Bu bölümde; araştırmanın modeli, araştırmanın evren ve örneklemi, verilerin toplanması ile verilerin analiz edilmesi başlıklarına yer verilecektir.
4.1. Araştırmanın Modeli
Araştırma tarama modelinde betimsel bir nitelik taşımaktadır. Betimsel araştırma modelinde amaç, eldeki problemi, bu problemle ilgili durumları, değişkenleri ve değişkenler arasındaki ilişkileri tanımlamaktadır (Kurtuluş, 1996:310).
Araştırmada psikolojik şiddet ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki açıklanmaya çalışılacaktır. Araştırmanın modeli aşağıda şekillendirilmiştir. Şekil-1’de oluşturulmaya çalışılan araştırma modeli Akdemir’den (2008) faydalanılarak oluşturulmuştur. Heinz Leymann (1993) tipolojisine göre 38 psikolojik şiddet davranışı bulunmaktadır ve bu davranışlar da davranışın özelliğine göre mağdurun kendini göstermesini ve iletişim oluşumunu etkilemek, sosyal ilişkilere saldırılar, itibara saldırılar, kişinin yasam kalitesi ve mesleki durumuna saldırılar ve kişinin sağlığına doğrudan saldırılar olmak üzere 5 grupta toplanmıştır. Bu davranışlara ek olarak akademik yaşamda uygulanan psikolojik şiddet davranışlarını ölçmek için 9 maddeden oluşan akademik yaşama saldırılar ölçeği geliştirilmiştir. Dolayısıyla psikolojik şiddet davranışları 6 farklı boyutta incelenmiştir. Örgütsel bağlılık ise Meyer ve Allen (1991) tarafından geliştirilen üç boyutlu örgütsel bağlılık olarak ele alınmış ve her bir gruptaki psikolojik şiddet davranışının örgütsel bağlılığın boyutlarından duygusal bağlılık, devamlılık bağlılığı ve normatif bağlılığı ne düzeyde ve ne yönde etkilediği ortaya koyulmaya çalışılmıştır.
Şekil 1: Araştırma Modeli Devamlılık Bağlılığı Normatif Bağlılık Duygusal Bağlılık İtibara saldırılar Sosyal ilişkilere saldırılar Akademik yaşama saldırılar Yaşam kalitesi ve mesleki durumuna saldırılar PSİKOLOJİK ŞİDDET ÖRGÜTSEL BAĞLILIK Kişinin sağlığına doğrudan saldırılar Mağdurun kendini göstermesini ve iletişim oluşumunu etkilemek
4.2. Evren ve Örneklem
Bu araştırmanın çalışma evrenini Türkiye’deki kamu ve vakıf üniversitelerinde çalışan akademisyenler oluşturmaktadır. Örneklem olarak üniversitelerin yoğun olarak bulunduğu ve en çok tercih edilen; Ankara, İstanbul, İzmir ve Eskişehir illerinde bulunan kamu ve vakıf üniversitelerindeki akademisyenler oluşturmaktadır.
İlgili literatürde (Arıkan, 2000; Baş, 2001; Çil, 2003; Sekaran, 2003) Örneklem büyüklüğünün hesaplanmasına yönelik çeşitli formüller verilmekle birlikte bu araştırmada Örneklem sayısının belirlenmesinde basit tesadüfî örneklem yöntemi kullanılmış olup, aşağıdaki basit tesadüfî örneklem formülünden yararlanılmıştır:
N. z².p.q n= N.d²+z².p.q
n: örneklem çapı N: yığın çapı
Z: standart normal dağılım tablo değeri d= duyarlılık (0,05)
p: bir bireyin örneğe seçilme olasılığı q: bir bireyin örneğe seçilmeme olasılığı
p.q: araştırmaya konu olan özellikleri taşıyan bireylerin yüzdesi (0.25)
Araştırmanın örneklemini oluşturan Türkiye’de ki akademisyen sayısı 2009 yılı itibariyle 105,427’dir (www.osym.gov.tr). Formül evrene uygulandığında örneklem büyüklüğü 382 olarak belirlenmiştir.
105,427 . 1,96². 0,5 . 0,5 n= 105,427 . 0,05²+1,96². 0,5 . 0,5 n: 382
Araştırma ile ilgili daha önceden herhangi bir araştırma yapılmamış ise topluluk oranı ve tahminini ifade eden p değeri 0,05 olarak belirlenmektedir. Diğer bir ifadeyle, güven aralığı %95’dir. Buna bağlı olarak Z değeri ise; 1,96’dır.
4.3. Verilerin Toplanması
Araştırmada birincil ve ikincil veri kaynaklarından yararlanılmıştır. Araştırmanın kavramsal ve kuramsal kısmında daha önce yapılmış çalışmalar, makaleler, tezler gibi yazılı kaynaklar taranmıştır. Bu çalışmalar ışığında akademisyenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddet ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkiyi saptamaya yönelik anket uygulanmıştır.
Akademisyenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddet ve örgütsel bağlılık ile ilgili çeşitli araştırmacılar tarafından farklı çalışmalar bulunmakla birlikte geliştirilmiş bir ölçme aracına rastlanamamıştır. Bu nedenle, psikolojik şiddet davranışları esas alınarak Heinz Leymann’ın (1993) geliştirmiş olduğu psikolojik şiddet tipolojisinden faydalanarak 45 psikolojik şiddet davranışı, benzer davranışlar birleştirilerek 38 madde, ayrıca akademik yaşama saldırılarla ilgili geliştirilen 9 maddelik ölçekle birlikte 47 psikolojik şiddet davranışı olarak belirlenmiştir. Bu davranışlar esas itibariyle 6 grupta toplanmaktadır. Örgütsel bağlılığı ölçmeye yönelik ise Meyer ve Allen’in (1991) geliştirmiş olduğu duygusal, devamlılık ve normatif bağlılığı ölçen 18 ifadeden oluşan ölçek kullanılmıştır.
Ölçme aracı üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde cinsiyet, yaş, unvan, hizmet süresi, kurum türüne ilişkin demografik özellikleri belirlemeye yönelik sorular bulunmaktadır. İkinci bölümde ise, psikolojik şiddete ait 47 davranış yer almaktadır. Üçüncü bölümde ise, örgütsel bağlılık ile ilgili olarak 18 ifade bulunmaktadır. Bu ifadeler kendi aralarında duygusal bağlılık, devamlılık bağlılığı ve normatif bağlılığa ait olmak üzere gruplandırılmıştır.
Psikolojik şiddete ait davranışlara katılım derecelerini belirlemek üzere 5’li Likert ölçeği kullanılmıştır. Buna göre ifadeler “Hiç (1)”, “Nadiren (2)”, “Bazen (3)”, “ Sık (4)”, “Çok Sık (5)” olarak ölçeklendirilmiştir.
Örgütsel bağlılığı ölçmeye yönelik verilen ifadelere anketin üçüncü bölümünde yer verilmiş ve 5’li Likert ölçeği kullanılmıştır. Buna göre ifadeler “Hiç Katılmıyorum (1)”, “Katılmıyorum (2)”, “Kısmen Katılıyorum (3)”, “Katılıyorum (4)”, “Tamamen Katılıyorum (5)” olarak ölçeklendirilmiştir.
Anket çalışmasına başlamadan önce, pilot uygulama yapılmıştır. Bu amaçla anket 50 kişi üzerinden anketin anlaşılabilirlik düzeyi test edilmiştir. Anketin güvenilirlik düzeyini saptamak amacıyla Alpha Modeli ve Cronbach Alfa güvenilirlik kullanılmıştır. Psikolojik şiddet ölçeğinin genel güvenilirlik değeri Cronbah Alpha katsayısı ,966; birinci boyutunun güvenilirlik değeri Cronbah Alpha katsayısı ,913; ikinci boyutunun güvenilirlik değeri Cronbah Alpha katsayısı ,870; üçüncü boyutunun güvenilirlik değeri Cronbah Alpha katsayısı ,895; dördüncü boyutunun güvenilirlik değeri Cronbah Alpha katsayısı ,883; beşinci boyutunun güvenilirlik değeri Cronbah Alpha katsayısı ,612; ve sonradan geliştirdiğimiz altıncı boyut olan akademik yaşama saldırılar boyutunun güvenilirlik değeri Cronbah Alpha katsayısı ,911 olarak tespit edilmiştir. Örgütsel bağlılık ölçeğinin genel güvenilirlik değeri Cronbah Alpha katsayısı katsayısı ,891; duygusal bağlılık boyutunun güvenilirlik değeri Cronbah Alpha katsayısı ,937; devamlılık bağlılık boyutunun güvenilirlik değeri Cronbah Alpha katsayısı ,770; normatif bağlılık boyutunun güvenilirlik değeri Cronbah Alpha katsayısı ,877 olarak tespit edilmiştir ve Özdamar’a göre (2002: 673) güvenilirlik katsayısı;
0.60α ≤ 0.80 ise ölçek oldukça güvenilirdir.
0.80α ≤ 1.00 ise ölçek yüksek derecede güvenilir bir ölçektir.
4.4. Veri Analiz Yöntemi
Bu araştırmanın değişkenleri psikolojik şiddet ve örgütsel bağlılıktır. Her iki değişkeni ölçmek için uygulanan ölçek belirlenen örneklemdeki akademisyenlere uygulanmıştır. Uygulama alanındaki bireylerin anketlere verdikleri cevapların geri dönüşümü sağlandıktan sonra veri tabanı oluşturulmuş ve bu veri tabanı SPSS (Statistical Packages for the Social Sciences) programı aracılığıyla bilgisayara yüklenmiştir.
Araştırmada elde edilen veriler, araştırmanın amacı doğrultusunda çeşitli istatistikî analizler (frekans, t testi, One-Way Anova, Pearson Korelasyon, Spearman Korelasyon) kullanılarak ve konuya ilişkin uzman desteği alınarak yorumlanmıştır.