Araştırmacıların Zarf-Fiil Grubu İle İlgili Görüşleri:

Muharrem Ergin, zarf-fiil grubunu “Gerundium grubu” olarak isimlendirmiş ve “Gerundium grubu bir gerundium ile ona bağlı unsurlardan meydana gelen kelime grubudur. Bu grup fiili gerundium olan bir fiil grubu durumundadır” dedikten sonra şu örnekleri vermiştir: “sağa sola koşa koşa, kırlar gezip, bütün camları temizleyerek, kardeşim dün memleketten para getirince, etrafına bakmadan uzaklaşırken ...”¹⁵⁷

Metin Karaörs, konuyu “Zarf-Fiil (Gerundium) Grubu” başlığı altında ele alarak şöyle açıklamıştır: “Bir zarf-fiil ve ona bağlı unsurlardan meydana gelen bir kelime grubudur. Zarf-fiil grubu, fiili zarf-fiil olan bir fiil grubu halindedir” dedikten sonra şu örnekleri vermiştir: “akşam perde perde kapanınca, karşımızda dururken, bütün sokakları temizleyerek, bu sükunette karıştıkça ...”¹⁵⁸

Leyla Karahan, “Zarf-Fiil grubu” adı altında “Bir zarf-fiil ile bu zarf fiile bağlı unsur veya unsurlardan kurulan kelime grubudur” diye açıkladıktan sonra şu

157 Muharrem Ergin. (2002)., a.g.e., s.684.

158 Metin Karaörs. (1993)., a.g.e., s.34.

örnekleri vermiştir: “ah ederken, hatırımdan silince, iyice yaklaşınca, tek başına vuruşarak, pembe hayaller kura kura ...”¹⁵⁹

Tahsin Banguoğlu, zarf-fiil grubunu “Zarf Öbekleri” adı altında ele almış ve

“Zarf öbekleri de bir üçüncü mühim belirtme öbeği niteliği ile gerekse birleşik cümle kuruluşunda geniş yer alırlar. Zarf öbekleri yapıldıkları kelime türüne göre cümlede iki çeşit kelimenin yerini alabilirler, fiiller ve sıfatların. Bunlar bir iç cümlenin yüklemi olduklarında o cümleyi olduğu gibi zarf işleyişine sokarlar, onu esas cümlenin zarf niteliğindeki bir üyesi yerine geçirirler” şeklinde açıkladıktan sonra

“Arabadan inip, eve döner dönmez, gökte ararken yerde buldum ...”¹⁶⁰ örneklerini vermiştir.

Fuad Bozkurt, “Ulaç Birliği” adıyla ele aldığı zarf fiilleri “Bunlar bir ulaçla ona bağlı ögelerden oluşur. Bunları yüklemi ulaç olan bir yan cümlecik saymak gerekir” diye tanımlamıştır. Verdiği örnekler şunlardır: “Ağlaya ağlaya yollara düştük. Okuldan eve koşa koşa geldi. Yalın ayak koşarak içeri girdi. Hiç durmadan çalışıp ödevi bitirdik.”¹⁶¹

Bazı dil bilgisi çalışmalarında zarf-fiil grubu kelime grupları içerisinde bir grup olarak verilmemiş, zarflar (ulaçlar) adı altında verilmiştir:

Jean Deny, zarf-fiilleri kelime grupları içinde vermemiş, ulaçlar adı altında incelemiştir.¹⁶²

Haydar Ediskun da, zarf-fiilleri kelime grubu olarak vermemiş, “Bağ-Fiiller (Ulaçlar)” adı altında incelemiş ve Bağ-Fiiller, bir yandan bileşik cümlede iki cümleciği bağladıkları için bağlaç, öbür yandan da özne, nesne, tümleç aldıkları için fiil olan kelimelerdir” şeklinde tanımlamıştır.¹⁶³

M. Kaya Bilgegil, “Zarf Grupları” başlığı altında: “Bir veya birden ziyade zarfla, bir sıfat, bir mastar veya bir fiilden meydana gelen kelime grubuna zarf grubu

159 Leyla Karahan. (1999)., a.g.e., s.23-24.

160 Tahsin Banguoğlu. (1995)., a.g.e., s.421-422.

161 Fuad Bozkurt. (1995)., a.g.e., s.153.

162 Jean Deny. (1941)., a.g.e., s.779.

163 Haydar Ediskun. (1985)., a.g.e., s.301.

denir. Bu çeşit gruplarda zarf belirten; sıfat, mastar veya fiil belirtilen durumundadır”

şeklinde açıkladıktan sonra şu örnekleri vermiştir: “çok yorgun, fazla hassas, pek çalışkan, şimdi geldi, erken kalkmak ...”¹⁶⁴ Ancak görüldüğü gibi Bilgegil’in verdiği örnekler zarf-fiil değil zarftır.

