Çalışmanın bu bölümünde küçük ve orta ölçekli işletmelerde stratejik yönetim uygulamaları üzerine İzmir ilinde faaliyet gösteren KOBİ'lerin katılımıyla gerçekleştirilen bir araştırma yer almaktadır.
3.2.1. Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın temel amacı İzmir ilinde faaliyet gösteren KOBİ'lerin stratejik yönetime bakış açılarını, stratejik yönetim faaliyet ve uygulamalarının düzeyini tespit etmektir.
Diğer yandan söz konusu işletmelerin formal stratejik planlama yapıp yapmadıkları, işletme yöneticilerinin stratejik tercihlerinin ve yaklaşımlarının neler olduğu ile bu tercih ve yaklaşımların belirlenmesinde yöneticilerin kişilik ve demografik özelliklerinin etkili olup olmadığı, işletmelerdeki stratejik kararların organizasyonun hangi düzeyinde alındığı ve uygulandığı, işletmelerin geleceğe yönelik stratejik hedeflerinin ve politikalarının neler olduğu, iç ve dış çevre faktörlerinin işletmeleri ne şekilde etkilediği ve araştırma konusu işletmelerde stratejik yönetim araç, yöntem ve tekniklerinin ne düzeyde tanındığı ve uygulandığını ortaya çıkarabilmek araştırmanın diğer amaçlarını oluşturmaktadır.
3.2.2. Araştırmanın Yöntemi
İzmir ilinde faaliyet gösteren KOBİ'lerde stratejik yönetim uygulamalarının konu edildiği araştırma, modern anket yöntemlerinden e-posta aracılığı ile anket yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Ankette yer alan soruların çok seçenekli olması, her bir işletmenin bizzat ziyaret edilerek yöneticilerle mülakat tekniğinin uygulanmasını mümkün kılmadığından zaman ve maliyet unsurları açısından bu yöntem tercih edilmiştir.
Araştırmaya katılımın istenilen düzeye ulaştırılabilmesi amacıyla, anket formları işletmelere belirli zaman aralıklarında birkaç defa gönderilmiş ve yine belirli sürelerle anket formlarının doldurulması hatırlatılmıştır. Ancak yine de yeterli sayıya ulaşılamadığından bazı işletmelere telefonla ulaşılarak anket formlarının doldurulması özellikle rica edilmiştir.
3.2.3. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi
Araştırmanın evrenini İzmir ilinde faaliyet gösteren küçük ve orta ölçekli işletmeler oluşturmaktadır. İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi ile Kemalpaşa Organize Sanayi Bölgesi'nde1 faaliyette bulunan küçük ve orta ölçekli işletmelerden e-
1 İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi ile Kemalpaşa Organize Sanayi Bölgesi'nde yaklaşık toplam 800 işletme faaliyet göstermektedir. (Bkz. İAOSB Web Sitesi ve KOSBİ Web Sitesi)
posta adresleri tespit edilebilen ve tesadüfi olarak seçilen 450 adet küçük ve orta ölçekli işletme ise araştırmanın örneklemini oluşturmaktadır.1
E-posta yoluyla gönderilen anket formlarının kendilerine ulaştığı tespit edilen 300 işletmenin 72'sinden geri dönüş sağlanmıştır. Bu bakımdan geri dönüş oranı % 24'dür. Ancak söz konusu 72 adet anket formu içinde 2 işletme hem çalışan sayısı hem de yıllık ciro büyüklüğü bakımından KOBİ olma sınırını aştığından, 1 işletme de ciro büyüklüğü bakımından şartları sağlasa da çalışan sayısı kriteri açısından KOBİ olma sınırını aştığından değerlendirmeye alınmamıştır. Öte yandan stratejik yönetimin çok küçük ve küçük işletmelerde uygulanabilirliğinin literatürde tartışmalı bir konu olması nedeniyle, gönderilen anket formlarından (1-9) arası çalışanı olan çok küçük işletmeler ile (10-49) arası çalışanı olan küçük işletmelere ait olan 14'ü de değerlendirme dışı tutulmuştur.
Bu bakımdan araştırma kapsamında çalışan sayısı kriteri göz önünde bulundurularak tamamı (50-249) aralığında çalışanı olan 55 adet işletmeden gelen anket formları değerlendirmeye alınmıştır.
3.2.4. Araştırmanın Sınırlılıkları
Araştırmada zaman kısıtı nedeniyle ve daha ekonomik olması dikkate alınarak modern anket yöntemlerinden biri olan e-posta aracılığı ile anket yöntemi tercih edilmiştir.
Ancak bu yöntemin olumlu yanlarının yanında klasik posta yönteminde olduğu gibi cevaplanma oranının düşük olması, soruları kimin cevapladığının bilinememesi, cevaplayıcıların soruları tam olarak anlayarak cevaplandırdıklarından emin olunamaması ve gözlem yapma imkanının olmaması2 gibi bazı olumsuz yanları da
bulunmaktadır. Öte yandan henüz yeni bir anket yöntemi olan e-posta ile anket
1Ancak istenilen düzeyde anket formunun geri dönüşü sağlanamadığından, bu iki bölge dışında faaliyet gösteren
işletmelerden gönderilen az sayıda anket formu da değerlendirmeye alınmıştır.
