Antiretroviral ilaçlar Human Immun Deficiency Virus (HIV)’den etkilenen bireyler-de morbidite ve mortalite üzerine olumlu etkileri olan ilaçlardır. Kemik rezorpsiyo-nunu arttırıp, yapımını azaltarak KMY’yi azaltır. Alendronat ya da zoledronik asite ek olarak kasiyum ve D vitamini ile tedaviye başlanır.
Önleme ve Tedavi için TEMD Önerileri
Bisfosfonatlar antiretroviral ilaçla birlikte başlanabilir (Sınıf D).
Kalsiyum (1200 mg/gün) ve D vitamini (1500-2000 IU/gün) alımı sağlanmalıdır (Sınıf D).
Kaynaklar
1. Panday K, Gona A, Humphrey MB. Medication-induced osteoporosis: screening and treatment strategies. Ther Adv Musculoskelet Dis. 2014 Oct;6(5):185-202
2. Rosen HN. Drugs that affect bone metabolism. In UpToDate (ErişimAğustos 2019)
3. Flynn RW, Bonellie SR, Jung RT, MacDonald TM, Morris AD, Leese GP. Serum thyroid-stimulating hormone cöncentration and morbidity from cardiovascular disease and fractures in patients on long-term thyroxine therapy. J Clin Endocrinol Metab. 2010;95(1):186-93.
4. Ross SD. Bone disease with hyperthyroidism and thyroid hormone therapy. Uptodate (Erişim Ağustos 2019)
5. Rajgopal R, Bear M, Butcher MK, Shaughnessy SG. The effects of heparin and low molecular weight heparins on bone. Thromb Res. 2008; 122(3):293-8
6. Barbour LA, Kick SD, Steiner JF, LoVerde ME, Heddleston LN, Lear JL, Barón AE, Barton PL. A prospective study of heparin-induced osteoporosis in pregnancy using bone densitometry. Am J Obstet Gynecol. 1994 Mar; 170(3):862-9.
7. Backos M, Rai R, Thomas E, Murphy M, DoréC, Regan L. Bone density changes in pregnant women treated with heparin: a prospective, longitudinal study. Hum Reprod. 1999;14(11):2876-80.
8. Liu B, Anderson G, Mittmann N, To T, Axcell T, Shear N.Use of selective serotonin-reuptake inhibitors or tricyclic antidepressants and risk of hip fractures in elderly people. Lancet. 1998;351(9112):1303-7.
9. Lustberg MB, Reinbolt RE, Shapiro CL. Bone health in adult cancer survivorship. J Clin Oncol 2012;
30:3665-74.
10. Reid DM, Doughty J, Eastell R, et al. Guidance for the management of breast cancer treatment- induced bone loss: a consensus position statement from a UK Expert Group. Cancer Treat Rev 2008;
34 Suppl 1:S3-18.
11. Charles L Shapiro, Richard Estell. Evaluation and management of aromatase inhibitor-induced bone loss. UpToDate (Erişim Ağustos 2019)
12. Nguyen PL, Alibhai SM, Basaria S, et al. Adverse effects of androgen deprivation therapy and strategies to mitigate them. Eur Urol 2015; 67:825-36.
13. Rejnmark L, Vestergaard P, Heickendorff L, Andreasen F, Mosekilde L. Loop diuretics increase bone turnover and decrease BMD in osteopenic postmenopausal women: results from a randomized controlled study with bumetanide. J Bone Miner Res. 2006;21(1):163-70.
14. Lim LS, Fink HA, Kuskowski MA, Taylor BC, Schousboe JT, Ensrud KE, Osteoporotic Fractures in Men (MrOS) Study Group. Loop diuretic use and increased rates of hip bone loss in older men: the Osteoporotic Fractures in Men Study. Arch Intern Med. 2008;168(7):735-40.
15. Carbone LD, Johnson KC, Bush AJ, Robbins J, Larson JC, Thomas A, LaCroix AZ. Loop diuretic use and fracture in postmenopausal women: findings from the Women’s Health Initiative. Arch Intern Med.
