Ar-Ge Muafiyeti Tebliği’nin Uygulanma Alanı

Rekabet Kanunu m. 5 hükmüne göre, çeşitli anlaşmalara ilişkin grup muafiyeti düzenlenebilir. Grup muafiyetiyle muafiyetin kapsamına giren sözleşmenin butlanının önüne geçilir.418 _{Diğer bir söyleyişle, normal şartlar altında rekabete aykırı kabul}

edilebilecek bir anlaşma grup muafiyeti ile birlikte rekabete uygun hale gelir.419

Grup muafiyetinin uygulanmasının belirli şartları vardır. İlki, malların üretim veya dağıtımı ile hizmetlerin sunulmasında yeni gelişme ve iyileşmelerin ya da ekonomik veya teknik gelişmenin sağlanmasıdır. İkincisi, tüketicinin bundan yarar sağlamasıdır. Üçüncüsü ise, ilgili piyasanın önemli bölümünde rekabetin ortadan kalkmamasıdır. Ek olarak, yapılan rekabet sınırlamaları, anlaşmanın doğasına uygun düşen sınırlamaların ötesine geçmemelidir.420

Ar-Ge Muafiyeti Tebliği’nin temel hedefi, Ar-Ge sözleşmesinin rekabeti sınırlayıcı anlaşma denetiminden grup olarak muaf tutulmasını sağlamak ve piyasadaki rekabeti korumaktır.421 _{Ar-Ge faaliyetiyle ilgili olmaktan ziyade başkaca temel amaçları}

olan ve Ar-Ge’nin sadece tali unsur olduğu sözleşmelerin tebliğ kapsamında olmayacağı açıktır.422

Hem Ar-Ge işbirliği ve hem de bedelli Ar-Ge sözleşmesi, tebliğ kapsamında kabul edilir.423 Yatay Ar-Ge sözleşmesinin kapsam içerisinde olduğu noktasında soru işareti

417 _{16 Mart 2016 tarih ve 29655 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmış 2016/5 numaralı Araştırma}

ve Geliştirme Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği.

418 _{SONGUR, s. 40.}

419 Bir anlaşmanın grup muafiyetinden yararlanamıyor oluşu, ilgili anlaşmanın rekabete aykırı olduğu anlamına gelmez. Makbule BEKCAN, "Teknoloji Transferi Anlaşmalarına İlişkin AB Grup Muafiyet Rejiminde Başlıca Değişiklikler ve Türkiye Uygulaması", İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2016 Cilt. 7, Sayı. 1, s. 194.

420 _{SARI, s. 123; SONGUR, s. 40.}

421 _{Ar-Ge Muafiyeti Tebliği, m.1/1; Yatay Anlaşmalar Kılavuzu, s. 7.}

422 _{Ar-Ge Muafiyeti Tebliği, m. 2/2; Rekabet Kurulu Kararı, D. 2011-4-45, K. 11-51/1288-453, T.}

05.10.2011 (www.rekabet.gov.tr).

89

olmamakla birlikte, dikey Ar-Ge sözleşmesinin durumu tartışılabilir niteliktedir. Bu noktada, Ar-Ge Muafiyeti Tebliği’nde bir taraftan rakipler arası diğer taraftansa rakip olmayanlar arası ilişkilerin düzenlenmesi, hem yatay hem de dikey sözleşmelerin kapsam içerisinde olduğuna işaret eder.424 _{Bu görüşü destekleyecek biçimde, genel olarak dikey}

ilişkilerde uygulama alanı bulacağı düşünülen bedelli Ar-Ge sözleşmesi de Ar-Ge Muafiyeti Tebliği kapsamında tutulmuştur.425 _{Ayrıca, Yatay İşbirliği Anlaşmaları}

Hakkında Kılavuz’da426 _{("Yatay Anlaşmalar Kılavuzu") rakipler arasındaki dikey}

anlaşmaların kılavuz kapsamında değerlendirildiği ifade edilmiştir.427 _{Tüm bu hususlar}

birlikte değerlendirildiğinde, Ar-Ge Muafiyeti Tebliği’nin hem yatay hem de dikey Ar- Ge sözleşmesini kapsadığı ifade edilebilir.

Ar-Ge Muafiyeti Tebliği kapsamına alınan diğer anlaşmalar, doğrudan Ar-Ge’yi konu almayan ancak Ar-Ge sözleşmesinin ifası bakımından gerekli bir takım anlaşmalardır. Bu tarzdaki yan anlaşmaların muafiyetten yararlanması için, Ar-Ge sözleşmesinin tebliğe uygun olması gerekir.428 _{Örneğin, Ar-Ge sözleşmesi içerisindeki}

karşı tarafa tanınan lisansa ilişkin hükümler de tebliğin kapsamına girecektir.429 _Bunun

sebebi, tarafların birbirlerine tanımış olduğu lisansların/kullanma haklarının Ar-Ge sözleşmesinin doğal unsuru olmasıdır. Bununla birlikte, tarafların elde ettikleri Ar-Ge ürününü üçüncü kişilere lisanslamaları yahut satmaları doğal unsur sayılmaz. Bu sebeple üçüncü kişilerle yapılan lisans sözleşmeleri, Ar-Ge Muafiyeti Tebliği’nin kapsamına girmez. Ar-Ge ürününün üçüncü kişilere lisanslanması ile ilgili şartlar varsa 2008/2

424 _{Hans Peter ROSENBERGER, "Die neue Gruppenfreistellungsverordnung für Forschungs- und}

Entwicklungsvereinbarungen im Vergleich zu ihrer Vorgängerin", GRURInt, 2012, s. 722; SARI, s. 147, 174.