2Y. Odabaşı (1999). “Anket Yöntemi” Ünitesi, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Editör: Ali Atıf Bir, Anadolu Üniversitesi Yayın No:1081, Eskişehir, s. 83.
yönteminde işletmelerin mevcut ve geçerli olan e-posta adreslerinin doğru bir şekilde tespit edilmesinde zorluk yaşanırken, işletmelerin e-postalarını aktif olarak kullanmamaları ve düzenli olarak kontrol etmemeleri de sıkıntı yaratmaktadır.
Araştırmaya katılımın düşük olmasında e-posta aracılığı ile anket yönteminin bu olumsuz yönlerinin etkisi dışında işletmelerin (yöneticilerin) stratejik yönetim hakkında yeterli bilgiye sahip olmamaları, bilgi eksikliklerinin anlaşılma endişesi, işletmeleri hakkında bilgi vermekten kaçınmaları ve işletmelerine ait verilerin elektronik ortamda aktarılmasını güvenli olarak görmemelerinin de etkili olduğu düşünülmektedir. Öte yandan anket formlarının üst düzey yöneticiler tarafından doldurulması özellikle istenilmişse de bazı anket formlarının üst düzey yönetici olmayan çalışanlar tarafından cevaplandığı da görülmüştür.
Bu bakımdan araştırma sonuçlarının değerlendirilmesinde yukarıdaki açıklamaların ve araştırma bulgularının örneklem dışında evreni temsil etmediği hususunun göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Dolayısıyla bu araştırma yalnızca örneklem olarak seçilen ve ankete katılan işletmeler ile sınırlı olarak bir fikir vermektedir.
3.2.5. Veri Toplama Yöntemi ve Soruların Niteliği
Araştırmada verilerin toplanması işletmelere e-posta aracılığı ile gönderilen anket formlarının doldurtularak aynı şekilde geri gönderilmesinin sağlanması şeklinde yapılmıştır. Anket formlarında araştırmanın amacı, önemi ve doldurulması sırasında dikkat edilecek hususlar açıkça belirtilmiştir.
Anket formu 17 adet sorudan oluşmaktadır.1 Anket formu işletmeye ve anketi
dolduran kişiye ait bilgileri ortaya koyan bölümün ardından, işletmenin stratejik planlama, stratejik yönetim yaklaşım ve uygulamalarını, yöneticilerin stratejik tercihlerinde etkili olan faktörleri, işletmenin geleceğe yönelik stratejilerini ve
1Anket formundaki sorular G. Özgür'ün “Denizli KOBİ'lerinde Stratejik Yönetim” adlı tez çalışmasında kullandığı anket formundan yararlanılarak oluşturulmuştur.
politikalarını, işletmeyi etkileyen iç ve dış çevre faktörlerini ve işletmelerde kullanılan stratejik yönetim araç, yöntem ve tekniklerini ölçmeye yarayan soruları içermektedir. 3.2.6. Araştırmanın Soruları
Araştırmada İzmir'de faaliyette bulunan küçük ve orta ölçekli işletmelerin stratejik yönetim uygulamalarını ve faaliyetlerini tespit edebilmek amacıyla aşağıdaki sorulara cevap bulunmaya çalışılmıştır.
1. Küçük ve orta ölçekli işletmelerde stratejik yönetim modeli yeterince bilinmekte ve uygulanmakta mıdır?
2. Küçük ve orta ölçekli işletmelerde formal stratejik planlama yeterince bilinmekte ve uygulanmakta mıdır?
3. Küçük ve orta ölçekli işletmelerde stratejik yönetim araç, yöntem ve teknikleri yeterince bilinmekte ve kullanılmakta mıdır?
4. Küçük ve orta ölçekli işletmelerde hangi stratejik hedefler ve bu hedeflere ulaşabilmek için hangi stratejiler tercih edilmektedir?
5. İşletme yöneticilerinin kişilik ve demografik özellikleri ile stratejik tercihleri arasında anlamlı bir ilişki bulunmakta mıdır?
Bu sorular çalışmanın “Tartışma” ve “Sonuç” bölümlerinde, araştırmada elde edilen bulgular çerçevesinde irdelenecektir.
3.2.7. Araştırmada Kullanılan İstatistiksel Analizler
Araştırma kapsamında elde edilen anket verilerinin çözümlenmesi SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) 15.0 for Windows paket programı kullanılarak bilgisayar ortamında gerçekleştirilmiştir. Tanımsal istatistikler frekans (sıklık) dağılımı şeklinde yapılmıştır. Ölçeklerin dağılımı incelendiğinde büyük bir çoğunluğunun normal dağılım gösterdiği görülmüştür. Bu nedenle parametrik testlerin kullanımı uygun görülmüştür. İki grup arasındaki farkı belirlemek için t-testi, ikiden fazla grup arasındaki farkı belirlemek için Anova testleri Tukey fark testleri ile birlikte uygulanmıştır. Ölçeklerin arasındaki ilişkiyi belirlemek için Pearson korelasyon analizi ve bazı sorular için çapraz tablo analizleri yapılmıştır. Anket formunda yer alan “Hiç
katılmıyorum - Tamamen katılıyorum” biçimindeki sorular (1'den 5'e kadar numaralandırılarak) 5'li Likert tipi ölçek kullanılarak değerlendirilmiştir.
Anketin güvenirliğinin test edilmesinde Alfa Katsayısından (Cronbach's Alfa) yararlanılmıştır. Ankette yer alan ölçeklerin (soru gruplarının) güvenirlik katsayıları 0,933 (en yüksek) ile 0,635 (en düşük) arasında bulunmuştur.