Araştırma problemini netleştirdikten sonra çalışmanın nasıl yürütüleceğini ve araştırma sorularına yanıt vermek için hangi yöntemlerin benimseneceğini belirlemek gerekir. Bu sorulara verilecek yanıtlar araştırma desenin temelini oluşturmaktadır. Kerlinger, araştırma desenin, araştırma soruları ya da problemlerine yanıt bulabilmek için oluşturulan inceleme planı, biçimi ya da stratejisi olduğunu ifade eder. Oluşturulan inceleme planı, araştırmanın şeması ya da programıdır. Bu plan, araştırma sürecince araştırmanın yapılacağı işlerin ana hatlarını kapsamaktadır (Kerlinger, 1986: 279).
Bu araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden Gömülü Teori1 (Kuram Oluşturma) yaklaşımı ile yapılandırılmıştır. Bu araştırma deseninin kullanımına
1
Nitel araştırma yöntemi Gömülü Teori için farklı adlandırmalar yapılmaktadır. Kuram Oluşturma Yöntemi (Creswell, 2016; Yıldırım ve Şimşek, 2016); Gömülü Kuram Yöntemi (Gürbüz ve Şahin,
araştırmacı, danışman ve tez izleme komitesi üyelerinin görüşleri, araştırmanın konusu ve amacı doğrultusunda yapılan tartışmalar sonucunda karar verilmiştir.
Gömülü teori oluşturma araştırmasının amacı betimlemenin ötesine geçmek, bir süreç veya eyleme ilişkin “birleştirilmiş kuramsal açıklama” (Corbin ve Strauss, 2007: 107) ortaya koymak, “bir kuram oluşturmak” veya “keşfetmektir” (Creswell, 2016, 83). Strauss ve Corbin (1998), “kullanıma hazır bir kaynaktan” gelmemiş olması, süreci yaşamış katılımcılardan sağlanan verilerin içerisinde “temellenmesi” ve ortaya çıkarılmış olması, kuram geliştirmenin temel görüşü olarak ifade eder. Dolayısıyla gömülü teori oluşturma, araştırmacının bir süreç, eylem ya da aralarındaki ilişkilere ilişkin çok sayıda katılımcının görüşleri çerçevesinde veri temelinde açıklayıcı bir kuram ortaya koyduğu bir nitel araştırma desenidir (Creswell 2016, 83-84). Bu nitel desen, oldukça farklı ve kendine özgü unsurlar içeren sosyal bilimlerde yaygın olarak kullanılan bir araştırma stratejisidir (Punch, 2011: 146). Bir gömülü teori, bir çalışmadaki “Neden” ve “Nasıl”ı açıklar. Araştırmanın odağında, fenomenin açıklanmasında tümevarımsal olarak bir teori geliştirmek vardır (Christensen vd., 2015: 419).
Gömülü teori oluşturma yaklaşımı, 1965 yılında Glaser ve Strauss tarafından ölmek üzere olan hastalar üzerinde yapılan çalışmalar üzerine yazdıkları “Ölümün Farkına Varmak” (Awareness of Dying) adlı çalışması ile ortaya çıkmıştır (Devine, 2003: 132-134, aktaran Gürbüz ve Şahin, 2016: 414). Daha sonra sağlık bilimlerinde yapılan bu araştırmayı Glaser ve Strauss 1967 yılında yayımladıkları “Gömülü Kuramın Keşfi” (The Discovery of Grounded Tehory) adlı kitapta bu kurama neden ihtiyaç duyduklarını, nasıl ortaya çıktığını ve nasıl bir prosedür geliştirdiklerini detaylı bir şekilde anlatmışlardır. Glaser ve Strauss’un amacı sosyal hayatı daha iyi anlayabilmek için elde edilen verilerden kuram bulmayı öğrenmek ve yapılmak istenen; araştırma konusunu, en iyi açıklayabilecek olgu veya süreci keşfetmektir. Nitel araştırmalarda genelde tümevarım ilkesi hâkimdir ve araştırmanın başında hipotez üretme yoluna gidilmemektedir. Araştırmacı topladığı betimleyici ve açıklayıcı veriler temelinde incelenen alanla ilgili anlamlı bir yapı ortaya çıkarmaya
2016); Temellendirilmiş Kuram Yöntemi (Ekiz, 2015); Temel Teori Stratejisi (Sayım, 2017); Alt Teori Yaklaşımı (Baş ve Akturan, 2017).
