Arama Kararının ve Emrinin İçeriği:

C M K ' n ı n 119/2. maddesi ile Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği'nin 7/7.

maddesine göre Hâkim tarafından verilen arama kararı ile Cumhuriyet Savcısı veya kolluk amiri tarafından verilen arama emrinin neler içermesi gerektiği düzenlenmiştir. Buna göre arama kararı veya emrinde;

— A r a m a n ı n nedenini oluşturan fiil,

—Aranacak kişi,

— A r a m a n ı n yapılacağı yerin adresi veya eşyanın ne olduğu

— K a r a r veya emrin geçerli olacağı süre

—Aranılacak eşyanın ele geçirilmesi d u r u m u n d a el konulup konulmayacağı,

Açıkça gösterilmelidir. Arama kararı veya emri için bu şekilde sıkı şekil şartı öngörülmüş olmasının sebebi aramanın sınırlarının kesin olarak belirlenmesi ve keyfiliğin önlenmek istenmesidir. Dolayısıyla bahsi geçen belirlilikleri taşımayan

85

genel nitelikteki arama kararı veya emri hukuka aykırıdır^{8 5}.

2.4.1. Aramanın Nedenini Oluşturan Fiil

C M K kapsamında düzenlenen arama adli arama olduğundan işlenmiş bir suçla ilgili yürütülmekte olan soruşturma ve kovuşturma kapsamında arama yapılmaktadır. Dolayısıyla burada iddianın konusunu oluşturan fiilin ne olduğu arama kararında veya emrinde gösterilmelidir. Soruşturma aşamasında bu yapılırken çoğu kez henüz araştırmanın başında olunduğu için fiil tüm ayrıntılarıyla belli olamayacağından kesin hukuki nitelendirmelerde b u l u n m a m a k gerekir. Bu yüzden sadece şüphe edilen suçun genel olarak yazılması yeterlidir8 6. Çünkü arama yapıldıktan sonra ele geçecek bulgularla eylemin niteliği ve oluşturacağı suç değişebilir. Örneğin bir şahsın ruhsatsız silah bulundurduğu iddiasıyla ilgili olarak yapılacak aramada eylem 6136 sayılı yasanın 13/1. maddesi kapsamında kalıyor gibi

8 5 E R Y I L M A Z ; a.g.e. ; s. 1 5 1 .

8 6 AYDIN; a.g.e. ; s. 39.

görünse de, yapılacak aramada ele geçirilecek silahların fazlalığı ve vahim nitelikleriyle eylem aynı yasanın 12. maddesi kapsamındaki silah ticareti suçuna dönüşebilir. Bu durumda da arama geçerli olacaktır çünkü arama öncesinde eylemin silah ticareti olduğuna dair bir bulgu söz konusu değildi.

2.4.2. Aranacak Kişi

Arama özellikle yakalama amacıyla yapılıyorsa karar veya emir muhatabın kimlik bilgilerini içermelidir. Ancak soruşturmaların başında uygulanan arama tedbirinde çoğu zaman şüphelinin açık kimlik bilgileri belli olmayabilir. Örneğin suçüstü bir eylemi sebebiyle kim olduğu bilinmeyen şüphelinin kime ait olduğu da bilinmeyen bir eve gizlenmesi durumunda olduğu gibi. Uygulamada sahte kimlik kullanımları da sıkça karşılaşılan bir durumdur. Dolayısıyla elde net bilgiler olmasa da, başkaları hakkında haksız şekilde arama yapılmasına fırsat vermemek adına gerekli dikkat ve özeni göstererek aranacak kişinin bilinen tüm bilgileri ve gerekiyorsa eşkâli karar veya emirde yazılmalıdır.

2.4.3. Aramanın Yapılacağı Yerin Adresi ve Eşyanın Ne Olduğu

Kolluğun hazırlayacağı arama talebinde mutlaka arama yapılacak yerin açık adresi mevcut olmalıdır. Bazı soruşturmalarda işin karmaşıklığı ve aciliyeti sebebiyle arama yapılacak yerin açık adresi belirlenememiş olabilir. Özellikle uygulamada uyuşturucu ticareti ve hint keneviri ekimi suçlarında şüpheliler belirli bir mahalle, cadde veya sokağın olmadığı kırsal alanlarda gözden uzak evler kullanmaktadırlar.