Neşe Atabay vd., zarf-fiilleri “Ulaçlar” başlığı altında incelemişler ve tanımını şöyle yapmışlardır: “Türkiye Türkçesinde eylemden türeyen, ancak tümce içinde çoğunlukla belirteç görevini yapan sözcüklere ulaç denir.” Verdikleri örneklerden bazıları: “Çığlık gittikçe uzaklaşıp hafifliyordu. Kalaba köylüleri söyleye söyleye bitiremiyorlar. Çiftliğe doğru istemeyerek yürüdü.”¹⁶⁵

Nejad Gencan, zarf-fiilleri ayrı bir grup olarak ele almamış, “Eylemsiler” adı altında, zarflarla ilgili olarak “Kurduğu önermeyi başka bir önermeye bağlayan eylemsidir”¹⁶⁶ demiştir.

Vecihe Hatipoğlu ve Mazhar Kükey de zarf fiilleri diğer araştırmacılar gibi kelime grubu olarak ele almamıştır.

Metnimizden tespit ettiğimiz zarf-fiillerden bazı örnekler:

15.a. -a/-e Eki İle Yapılan Zarf-Fiiller:

sallana sallana (9/10), ayak ayağa (17/4), bakakaldı (24/24), koşa koşa (39/5), giyinebildi (40/1), düşünebildi (44/36)

15.b. -arak/-erek Ekiyle Yapılan Zarf-Fiiller:

sevinerek, titreyerek, sendeleyerek (22/8) yüzünü buruşturarak (22/12)

etrafa bakarak (22/18)

çocuk bebeklerinin üstüne başını eğerek (35/7)

164 M. Kaya Bilgegil. (1984)., a.g.e., s.162.

165 Neşe Atabay vd. (1983)., a.g.e., s.273.

166 Tahir Nejad Gencan. (1978)., a.g.e. s.390.

kaşlarını büsbütün çatarak (44/2)

hemen tabakasını cebinden bir rovelver gibi çekerek (44/9) kalemi havada silkeleyip durarak (47/8)

eşikte görünerek (47/37)

zevcesinin elinden çekerek (48/12) kartı bir daha okuyarak (48/17) parmağını ağzına götürerek (49/33)

15.c. -dıkça/-dikçe Ekiyle Yapılan Zarf-Fiiller:

Nihad’ın yüzüne baktıkça (32/30) yalnız kaldıkça (59/30)

böyle düşündükçe (67/21) lüzum gördükçe (70/1)

sokakta veya apartmanda karşılaştıkça (73/4) bunları okudukça (81/10)

Muazzez’in bu çocukça sevinçlerini gördükçe (126/10) 15.d. -ı/-i; -u/-ü Ekiyle Yapılan Zarf-Fiiller:

soruverdi (11/5), giriverdi (18/9)

15.e. -ınca/-ince Ekiyle Yapılan Zarf-Fiiller:

kapıdan içeri ilk adımını atınca (26/1) yetmiş dokuza kadar gelince (29/9) Nihad’ın hazır olduğunu görünce (31/13)

iyice yaklaşınca (41/13)

Nihad’ın can sıkıntısı içinde olduğunu görünce (44/12) Seniha Hanım odada yalnız kalınca (47/35)

tuvaletini bitirince (51/18)

hikâyesinin burasına gelince (55/5) mezuniyetim bitince (73/7)

15.f. -ıp/-ip; -up/-üp Ekiyle Yapılan Zarf-Fiiller:

İstanbul’a gönderip (46/28) kalemi havada silkeleyip (47/8) Muazzez’e bakıp (53/32)

ikisine de manalı bir göz atıp (57/8) yatağa düşürüp (71/8)

kocasını mevkinde bıraktırıp (71/19) bu evi bırakıp (75/29)

göz ününde çalıp (95/6) derin derin parlayıp (98/35)

entarisini dirseklerine kadar sıvayıp (101/11) param parça olup (115/9)

öfke ile çıkıp (129/27)

15.g. -ken, iken Ekiyle Yapılan Zarf-Fiiller:

biraz düzelirken (52/22)

nekahat halinde iken (54/19)

mesud zamanlarımı hatırlarken (56/7) Nihad söz söylerken (68/24)

hazır talip varken (82/33) bu sözleri söylerken (107/21)

15.h. -madan/-meden Ekiyle Yapılan Zarf-Fiiller:

İstanbul’a uğramadan (23/7)

kapısının yaftalarına bakmadan (25/37) yerinden kımıldamadan (26/9)

Nihad düşünmeden (26/18)

Nihad’ın yüzüne bakmadan (27/8) ehemmiyet vermeden (41/5) arada iki ay geçmeden (54/31) bir kelime söylemeden (66/14)

bu aleyhte fikirler uzun sürmeden (67/25) hepsinin reyini almadan (69/31)

15.ı. -r/-mez Ekiyle Yapılan Zarf-Fiiller:

ayak basar basmaz (8/30) kadınlar oturur oturmaz (18/13) Nihad’ı görür görmez (37/1) apartmana gelir gelmez (36/17) adımını atar atmaz (40/20)

BÖLÜM 2