çalışır (Gürbüz ve Şahin, 2016: 414.). İzlenen bu süreç, gömülü teori oluşturma süreci olarak adlandırılmaktadır (Yıldırım ve Şimşek, 2016: 72) (bkz. Şekil 10).
Gömülü teori çalışmaları sistematik bir şekilde toplanan ve analiz edilen verilere dayalı kuram geliştirme biçimidir (Büyüköztürk vd., 2016: 22). Gömülü teori sürecinde verilerin elde edilmesi aşaması araştırmacının geliştirdiği teori doyum noktasına ulaşıncaya kadar döngüsel süreç içerisinde devam edilir (Ayazlar, 2015: 169). Araştırmacı veriyi topladıktan hemen sonra analiz eder ve ve ortaya çıkan kavramları, olguları ve süreçleri daha sonraki veri toplama sürecine dâhil eder (Büyüköztürk vd., 2016: 22). Diğer bir ifadeyle, veri toplama işlemi, veri analizi, yorumlama, ihtiyaç duyulması halinde yeni verilerin toplanması işlemleri eş zamanlı olarak yapılmaktadır (Ekiz, 2015: 52). Toplanan verilerin analizi ve ortaya çıkan kavramların ve olguların doğası gereği veri toplama aracının esnek ve sürekli değişime açık olmasını gerektirir (Yıldırım ve Şimşek, 2016: 73).
Kaynak: Egan, M. (2002): Grounded Theory and Theory Building, Advances in Developing Human Resources, 4: 227.
1. ARAŞTIRMANIN BAŞLATILMASI
2. VERİ SEÇİMİ
3. VERİ TOPLAMA
4. VERİLERİN ANALİZ EDİLMESİ
4b. Kod uygulamanın devamı; saha ya da cevaplayıcılarda olası değişiklikler
4a. İlk veri setini kodlama - İsimlendirme - Karşılaştırma - Not alma
4d. Ortaya çıkan kategorilerin kontrolü
4c. Kodların karşılaştırma ve gözden geçirilmesi
4f. Kategorileri ve kategori özelliklerini niteleme
4e. Kategori dizilerini oluşturma
4g. Kategorilerin ve özelliklerinin detaylandırılması
4h. Oluşturulan kavramları açıklama
4i. Araştırma sürecinin analitik temellerini açıklama/tanımlama
5. ARAŞTIRMANIN SONUÇLANDIRILMASI
5a. Araştırmanın doyum noktasına ulaşıp ulaşmadığına karar verme (Doyum noktasına ulaşıldıysa 5b. Adımına geçilir, ulaşılmadıysa 4b. Adımına dönülerek süreç tekrar edilir)
5b. Elde edilen gömülü teorinin rapor edilmesi
EVET HAYIR
Şekil 10 gömülü teori oluşturma sürecini görsel olarak göstermektedir. Çalışmanın ilerleyen bölümlerinde gömülü teorinin terimlerine değinerek kısa tanımlamalarda bulunulsa da, terimlerin ne anlama geldiklerini özetleyen bir listeye çalışmanın bu bölümünde yer verilmesi uygun olacaktır.
Şekil 11: Gömülü Teoride Kullanılan Terimlerden Bazıları
Kaynak: Güler, A., Halıcıoğlu, M. B., Taşğın S. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma, 203. Çeviren ve aktaran: Güler vd., 2015: 203.
Temel amacı, Girişimci ve Yenilikçi Üniversite kavramını tüm yönleriyle ortaya koyarak, girişimci ve yenilikçi üniversitelerin iç ekosisteminin genel bir çerçevesini çizen Türkiye’de uygulanabilecek bir modeli geliştirmek olan bu
araştırma, nitel araştırma desenlerinden Gömülü Teori yaklaşımı ile yapılandırılmıştır. Dolayısıyla konu hakkında uzman görüşler almak suretiyle araştırma modelinin nitel olması gerektiğine karar verilmiştir. Gömülü Teori araştırma metodolojisinin tercih edilmesinin nedeni, ülkemizdeki girişimci ve yenilikçi üniversitelerin dış çevresini, girdilerini ve çıktılarını derinlemesine incelemek ve transformasyon sürecini baz alarak Girişimci ve Yenilikçi Üniversiteyi açıklayan bir teorik model geliştirmektir.