3.1.1. Araştırmanın Soru Cümleleri ve Hipotezleri
Çalışma boyunca sınanmaya çalışılacak varsayımlar şunlardır:
Kentleşme insanlar arasında yarış ve rekabete sebep olur.
Kentleşme ile birlikte insanlar arasında ki grup bilinci kaybolur ve insanlar bireyci hale gelirler.
Kentleşme, toplumsal sınıflar ve bireyler arasında ki manevi ilişkileri azaltır, çıkar ilişkilerini çoğaltır.
Kırsal gelenekte var olan akrabalık bağları ve komşuluk ilişkileri kentte kaybolur veya zayıflar.
Kentleşme kırsal kesimde hâkim olan kültürel gelenekleri yok eder veya azaltır.
Kentleşme ile zaman içinde aile kurumu toplumsal açıdan önemini yitirir. Ayrıca filmlerde aşağıdaki soruların cevapları aranacaktır.
Para olgusu insanlar arasındaki ilişkileri etkilemede önemli bir etken midir?
Kentleşme ile birlikte din kurumu önemini kaybeder mi?
Sinema da güldürü filmleri toplumu bize anlatma da yeterli belgeler midir? Kentleşme ile birlikte tüketim alışkanlıklarında değişme meydana gelir mi? Bu durum insanlar arasında ki sınıf farkını azaltır mı?
3.1.2. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi
Şimdiye kadar yapılan güldürü filmleri analizlerinde 1960’lı yıllardan günümüze kadar yapılmış bir çalışma bulunmamaktadır. Araştırmalar genellikle daha kısa zaman aralığı içinde ele alınmış ya da eski bir 10 yıllık süreç ile günümüz karşılaştırılmıştır. Bu çalışmanın amacı 1960’lardan itibaren değişen toplum yapısını mizah filmlerinden analiz ederek ortaya koymaktır. Filmler gibi
mizah da toplumsal olduğundan ötürü değişen mizah anlayışı bize değişen toplum yapısını anlama da yardımcı olacaktır.
Değişimin daha net görülebilmesi açısından sürecin uzunluğu önemlidir. Araştırmanın örneklemi; ülkenin değişiminin gözle görülür yılları olması, sinema da toplumsal gerçeklik akımının filmlere yansıması ve 1960’lı yılların ilk yarısından itibaren güldürü filmlerinin artması ve hemen hemen her yönetmen tarafından tercih edilmeye başlaması gibi sebeplerle, tezin ilgili olduğu olgularla alakalı ortak bir yıl olması sebebi ile 1960’lı yıllardan başlanılacak ve tezin güncelliğini koruması için günümüze kadar gelecektir. 1960-1970, 1970-1980, 1980-1990, 1990-2000, 2000 ve sonrası şeklinde 10 yıllık dönemlere ayrılarak, her dönemde dörder film incelenecek ve böylece toplamda 20 film analiz edilmiş olacaktır.
3.1.3. Araştırmanın Veri Toplama Tekniği
Araştırmada kullanılan araştırma tekniği içerik analizidir.
İçerik analizi; tarih, psikoloji, sosyoloji, edebiyat, gazetecilik gibi değişik alanlarda farklı şekillerde kullanılabilen bir yöntemdir. Esas itibari ile davranışları doğrudan doğruya gözlemlemeye değil, bireyin sembolik davranışlarını ya da çeşitli iletişim materyal ve araçlarını (televizyon yayınları ya da filmlerin içeriği, film yazarın kitapları, bir görüşe ya da ideolojiye ait dergi ya da benzeri yayınlar) çözümlemeye dayanan bir tekniktir (Öğülmüş: 213).
İnsanoğlunun kendi eli ile yarattığı önemli eserlerden olan kelimeler ve cümleler, kişisel ve sosyal gelişimin temel kaynaklarındandır. Mesela bir psikolog elindeki mürekkep kartlarını hastasına göstererek onu kelime ve cümlelerle tanımlamasını ister, bir sosyolog odak grup çalışması sonucu kayıt ettiği konuşmaların deşifresini yaparken sözcüklerden ve cümlelerden faydalanır. Gündelik hayatta yapılan tüm konuşmalarda, söylevlerde, atasözlerinde, manilerde, şarkılarda çok detaylı olmasa da bir takım analizlere rastlamak mümkündür. “Dolayısıyla, gündelik hayatın yansıması olan böylesi bir veri, inanılmaz düzeyde zengin ve değişkendir; fikirleri, duyguları ve tutumları yansıtır,
bazen bir kişiye özgü bazen de bir kültürün yansımasıdır” (Koçak& Arun, 2006: 21).
