AraĢtırmanın Geçerlik ve Güvenirliği

Bir bilimsel araĢtırmada en önemli ölçütlerinden biri de sonuçların inandırıcılığıdır. Sonuçların inandırıcılığının sağlanmasında ise, araĢtırmalarda en sık kullanılan iki ölçütün “geçerlik” ve “güvenirlik” olduğu görülmektedir (Yıldırım ve ġimĢek, 2011, s. 255). Ancak nitel araĢtırmalarda geçerlik ve güvenirlik en çok tartıĢılan konulardandır. Nitel araĢtırmada geçerlik, araĢtırmacının araĢtırılan olguyu, doğal akıĢı içinde gerçekleĢtiği biçimde ve mümkün olduğu kadar yansız bir Ģekilde gözlemesi anlamına gelmektedir (Kirk ve Miller, 1986; akt: Yıldırım ve ġimĢek, 2011, s. 255). Bir araĢtırmanın güvenir olması için geçerlik önemli bir etkendir. Eğer bir araĢtırmada elde edilen bilgiler geçerli ise, benzer baĢka bir araĢtırmada, aynı olmasa da benzer türden bilgiler toplama ihtimali yüksektir. Dolayısıyla, nitel araĢtırmalarda, geçerlik konusu güvenirlik konusunun önüne geçmektedir (Yıldırım ve ġimĢek, 2011, s. 256).

Nitel araĢtırmanın birtakım temel özellikleri, geçerlik bakımından önemli artılar sağlamakta ve araĢtırmacıya önemli stratejiler belirleme imkânı vermektedir. Örneğin, araĢtırmacı gerekli görürse yeni stratejiler benimseyebilir; görüĢmeye yeni sorular ekleyebilir; önceden planlamadığı yeni görüĢmeler yapabilir; topladığı verileri desteklemek için farklı veri toplama yöntemlerinden yararlanabilir (Yıldırım ve ġimĢek, 2011, s. 256). Benzer Ģekilde, nitel araĢtırmalarda geçerliği oluĢturmayı sağlayan diğer önemli özellikler, (i) yüz yüze görüĢmeler aracılığıyla ayrıntılı ve derinlemesine bilgi toplama, (ii) gözlemler yoluyla doğrudan ve olayın gerçekleĢtiği doğal ortam içerisinde bilgi toplama, (iii) uzun süreli bilgi toplama ve (iv) toplanan bulguların desteklenmesi için alana geri gidebilme ve ek bilgi toplayabilme Ģeklinde sıralanabilir (Yıldırım ve ġimĢek, 2011, s. 256).

Yin (2003, akt; Yıldırım ve ġimĢek, 2011, s. 288) bir nitel araĢtırmanın niteliğinin arttırılması için; (i)Yapı geçerliği, (ii) Ġç geçerlik, (iii) DıĢ geçerlik, (iv) Güvenilirlik olmak üzere dört özelliğe dikkat edilmesi gerektiğini belirtmiĢtir.

3.1.2.1 Yapı Geçerliği

Durum çalıĢmaları, iĢe vuruk ölçütlerin olmadığı ve veri toplama sürecinde araĢtırmacıların öznel yargılarını iĢe karıĢtığı inancı nedeniyle eleĢtirilmektedir (Yıldırım ve ġimĢek, 2011, s. 289). Durum çalıĢmalarında birden fazla veri toplama aracının kullanılması ve çalıĢma raporunun katılımcı olarak veri toplama sürecine katılmıĢ bir kiĢiye okutulup görüĢünün alınması ile yapı geçerliği artırılabilir (Yıldırım ve ġimĢek, 2011, s. 290). Bu araĢtırmada da veri kaynakları ve görüĢme transtkriptleri öğretmenler tarafından okunup görüĢleri alınması yoluyla yapı geçerliği sağlanmıĢtır.

3.1.2.2 Ġç Geçerlik

Bir çalıĢmada araĢtırılan değiĢkenler arasında bulunan iliĢkinin gerçekte öyle olup olmadığıyla ilgilidir (Yıldırım ve ġimĢek, 2011, s. 289). Durum çalıĢmasında değiĢken sayısı genel olarak sınırlı sayıdadır ve bu değiĢkenler arasındaki iliĢki

