Bu çalışma teorik ve uygulama olmak üzere iki temel araştırma yöntemi kullanılarak hazırlanmıştır. Teorik çalışmada belirlenen konu ile ilgili akademik kitaplar, makale ve tezler taraması, internet, kamu ve özel araştırma raporları araştırılmış ve değerlendirilmiştir. Uygulama kısmında ise, Kabil’deki üretim/imalat ve ihtalat/ihracat firmalarıyla anket uygulanmıştır. Afganistan Ticaret ve Sanayi Bakanlığı arşivinden elde edildiği bilgilere göre tüm Afganistan’da 998 üretim/imalat ve ithalat/ihracat işletmeri bulunmaktadır. Kabil’de ise 303 işletme kayıtlı olarak bulunmaktadır.
Araştırma yönteminde aşağıdaki çalışmalar sırasıyla gerçekleştirilmiştir:
1. Literatür taraması,
2. Araştırma amaç ve hipotezlerinin belirlenmesi, 3. Anket maddeleri ve sorularının hazırlanması, 4. Araştırma evren ve örnekleminin belirlenmesi, 5. Anketin uygulanması,
6. Verilerin kodlanması, düzenlenmesi ve SPSS programına girişi, 7. İstatistiksel analizlerin yapılması ve raporlanması,
8. Sonuçların değerlendirilmesi.
3.3.1. Anket Maddelerinin Hazırlanması
Afganistan’da küreselleşme ve teknoloji etkinliğini belirlemek için derin bir literatür çalışması yapıldıktan sonra, daha önce akademik çalışmalarda uygulanan ölçeklerden ele aldığımız konuyla benzerlik gösteren geliştirilmiş ve pilot çalışması yapılmış ölçekler tespit edilmiş, bu ölçeklerden konumuzla alakalı maddeler birleştirilerek, uzman görüşü alındıktan sonra ölçek oluşturulmuştur. Dolayısıyla
birinci bölümü oluşturan on beş maddelik ölçek Ahmet Pekiyi’nin (2011) yılında geliştirdiği ve yüksek lisan tezinde kullandığı “Küreselleşme Algılaması Ölçeği”nden, ikinci bölümün, Melis Savaşkan’ın (2015) “Türkiye’de küreselleşme ve teknoloji odaklılığın firma performansı üzerindeki etkileri” çalışmasından ve üçüncü bölümü ise; Afra Horasan’ın ( (2010) yılında yüksek lisan tezinde kullandığı “Türkiye’de 33 ilde yer alan işletmelerin küresel rekabet ortamında Ar-Ge ve teknoloji yönetimlerinin ne durumda olduğunu belirlemek” üzerinde geliştirdiği ölçeğinden faydalanılarak hazırlanmıştır. Uzman görüşü alınarak bazı maddelerin ölçekten çıkartılmasına karar verilmiştir. Böylece 50 madde/sorulardan oluşan bu ölçekte toplam 32 maddeye yer verilmiştir. Ek 1’de kullanılan anket formu bulunmaktadır.
Anket maddeleri hazırlanırken beşli Likert kullanımı uygun görünmüştür. Sadece üçüncü bölümde, beşli Likertin yanına çoklu yanıt ve evet/hayır sorusu şeklinde iki soru eklenmiştir. İlk iki bölümde beşli Likert maddelerde (1 = kesinlikle katılmıyorum, 2 = katılmıyorum, 3 = kararsızım, 4 = katılıyorum ve 5 = kesinlikle katılıyorum) seçeneklerini yansıtırken üçüncü bölümünde ise beşli Likert (1 = çok önemsiz, 2 = önemsiz, 3 = orta derece önemli, 4= önemli ve 5 = çok önemli) seçeneklerini temsil etmektedir. Ölçeğimiz, işletme yöneticileri üzerinde, küreselleşme ve teknolojik yeniliğin etkisini ölçmek için hem bireysel açıdan hem de işletme açısından meydana gelen etkiler dikkate alınarak düzenlenmiştir. Ölçeğin tercümesinde akademik üsluba ve anlaşılabilir bir dil kullanılmasına özen gösterilerek tek anlamı olan kelimeler seçilip uzman görüşü alınmıştır.
