamada kullanılan kayışlara göre daha küçüktür. Manda derisinden örülerek yapılır. Sabanı çekmede kullanılan uzun ağaç parça ya da zincir bu tür kayışlarla boyunduruğa bağlanır. (Ardahan, Damal, Göle, Hanak, Posof).
kulan Kulanın boyunduruktaki işlevine dair görsel
maçi - [maç] (< Gürc. maçgali) Arona, cılğa ve kotan türü ağaçtan yapılan
sabanların arka kısmındaki dikey ağaç kazığa verilen isimdir. Tarla sürerken saban bu parçadan tutularak yönlendirilir. (Ardahan, Göle, Hanak, Posof).
[maç]: (Koyunpınar *Hanak, Damal, Çıldır).
maçi Maçinin tarla sürerken işlevine dair görsel
ok Arona türü ağaç sabanın uzun gövde ağacına verilen isimdir. Saban bu parçadan boyunduruğa bağlanarak çekilir. (Ardahan, Damal, Çıldır, Göle, Hanak, Posof).
ok Okun tarla sürerken işlevine dair görsel
perso (< Gürc. perso) Cılğa ve kotan türü ağaçtan yapılan sabanların önüne takılan
ağaç tekerlerin dış çember kısmına verilen isimdir. (Ardahan, Damal, Çıldır, Göle, Hanak, Posof).
R- İnt.
R- İnt.
perso
sevüç - [seviç, seviş, sövüş] (< ?) Kotan türü sabanların diş önüne çeki ağacından dikine takılan kama biçimindeki demir parçaya verilen isimdir. Sabanın toprağı daha
rahat sürmesi için kullanılır. Saban sürütüldüğünde dişiten önce toprağı yarar.
Arkasından gelen diş yarılmış olan toprağı daha rahat sürer. (Ardahan, Göle, Hanak). [sövüş]: (Damal, Koyunpınar *Hanak).
[seviç]: (Aşıkşenlik *Çıldır). [seviş]: (Aşıkzülali *Posof).
sevüç
şolda (< ?) Cılga, kotan ve pulluk türü sabanları çekmeye yarayan kalın ve uzun ağaç parçaya verilen isimdir. Tekerleklerle boyunduruk arasına takılır. Bir ucu boyunduruğa, diğer ucu tekerleklerin dingiline bağlanır. (Ardahan, Çıldır, Damal, Göle, Hanak, Posof).
şolda Şoldanın tarla sürerken işlevine dair görsel
R- İnt.