ÇalıĢmanın bu bölümünde, yapılan literatür incelemesi, verilerin toplanma yöntemi, anket sorularının hazırlanması sürecinden bahsedilmektedir.
4.3.1. Literatür Ġncelemesi
Yapılan literatür incelemesinde bağımsız denetimle ilgili Türkiye’de birçok çalıĢmanın yapılmıĢ olduğu görülmüĢtür. Ancak 6102 Sayılı TTK’nın yakın bir tarihte yürürlüğe girmesi nedeniyle, bu kanunda yer alan bağımsız denetimle ve denetçilerin yetkilendirilme sürecine iliĢkin kapsamlı bir çalıĢmanın yapılmadığı tespit edilmiĢtir. Literatür incelemesi sırasında tespit edilen yeni TTK’daki denetimle ilgili düzenlemeler ve bağımsız denetimin gözetimi sistemine yönelik yapılmıĢ olan çalıĢmalardan bazıları aĢağıda özetlenmiĢtir;
Büyükipekçi (2012) çalıĢmasında, Yeni TTK’nın iĢ hayatına yansımalarını, muhasebe uygulamalarına etkilerini ve muhasebe meslek mensuplarında algı değerlemesine yönelik araĢtırma yapmıĢtır. ÇalıĢmada, kanunun uygulanmasından kaynaklanan ortaya çıkabilecek olumlu veya olumsuz muhtemel etkileri incelenerek değerlendirilmesi amaçlanmıĢtır. Bu amaç doğrultusunda, TTK’nın bir bütün olarak muhasebe meslek mensupları tarafından nasıl algılandığını tespit etmek için anket çalıĢması yapılmıĢtır. AraĢtırmada, TTK’nın yapı itibariyle günümüz piyasa Ģartlarına
135
uygun hale geldiği, meslek mensuplarının kanunun çıkmasından genel olarak memnun oldukları ve geçiĢ sürecinde Ģirketler ile yöneticilerin birtakım sorunlarla karĢılaĢabilecekleri sonucuna ulaĢılmıĢtır.
Güler (2012) çalıĢmasında, SPK tarafından yetkilendirilmiĢ denetim firmalarının, yeni TTK’da yer alan denetim uygulamaları hakkındaki farkındalıklarına yönelik araĢtırma yapmıĢtır. ÇalıĢmada, yeni TTK’da yer alan denetime iliĢkin bilgiler verilerek, meslek mensuplarına yönelik anket uygulaması yapılmıĢtır. Bu amaçla, Ankara ilinde faaliyet gösteren ve SPK’dan bağımsız denetim yapmak üzere yetki almıĢ denetim firmaları üzerine yapılan anket çalıĢmasıyla, yeni TTK’nın denetim uygulamalarına getirdiği yenilikler hakkında meslek mensuplarının görüĢleri ve uygulama esaslarına iliĢkin farkındalıkları ölçülmeye çalıĢılmıĢtır. AraĢtırmada, meslek mensuplarının, yeni TTK’nın düzenlenmesinin gerekliliğinden yana oldukları ve yeni TTK ile geliĢmiĢ ülkelerde olan uygulama farklılıklarının giderileceği sonucuna ulaĢılmıĢtır.
Yavuz (2012) çalıĢmasında, özel denetimi incelemiĢtir. ÇalıĢmada, 6102 Sayılı Kanun’da düzenlenen özel denetim ile özel denetçilerin yetki, hak, yükümlülük ve sorumluluklarına iliĢkin açıklamalarda bulunularak, 6762 Sayılı TTK’daki özel denetime iliĢkin hükümlerle karĢılaĢtırmalar yapılmıĢtır. Ayrıca, özel denetim uygulamasında karĢılaĢılabilecek muhtemel sorunlara da cevap bulunmaya çalıĢılmıĢtır.