425 _{ROSENBERGER, s. 722.}

426 _{13-24/326-RM(6) karar sayılı Yatay İşbirliği Anlaşmaları Hakkında Kılavuz, Rekabet Kurumu,}

T. 30.04.2013.

427 _{Yatay Anlaşmalar Kılavuzu, s. 3.}

Yatay Anlaşmalar Kılavuzu sadece açıklayıcı özellikte olmayıp aynı zamanda rekabet hukuku bakımından bağlayıcı etkiye de sahiptir. Yatay Anlaşmalar Kılavuzu, s. 2.

428 _{SMIELICK, Rn. 109.}

429 _{ROSENBERGER, s. 724; SARI, s. 136; Teknoloji Transfer Kılavuzu, s. 10, 12; WINZER, Rn.}

90

numaralı Teknoloji Transferi Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği430

(“Teknoloji Transfer Muafiyeti Tebliği”) uygulama alanı bulur.431

Ar-Ge sözleşmesi kapsamında tarafların ortak bir girişim kurma hususunda anlaşması imkân dâhilindedir.432 _{Ar-Ge Muafiyeti Tebliği m. 6/2 hükmüne göre, Ar-Ge}

sözleşmesi kapsamında kurulan bir yapıya da tebliğ uygulanır. Bu sebeple Ar-Ge işbirliği amacıyla kurulan ortak girişimler de tebliğin kapsamındadır, meğerki işbu ortak girişimler Rekabet Kurulundan İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar Hakkında Tebliğ’inin433 _{(“Birleşme ve Devralmalar Tebliği”) kapsamında kontrol}

edilen birleşmelerden sayılmasın.434 _{Birleşme ve Devralmalar Tebliği’ne konu olan bir}

ortak girişime Ar-Ge Muafiyeti Tebliği’nin uygulanması mümkün olmakla birlikte, bu uygulama doğrudan olmaz. Ortak girişime öncelikli olarak Birleşme ve Devralmalar Tebliği uygulanır.

Ar-Ge Muafiyeti Tebliği m. 9 da yer alan sonuçlara erişim ve Ar-Ge’ye devam etme hakkının sınırlanması, rekabet yasağı, üretim ve satış miktarının belirlenmesi, satış fiyat ve koşullarının birlikte belirlenmesi, satış sınırlamaları ile arzın sınırlanması hallerinin varlığı halinde, sözleşmenin tamamı tebliğ kapsamı dışında kalır. Ar-Ge Muafiyeti Tebliği m. 10’da yer alan saldırmazlık hükmü ve lisans verme yasağına ilişkin

430 _{23 Ocak 2008 tarih ve 26765 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış 2008/2 numaralı Teknoloji}

Transferi Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği.

431 _{Teknoloji Transfer Kılavuzu, s. 12; WINZER, Rn. 506.} 432 _{WINZER, Rn. 553.}

433 _{7 Ekim 2010 tarih ve 27722 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış 2010/4 numaralı Rekabet}

Kurulundan İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar Hakkında Tebliğ.

434 _{Birleşme ve Devralmalar Tebliği, m.2/1; Birleşme ve Devralmalar Tebliği, m. 5/3; KATZ,}

SHELANSKI, s. 5; Rekabet Kurulu Kararı, D. 2012-4-349, K. 13-09/119-65, T. 06.02.2013 (www.rekabet.gov.tr); Rekabet Kurulu Kararı, D. D2/1/A.F.K.-01/3, K. 01-25/246-68, T. 29.05.2001 (www.rekabet.gov.tr); WINZER, Rn. 463-464, 554; Yatay Anlaşmalar Kılavuzu, s. 21

Ortak girişimlere birleşme devralmanın uygulanabilmesi için ortak girişimlerin tam işlevselliğe sahip olması gerekmektedir. Tam işlevselliğin şartları ise bağımsız faaliyet kabiliyeti için gerekli sermaye, ana şirketin bir uzvu gibi çalışmanın ötesine geçme, satış ve satın almada ana şirketlerden bağımsız olunması ve kalıcı olarak faaliyet göstermektir. 18-10/195-RM(2) karar sayılı Birleşme ve Devralma Sayılan Haller ve Kontrol Kavramı Hakkında Kılavuz (“Birleşme ve Devralma Kılavuzu"), Rekabet Kurumu, T. 05.04.2018, s. 16-19.

91

sınırlamaların bulunması halinde ise, sözleşmenin sadece ilgili hükmü kapsam dışında kabul edilir.435