2009;169(2):132-40.
16. Yu EW, Bauer SR, Bain PA, Bauer DC. Proton pump inhibitors and risk of fractures: a meta-analysis of 11 international studies. Am J Med. 2011;124(6):519-26.
17. Kwok CS, Yeong JK, Loke YK. Meta-analysis: risk of fractures with acid-suppressing medication. Bone 2011; 48(4): 768-76.
18. Pack AM, Shane E. Antiepileptic drugs and bone disease. In UpToDate (Erişim Ağustos 2019) 19. Mirza F, Canalis E. Management of endocrine disease: Secondary osteoporosis: pathophysiology and
management. Eur J Endocrinol. 2015 Sep;173(3):R131-51.
20. Nguyen PL, Alibhai SM, Basaria S, D’Amico AV, Kantoff PW, Keating NL, Penson DF, Rosario DJ, Tombal B, Smith MR. Adverse effects of androgen deprivation therapy and strategies to mitigate them. Eur Urol. 2015;67(5):825-36.
21. Lassemillante AC, Doi SA, Hooper JD, Prins JB, Wright OR. Prevalence of osteoporosis in prostate cancer survivors: a meta-analysis. Endocrine. 2014;45(3):370-81.
22. Gralow J.R., Biermann J.S., Farooki A., et al. NCCN Task Force Report: Bone Health in Cancer Care. J Natl Compr Canc Netw 2013; 11 Suppl 3: S1-S50.
23. Smith MR, McGovern FJ, Zietman AL, Fallon MA, Hayden DL, Schoenfeld DA, Kantoff PW, Finkelstein JS. Pamidronate to prevent bone loss during androgen-deprivation therapy for prostate cancer. N Engl
J Med. 2001;345(13):948-55.
24. Smith MR, Egerdie B, Hernández Toriz N, Feldman R, Tammela TL, Saad F, Heracek J, Szwedowski M, Ke C, Kupic A, Leder BZ, Goessl C, Denosumab HALT Prostate Cancer Study Group. Denosumab in men receiving androgen-deprivation therapy for prostate cancer. N Engl J Med. 2009;361(8):745-55.
25. Pfeilschifter J, Diel IJ. Osteoporosis due to cancer treatment: pathogenesis and management. J Clin Oncol. 2000;18(7):1570-93.
26. Schwartz AM, Leonidas JC. Methotrexate osteopathy. Skeletal Radiol. 1984;11(1):13-6.
27. Grey A, Bolland M, Gamble G, Wattie D, Horne A, Davidson J, Reid IR. The peroxisome proliferator- activated receptor-gamma agonist rosiglitazone decreases bone formation and bone mineral density in healthy postmenopausal women: a randomized, controlled trial. J Clin Endocrinol Metab.
2007;92(4):1305-10.
28. Meier C, Kraenzlin ME, Bodmer M, Jick SS, Jick H, Meier CR. Use of thiazolidinediones and fracture risk. Arch Intern Med. 2008;168(8):820-5.
Tanım
Solid organ ya da hematopoetik kök hücre nakillerinin transplantasyon öncesi ve sonrası dönemlerinde metabolik kemik hastalıkları, osteoporoz ,osteomalazi görülebilir.
9.1 Genel Bilgiler
Organ transplantasyonları son dönem böbrek yetmezliği, akut ve kronik karaciğer yetmezliği, Tip 1 diyabet, çeşitli kalp ve akciğer hastalıkları, hematolojik hastalıklar ve daha pek çok organ yetmezliğinin tedavisinde yaygın olarak kullanılmaktadır.
Transplantasyon öncesi ve sonrası dönemdeki hastalarda osteoporoz riski yüksek-tir. Kemik kaybı transplantasyon öncesinde altta yatan kronik hastalığa bağlı olarak gelişebilir.