AltaĢ (2011) çalıĢmasında, Yeni TTK’ya göre internet sitesi açma ve bu internet sitesinde yönlendirilmiĢ mesaj bulundurma zorunluluğunu ele almıĢtır. ÇalıĢmada, internet sitesi açma zorunluluğu, sitede yayınlanması gereken bilgi ve belgelerin neler olduğu, bilgilerin sitede kalma süresi ile bu yükümlülüklere aykırılık halinde öngörülen cezalar üzerinde durulmuĢtur.
ġengel (2011) çalıĢmasında, Yeni TTK’nın sermaye Ģirketlerine yönelik getirdiği yeniliklerin neler olduğundan bahsederek değerlendirmelerde bulunmuĢtur. ÇalıĢmada, sermaye Ģirketlerinin kuruluĢu, sermayesi, yönetimi, denetimi ve muhasebe uygulamalarına yönelik TTK’nın getirmiĢ olduğu yenilikler incelenerek değerlendirilmiĢtir.
136
Arıkan (2011) çalıĢmasında, KGK’nın amacına, görev ve yetkilerine iliĢkin açıklamalarda bulunarak değerlendirmeler yapmıĢtır. ÇalıĢmada son olarak, yeni dönemin meslek mensuplarının ülke ekonomisinin iyiye götürülmesinde daha fazla söz sahibi oldukları bir dönem olacağı öngörülmektedir.
Sanlı (2011) çalıĢmasında, 6102 Sayılı TTK’nın getirdiği yeniliklerden bahsetmiĢtir. ÇalıĢmada, TTK’nın sermaye Ģirketlerinin denetiminde reformcu bir anlayıĢ ve çağdaĢ bir yaklaĢımla köklü bir sistem değiĢikliği getirdiği ve 3568 Sayılı Kanun’dan sonra muhasebe mesleğini genel anlamda etkileyen en önemli düzenleme olduğunu ifade etmiĢtir.
Senal (2011) çalıĢmasında, KGK’nın bağımsız denetimin kalitesinin arttırılmasındaki rolünü araĢtırmıĢtır. ÇalıĢmada, SPK’nın listesinde yer alan denetim firmalarına anket uygulaması yapılarak, denetim firmalarının KGK’nın denetim kalitesinin artırılması üzerindeki rolüne yönelik görüĢleri tespit edilmeye çalıĢılmıĢtır.
Yıldırım (2011) çalıĢmasında, TTK kapsamında A.ġ.’lerde denetçilerle ilgili hükümleri incelemektedir. ÇalıĢma kapsamında, denetçi olabilme Ģartları, denetçi seçimi, denetçi sorumluluğu konuları üzerinde durulmuĢtur. Ayrıca TTK ile denetçilik mesleğinin, nitelikleri ağır basan uzmanlık ve profesyonelliği öne çıkan bir meslek haline getirildiği görüĢüne ulaĢılmıĢtır.
Akça (2010) çalıĢmasında, TTK tasarısının Türkiye’deki muhasebe ortamına ve muhasebe mesleğine etkilerini araĢtırmıĢtır. ÇalıĢmada, TTK tasarısının muhasebe mesleğine ve muhasebe ortamına etkilerinin nasıl olacağını ölçmeye yönelik anket uygulaması yapılmıĢtır. Bu amaçla, frekans analizi ve ki-kare istatistiksel metod ve teknikleri kullanılmıĢtır. Analiz sonuçlarına göre, TTK tasarısının getirdiği düzenlemelerin muhasebe mesleğinin geliĢimi açısından önem taĢıdığı, meslek mensuplarına yeni iĢ imkanı sağlayacağı, ancak bu düzenlemelerin meslek mensuplarına ek sorumluluk ve yükümlülükler getireceğinden iĢ yükünü artıracağı tespit edilmiĢtir.