Sözcüklerin ve cümlelerin bu sonsuz çeşitliliğinden nasıl olur da güvenilir ve bilimsel bir sonuç çıkarılabilir? Bu sorunu ortadan kaldırmak ve metinlerden nesnel, objektif, güvenilir ve açık sonuçlar çıkarmak üzere sosyal bilimciler içerik analizi diye bilinen ve adlandırılan bir dizi prosedür ortaya koymuşlardır (Stone ve ark. 1966: 3-5’den Akt. Koçak& Arun, 2006: 21). İçerik analizinin tanımı, zaman içinde yeni tekniklerin ve uygulamaların da ortaya konulmasıyla değişim göstermiştir. Bu tanımlardan bazıları aşağıda verilmiştir:
İçerik analizi politik söylemin istatiksel anlambilimidir (Kaplan, 1943: 230).
İçerik analizi; işaretlerin sınıflanması ve bu işaretlerin hangi yargıları içerdiğini ortaya koymak için, açıkça formüle edilmiş kurallar ışığında, araştırmacının ortaya koyduğu yargıların bilimsel rapor olarak değerlendirilmesini sağlar (Janis, 1949: 425’den Akt. Koçak& Arun, 2006: 21).
İçerik analizi, iletişimin sunulan içeriğinin tarafsız, sistematik ve niceliksel tanımıdır (Berelson, 1952: 17’den Akt. Koçak& Arun, 2006: 21).
İçerik analizi, metin içinde tanımlanan belirli karakterlerden sistematik ve tarafsız sonuçlar çıkarmak için kullanılan bir araştırma tekniğidir (Stone ve ark., 1966: 213’den Akt. Koçak& Arun, 2006: 21)
İçerik analizi veriden onun içeriğine ilişkin tekrarlanabilir ve geçerli sonuçlar çıkarmak üzere kullanılan bir araştırma tekniğidir (Krippendorff, 1980: 25’den Akt. Koçak& Arun, 2006: 21).
İçerik analizi, metinden çıkarılan geçerli yorumların bir dizi işlem sonucu ortaya konulduğu bir araştırma tekniğidir. Bu yorumlar, mesajın göndereni, mesajın kendisi ve mesajın alıcısı hakkındadır (Weber, 1989: 5’den Akt. Koçak& Arun, 2006: 21).
Tanımlamaları bu şekilde olan içerik analizinin üç temel özelliğe sahip olması gerekir. Bunlar: nesnellik, genellik ve sistemliliktir (Holsti, 1996’dan Akt.
Öğülmüş: 216). Nesnellik özelliğinden dolayı sadece görünen ile sınırlı olması gerekmektedir. Yani analizi yapılan filmlerde, film içinde geçmeyen herhangi bir sahne ile ilgili yorumlar analizler içinde yoktur. Ayrıca sahnelerle ilgili gösterilen dışında herhangi bir kişisel yorumda bulunmamaktadır. Nitelliğin nicelliğe taşındığı içerik çözümlemesinde nicel olma ile ilgili birbirinden ayrılan görüşler vardır. Kimilerine göre nicel ile sadece rakamsal olan aktarılması gerektiği için rakamların olmadığı bir içerik analizinden söz edilemezken, kimilerine göre ise ‘daha az’ ya da ‘daha fazla’ gibi sıfatlar da içerik çözümlemesi sırasında kullanılabilir. Varsayımlar ve tezde yanıtlanması amaçlanan sorular üzerinden belirlenen kavramların, filmlerin içinde yer aldıkları sahne ve kelimle tekrarlarını sayarak analizinin yapıldığı bu tezde, her filmde geçen tekrarlar tablolar ile gösterilmiştir ve dönemlerle ilgili toplamları yine tablo şeklinde sonuç bölümünde bulunmaktadır. Yorum ve tekrar sayımına dayalı olan yöntemim analizlerde daha net şekilde anlaşılacaktır.
3.1.4. Araştırmanın Sınırlılığı
Araştırma mizah filmleri ile sınırlandırılmış olup mizah türlerinin hepsine girmeye uygun olan filmler seçilmiştir. Araştırmanın kuramsal çerçevesi kent sosyolojisi ile ilişkili olup Louis Wirth’in ‘Bir Yaşam Biçimi Olarak Kentlileşme’ kuramı bağlamında hipotezler oluşturulmuştur. Yine Louis Wirth’in düşünceleri ve entelektüel köklerinin kent ile ilgili düşünceleri de araştırmada cevabı aranan soruların sınırlılığını oluşturur. Filmlerde içerik analizi yöntemi kullanılarak sayımı yapılan sahne ve kelimeler dışında hiçbir durum ya da yorum bulgularda bulunmamaktadır. Filmlerde sayımlarda elde edilen sonuçlar aynı şekilde kullanılmış ve içerik analizden başka herhangi bir analiz şeklinden yardım alınmamıştır.