Altta yatan kronik hastalığın tedavisinde kullanılan ilaçlar loop diüretikleri, warfa-rin ve hepawarfa-rin gibi ilaçların da kemik üzewarfa-rine olumsuz etkileri mevcuttur.
Transplantasyon sonrası uygulanan immünsupresifler: glukokortikoidler (GK) ve kalsinörin inhibitörleri kemik kaybına yol açar.1,2 GK’lere bağlı kemik kaybı en çok transpantasyon sonrası 3-12. aylar arasında olur. Trabeküler kemikler en fazla etkilenir.
Radyoterapi ve kemoterapiler: radyoterapiler (RT) ve kemoterapiler (KT) erkeklere göre daha duyarlı olan kadınlarda hipogonadizme neden olabilir. RT ve KT uygula-nan kadınların çoğunda over yetmezliği gelişir. Erkeklerde de testosteron düzeyi transplantasyon sonrası dönemde azalabilir.
Organ transplantasyonu yapılması planlanan hastalar, transplantasyon yapılma-dan önce öykü ve fizik muayene ile ayrıntılı olarak değerlendirilmelidir. Olası kırık-ları tespit etmek için direkt grafiler (spinal), kemik kaybının belirlenmesi ve osteo-porozun tanısı için ise kalça ve vertebral kemik mineral yoğunluğu ölçümleri (DXA) kullanılmalıdır. Transplantasyon öncesi ve sonrası dönemde DXA, kalsiyum, fosfor, PTH, 25(OH)D düzeyleri ile değerlendirilmelidir.
9
9.2 Klinik Değerlendirme
Organ nakli yapılması planlanan hastalar, transplantasyon yapılmadan önce öykü ve fizik muayene ile ayrıntılı olarak değerlendirilmelidir. Nakil öncesinde osteopo-rozun tanısı için DXA ile kemik mineral yoğunluğu ölçümleri yapılmalıdır.3 Nakil sonrası dönemde de periyodik olarak DXA ile KMY değerlendirilmelidir. Bu takibin ne sıklıkla yapılması gerektiği hastanın tedavi öncesi durumu ile ilişkili olmakla bir-likte, genellikle takip yılda bir DXA ölçümü ile yapılır. Kemik mineral yoğunluğu azal-mış olan kişilerde, kalsiyum, fosfor, PTH, 25(OH)D düzeyleri de tespit edilmelidir.
9.3 Korunma
İskelet sağlığını arttırmak için, daha nakil öncesinden başlayarak alınması gereken önlemler vardır. Bunlar arasında, kullanılan glukokortikoid dozunu mümkün olan en az düzeyde tutmak önemlidir. Ayrıca, sigara içmemek, egzersiz yapmak, yeterli D vitamini ve kalsiyum desteği almak önemlidir.3,4
9.4 Tedavi
Nakil sonrası erken dönemde kemik kaybı ve kırık riski en fazla olduğu için, teda-viye erken başlanması, kalsiyum ve D vitamini ile kombine edilmesi, gerektiğinde altta yatan hastalığa göre tedavinin düzenlenmesi ve kemik kaybına yol açabilecek ilaçların mümkün olduğu kadar az kullanılması tedavinin temelini oluşturmaktadır.
Nakil öncesinde, vitamin D eksikliği ya da hipogonadizm gibi sekonder osteoporoz yapabilecek nedenler varsa tespit edilmeli ve tedaviye başlanmalıdır.
Nakil öncesinde osteoporozu ya da frajilite kırığı olan olgularda tıbbi tedaviye baş-lanmalıdır. Erkeklerde ve postmenopozal kadınlarda tedavi amacıyla kullanılacak ilk basamak ilaçlar bisfosfonatlardır. Premenopozal kadınlarda bisfosfonata başla-nacaksa, çocuk sahibi olma beklentisi sorgulanmalı ve fetüs üzerindeki potansiyel zararlar ile ilaçtan beklenen fayda iyi değerlendirilmelidir.3,4