Arslan (2010) çalıĢmasında, denetçilerin bağımsızlığının sağlanmasına yönelik getirilmiĢ olan denetçi rotasyonunu incelemiĢtir. ÇalıĢmada, TTK’daki rotasyonun,
137
Türkiye’deki ve yurt dıĢındaki benzer uygulamalarıyla karĢılaĢtırılması yapılarak değerlendirmelerde bulunulmuĢtur.
Özbingöl (2008) çalıĢmasında, TTK tasarısının muhasebe ve denetim uygulamalarına getirdiği değiĢiklikleri ve yenilikleri, 6762 Sayılı TTK ile karĢılaĢtırarak incelemiĢtir. ÇalıĢmada, 6762 Sayılı TTK ve vergi kanunlarında yapılan düzenlemeler, yeni TTK’daki düzenlemelerle kıyaslanarak, benzerlikler ve farklılıklar ortaya konulmaya çalıĢılmıĢtır.
Cömert (2008) çalıĢmasında, iç denetim ve iç kontrol sistemini yeni TTK tasarısı kapsamında incelemiĢtir. ÇalıĢmada, TTK tasarısında yer alan düzenlemelerin, iĢletmelerde iç kontrol ve iç denetim fonksiyonlarına nasıl bir etkisi olacağı irdelenmiĢtir.
Okur (2007) çalıĢmasında, bağımsız denetimin gözetimi sistemini incelemiĢtir. ÇalıĢmada Türkiye’deki mevcut denetim sistemi anlatılmıĢ, bazı geliĢmiĢ ülkelerdeki denetimin gözetim sistemine iliĢkin yapılan düzenlemeler incelenmiĢtir. Son olarak, bağımsız denetimin gözetiminin sağlanmasına yönelik Türkiye’deki çalıĢmalara değinilmiĢtir.
Erserim (2007) çalıĢmasında, yeni TTK ve denetim standartları açısından bağımsız denetimi değerlendirmiĢtir. ÇalıĢmada, Türkiye’de yapılan düzenlemelerin uluslararası düzenlemelerle uyumlu olduğu, ayrıca yapılandırılmıĢ bir denetim sisteminin, iĢletmelerin kredi olanaklarının ve ülkenin vergi gelirlerinin artmasına katkı sağlayacağı sonucuna ulaĢılmıĢtır.
Uzay (2006) çalıĢmasında, ABD ve bazı AB ülkelerindeki gözetim sistemi ve Türkiye’deki denetim sistemini incelemiĢtir. ÇalıĢmada, Türkiye’de de yurtdıĢındaki örneklere benzer bir gözetim sisteminin uygulanabilirliği değerlendirilmiĢtir. Bu değerlendirme sonucunda Türkiye’de bağımsız denetimin kalitesinin yükseltilmesi ve bu suretle yatırımcıların ve kamunun çıkarlarının korunması için bağımsız, etkin çalıĢan bir kamu gözetim kurumunun oluĢturulmasının yararlı olacağı sonucuna ulaĢılmıĢtır.
138
Literatürde yapılan çalıĢmaların incelenmesinde; çalıĢmaların genellikle yeni TTK’nın sermaye Ģirketlerine yönelik getirdiği düzenlemeler ile KGK’nın yapısının değerlendirilmesine yönelik yapılmıĢ olan çalıĢmalardan oluĢtuğu görülmektedir. Bu çerçevede, yeni TTK kapsamında KGK tarafından bağımsız denetçi olarak yetkilendirilecek muhasebe meslek mensuplarının, bağımsız denetime iliĢkin yapılan düzenlemelerin gerekliliği konusundaki görüĢlerini tespit etmeye yönelik bir araĢtırmanın yapılmadığı tespit edilmiĢtir. Bu çalıĢma ile, 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren yeni TTK’da yer alan bağımsız denetime iliĢkin düzenlemelere ve meslek mensuplarının KGK tarafından denetçi olarak yetkilendirilme sürecine yönelik araĢtırma yapılmıĢtır. Bu araĢtırma kapsamında, bağımsız denetçi olarak yetkilendirilecek meslek mensuplarının bağımsız denetimle ilgili yapılan yeni düzenlemeler hakkındaki görüĢlerinin ne olduğu araĢtırılmıĢtır. Kapsamlı bir Ģekilde hazırlanan çalıĢmanın bu yönüyle literatürdeki boĢluğu doldurmaya katkı sağlayacağı düĢünülmektedir.