Ayrıca, ölçek formunun akademik bir biçimde oluşturulması için literatürde genel kabul gören bazı kriterlere dikkat edilmiştir:
1. Anketin giriş yazısında anlaşılır bir dil ile araştırmanın içeriği, bilimsel ve sosyal faydasından bahsedilmiştir.
2. Anketin içeriğinin gizli tutulacağı net bir şekilde vurgulanmıştır. Sadece bilimsel bir amaç için kullanılacağı ve dışarıya bilgi sızdırılma tehlikesinin bulunmadığı açıkça belirtilerek, yöneticilerin gönül rahatlığıyla katılmasının sağlanması amaç edinmiştir.
3. Giriş yazısının altına araştırmayı yürüten kişilerin isimleri, ünvanları ve iletişim bilgileri eklenmiştir. Ayrıca anketin sonunda teşekkür yazısına müteakiben anketin toplanılmaması, kaybolması veya her hangi bir bilgi veya sorunun bildirmesi için açıklayıcı bilgiler sunarak iletişim için e-posta ve WhatsApp iletişim bilgisi paylaşılmıştır.
4. Beşli Likert ölçeğinin doğru bir şekilde kullanılması için açıklayıcı ifadeler kullanılmıştır.
5. Soru ve cevapların dil ve kullanım olarak basit ve yalın olmasına dikkat edilmiştir.
6. Maddeler ve sorular (evet/hayır ve çoklu yanıt iki soru hariç) Beşli Likert tipinde kapalı uçlu hazırlanmıştır. Bunun sonucunda ankete katılan Afganistan işletme yöneticilerinin soruları yanıtsız bırakmasına ya da fazla zaman harcamalarına engel olunmuştur.
7. Anket yüz yüze görüşmek yoluyla yapılmıştır.
3.3.2. Araştırma Evreni ve Örnekleminin Belirlenmesi
Bu araştırmanın evreni Kabil’deki tüm üretim/imalat ve ithalat/ihracat yapan, kamu ve özel sektörlerde görev yapan ve Afganistan Ticaret ve Sayani Bakanlığında kayıtlı olan 303 işletmedir. Bu rakamın en güncel halı Afganistan Ticaret ve Sanayi Bakanalığı arşivinden (09.07.2019) tarihinde elde edilmiştir. Araştırmanın örneklemi ise, Kabil’de üretim/imalat ve ithalat/ihracat yapan, kamu ve özel işletmelerin rast gele (yansız) seçilen orta, üst ve işletme sahibi veya ortağından oluşun 154 yöneticidir.
3.3.3. Anketin Uygulaması
Araştırmaya, kamu ve özel sektörlerde faaliyet gösteren ticari işletmeler dâhil edilmiştir. Anketlerin uygulanması 10 Kasım 2018 yılında başlatılarak 7 Mart 2019’da yaklaşık dört ay içinde gerçekleştirilmiştir. İlk önce 500 anket hazırlanarak ilk çalışma, Deh Sabz’daki (Kabilin en doğu kısmına) örneklem evrenine uygun yöneticilere anketin dağıtılmasıyla başlamıştır. Bir aya yakın bir çalışmanın sürdürülmesine rağmen hemen hemen hiç cevap alınmamasından dolayı diğer bölgelere ve ilçelere yüz yüze görüşme yolu tercih edilmiştir. Toplam 190 yöneticiden yanıt elde edilmiş ancak
eksik doldurmuş veya aynı soru üzerinde birden fazla işaretlemenin yapıldığı anketler çıkartıldıktan sonra anket sayısı 154’e indirilmiştir.
3.3.4. Verilerin Kodlanması, Düzenlenmesi ve SPSS Programına Girişi
Anketin uygulamasından elde edilen verileri analiz etmek için SPSS 21 (Statistic Package for Social Science/Sosyal Bilimler İçin İstatistik paketi) programı kullanılmıştır. Saha çalışmasından elde edilen uygun olan 154 anket verileri, SPSS programına girilebilmesi için; eksik veya yanlış yapılan kodlamalar düzeltilmiş, tüm veriler SPSS programına titizlikle ve dikkatle girilmiştir. Daha sonra her bir anketin verileri teker teker incelenip doğrululuklarından emin olunmuştur. Veri girişi gerçekleştikten ve girişler kontrol edildikten sonra anketimize katılan işletmeler hakkında genel bilgiler elde edip demografik özellikleri sunulmuştur. Verilerin istatiksel açıdan güvenirliği, geçerliliği ve diğer analizler yoruma tabi tutulmuştur.