incelenir. AraĢtırma sonucundaki çıkarımlar ve bu çıkarımların ne derece geçerli olup olmadığıyla ilgilidir. Ġç geçerlik tüm araĢtırmalar için önemli olması gereken bir boyuttur ve bulgu ve sonuçların doğruluğunu konu edinir (Yıldırım ve ġimĢek, 2011, s. 257). Durum çalıĢmalarında araĢtırmacının iç geçerliği arttırabilmesi için elde ettiği sonuçlara nasıl vardığını açık seçik ortaya koyması ve çıkarımları ile ilgili kanıtları diğer kiĢilerin ulaĢabileceği tarzda sunması gereklidir (Yıldırım ve ġimĢek, 2011, s. 289). Bu araĢtırmada, araĢtırmacı dıĢında öğretmenlerin ders anlatımları iki öğretim üyesi tarafından da incelemiĢ ve gözlem, görüĢme ve doküman analizi gibi birden çok yöntem kullanılarak iç geçerliğin sağlanmasına çalıĢılmıĢtır. AraĢtırmanın her aĢamasında, ayrıca görüĢmeden elde edilen sonuçlarla iliĢkin yorumlarlarla ilgili konu alanında uzman kiĢilerin görüĢ ve önerileri de alınmıĢtır.

3.1.2.3 DıĢ Geçerlik

Bir araĢtırmanın sonuçlarının genellenmesiyle ilgili olup araĢtırma sonuçlarının benzer ortamlara ve durumlara genellenebiliyorsa araĢtırmanın dıĢ geçerliğinin olduğu söylenir (Yıldırım ve ġimĢek, 2011, s. 258). Durum çalıĢmalarında nicel araĢtırmalarda olduğu gibi bir istatistik genelleme yapmak söz konusu olmayıp ancak analitik genelleme yapılabilir (Yıldırım ve ġimĢek, 2011, s. 289). Analitik genelleme ise bir evrene değil bir kurama genelleme yapmaktır. Nitel araĢtırmada genellemeler; ilkeler kurallar biçiminde değil, deneyimler ve örnekler biçimindedir (Yıldırım ve ġimĢek, 2011, s. 258). Bu araĢtırmada durum çalıĢması deseni kullanılmıĢ olup az sayıda katılımcının pedagojik alan bilgileri derinlemesine incelenmiĢ ve değerlendirilmiĢtir. Bunun için araĢtırmacı öğretmenin konun öğretimini yaptığı süre içerisinde öğretmenle birlikte derlerslere katılmıĢtır. Öğretmenlerle görüĢmeler yapılmadan uzun süre önce tanıĢmıĢ, ıĢık konusunun öğretimini yapmaya baĢlamadan önce de öğretmenlerin bazı derslerine katılmıĢtır. Ayrıca hem uzun süren gözlemler boyunca hem de en az 35 dakika en fazla 1 saat 15 dakika süren görüĢmeler boyunca araĢtırmacı öğretmenlerle doğrudan yüzyüze iletiĢim kurmuĢtur. Seçilen veri toplama araçlarından gözlem formunun araĢtırmanın kuramsal çerçevesi için model olarak seçilen Magnusson ve diğerlerinin (1999) PAB modelini temel alınmıĢ olması tercih sebebi olmuĢtur. AraĢtırmacının öğretmenlerle uzun süre yüzyüze iletiĢim kurması ve veri toplama

araçlarının çeĢitliliğinin sağlanması ile araĢtırmanın derinlemesine incelemesi ve değerlendirilmesi yapılmıĢtır.

3.1.2.4 Güvenirlik

YapılmıĢ bir araĢtırmanın baĢka bir araĢtırmacı tarafından aynı biçimde tekrar edildiğinde, aynı veya benzer sonuçlar vermesi ile ilgilidir (Yıldırım ve ġimĢek, 2011, s. 289). Nitel araĢtırmanın dayandığı temel ilkelerden birisi, gerçeklerin bireylere ve içinde bulundukları duruma göre sürekli değiĢmesi ve araĢtırmanın benzer gruplarda tekrarlanmasının aynı sonuçları doğurmayacağının benimsenmesidir (Yıldırım ve ġimĢek, 2011, s. 259). Bu durum sosyal olaylarla ilgili araĢtırmaların aynen tekrarının mümkün olamamasıyla ilgilidir. Durum çalıĢmalarının güvenirliğini artırmak için, araĢtırmacı izlediği süreçleri anlaĢılır bir Ģekilde tanımlamalı ve ilgili belgelerle desteklemeli, araĢtırmasını sistematik olarak, adım adım geliĢtirmeli ve bunu sunmalı, araĢtırmasına iliĢkin gerektiğinde baĢka araĢtırmacıların da kullanabileceği ya da kontrol edebileceği Ģekilde veri tabanı oluĢturmalıdır (Yıldırım ve ġimĢek, 2011, s. 289- 290). Bu araĢtırmada, veri çeĢitlemesi kullanılmıĢ olup araĢtırmanın her aĢaması da sunulmuĢtur. Ayrıca, elde edilen verilerin yorumlanmasında yardımcı araĢtırmacıların desteği alınmıĢ ve katılımcı öğretmenlerinde onay ve görüĢleri alınmıĢtır.