4.3.2. Veri Toplama Yöntemi
AraĢtırmacının çalıĢmasında ihtiyaç duyduğu verileri farklı araçlarla kendisinin toplaması ile oluĢan verilere, birincil veriler denilmektedir (AltunıĢık, CoĢkun, Bayraktaroğlu ve Yıldırım, 2004: 68). Birincil veriler, anket, mülakat ve gözlem olmak üzere üç tanedir. Bu çalıĢmada, birincil veri toplama yöntemlerinden biri olan anket yöntemi kullanılmıĢtır.
Anket, cevaplayıcının daha önceden belirlenmiĢ bir sıralamada ve yapıda oluĢturulan sorulara karĢılık vermesi suretiyle veri elde etme yöntemidir (Özmen, Er, Atlas, Aslanargun, Peker, ġıklar ve Sönmez, 2012: 31).
Anket yönteminde karĢılıklı iliĢki olmadığı ve kiĢilerden isimlerini açıklamaları beklenmediği için, toplanan bilgilerin güvenilirliği yüksek olmaktadır (Gökçe, 2007: 88).
Anket çalıĢmasında veriler toplanırken, yüz yüze görüĢme yöntemi kullanılmıĢtır. Bu yöntemin seçilmesinin amacı, anket sorularının cevaplanmama
139
oranını azaltmak ve anketin cevaplanması sırasında cevaplandırıcının anlayamadığı noktaları sorarak, daha doğru ve tutarlı bilgiler elde edilmesini sağlamaktır.
4.3.3. Anket Sorularının Hazırlanması
Anket çalıĢması için muhasebe meslek mensuplarının, yeni TTK’nın bağımsız denetime yönelik getirmiĢ olduğu yenilikler hakkındaki duygu ve eğilimlerini öğrenmeye yönelik sorular hazırlanmıĢtır. Bu amaçla, meslek mensuplarına EK- 1’deki anket formunda yer alan sorular yöneltilmiĢtir. Bu sorular, hem literatürden edinilen bilgiler ıĢığında hem de yeni TTK’da yer alan denetime iliĢkin madde hükümlerinden edinilen bilgilerin derlenmesi suretiyle hazırlanmıĢtır.
Ankette yer alan soruların herhangi bir hata içerip içermediğinin ve çalıĢmayla iliĢkili olmayan soruların tespiti amacıyla, muhasebe mesleğinin uygulayıcıları olan meslek mensuplarından birkaçına yöneltilmiĢtir. Yapılan öneriler değerlendirilerek ankette yer alan bazı sorulara iliĢkin ifadelerin daha kolay anlaĢılır hale getirilmesi sağlanmıĢtır.
Bu çerçevede hazırlanan ankette, açıklayıcı bir ön yazı ve toplam 36 soru bulunmaktadır. Ön yazı, anketi cevaplayacak olanlara araĢtırma hakkında kısa bir bilgilendirme yapmak, anketteki soruların cevaplanma oranını yükseltmek ve katılımcılara teĢekkür etmek amacıyla düzenlenmiĢtir. Ankette yer alan sorulardan 6 tanesi anketi cevaplayan meslek mensuplarının demografik özelliklerini belirlemeye yöneliktir. Diğer 30 soru ise, meslek mensuplarının yeni TTK’daki denetime iliĢkin düzenlemelerle ilgili görüĢlerini öğrenmeye yönelik sorulardır. Ankette yer alan bu sorular, 5’li likert ölçeğine göre hazırlanmıĢ kapalı uçlu sorulardan oluĢmaktadır.