Bu gibi durumlarda arama yapılacak yer karar veya emirde mevki olarak elden geldiğince belirli şekilde yazılmalıdır. Bu gibi durumlarda kesin bir adres belirli olamayacağından bu şekilde yazılacak arama kararı veya emri de geçerli olacaktır.

Arama yapılacak yerin adresi çoğunlukla belirlidir. Burada dikkat edilmesi gereken adresin daire numarasına kadar belirli olmasına özen göstermektir. Bir karar veya emirde birden fazla konut söz konusuysa hepsi ayrı ayrı belirtilmelidir. Bir apartmanın veya bir sokağın t ü m ü için arama kararı verilemez. Arama kararında

veya emrinde gösterilen adresin daire numarası gibi bir hususunun yanlış yazılmış olması d u r u m u n d a o yerde değil de örneğin bir üst katındaki dairede arama yapılacağı sırada daire numarasının farklı olduğunun anlaşılması üzerine kanımca doğru adreste var olan yazılı karar veya emre dayanılarak arama yapılabilecektir.

8 7

Burada basit hata, arama kararını hukuka aykırı hale getirmeyecektir^{8 7}. Kaldı ki böyle bir durumda kolluk güçleri belirtilen adreste artık arama yapılacağı hissini uyandırdığından yeniden karar alınması için geçecek sürede suç delilleri de yok edilebilecektir. Bu da arama kararı için geçerli olan şekil şartının soruşturmanın asıl

8 8

amacının önüne geçmesi demek olacaktır8 8.

Arama otomobil veya tır gibi gir araçta, tren vagonunda, barakada yapılacaksa bu gibi eşyaların da arama kararı veya emrinde yer alması gerekmektedir. Her ne kadar doktrinde C M K ' n ı n 119. maddesinin 2. fıkrasının b bendinde yer alan eşya kavramı üzerinde arama yapılacak eşya olarak tanımlanmış ise de kanımca burada eşya kavramı arama tedbiriyle elde edilmesi beklenen suç delilini de içeren bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla arama kararı veya emrinde iddiaya konu eylemle ilgili elde edilmesi beklenen deliller de genel hatlarıyla yazılmalıdır.

2.4.4. Karar veya Emrin Geçerli Olacağı Süre

Hukuki güvenlik ve öngörülebilirlik adına arama kararı sadece belirli bir süre için verilebilir. Zaten aramanın doğası gereği de bir an önce uygulanıp delil elde etme veya şüphelinin yakalanması amaçlandığından arama kararı, bu amaca uygun ve işin niteliği gereği kısa bir süre için verilmelidir. Bu sebeple amaca aykırı şekilde belirli olmayan ve geniş bir zaman dilimini kapsayan arama kararları hukuka aykırı ve uygulanamaz olacaktır. Bununla birlikte Cumhuriyet Savcısı ve kolluk amiri tarafından verilecek arama kararı gecikmesinde sakınca bulunduğu için verildiğinden ayrı bir süre belirlemesine gerek yoktur. Çünkü bu arama emirleri nitelikleri gereği derhal uygulanacaktır.

8 7 K U N T E R , YENİSEY, N U H O Ğ L U ; a.g.e. ; s. 1065.

8 8 Aksi görüş için Bkz. AYDIN; a.g.e. ; s. 40.

2.4.5. Aranılacak Eşyanın Elde Edilmesi D u r u m u n d a El Konulup Konulmayacağı

Bu şart yönetmelikte öngörülmüştür. C M K ' da belirtilmeyen bu hususun yönetmelikle düzenlenmiş olması açıkça Anayasa ve K a n u n a aykırılık

89

içermektedir . Çünkü yasa ile çizilen çerçeve normlar hiyerarşisinde yasaların altında olan yönetmelikle genişletilemez. Yönetmeliğin sadece kanunun nasıl uygulanacağını göstermesi gerekmektedir.

C M K ' n ı n 119/2-b maddesinde yer alan eşya kavramının yukarıda açıkladığımız üzere suç delili olan eşyayı da kapsar şekilde kullanıldığı kabul edildiği takdirde yönetmeliğin ilgili düzenlemesi daha anlamlı olacaktır.

Yönetmeliğin bu h ü k m ü n ü n diğer bir sakıncası da arama tedbirindeki amacın sadece delil elde etme ve el koyma ile sınırlamış olmasıdır. Oysa bilindiği gibi arama delil elde etmenin yanında şüphelinin yakalanması amacıyla da yapılmaktadır.