ANONİM ŞİRKETLERDE AYNİ SERMAYE 1. Ayni Sermaye Konulabilecek Malvarlığı Unsurları

Anonim şirketlerde, üzerlerinde sınırlı ayni bir hak, haciz ve tedbir bulun-mayan, nakden değerlendirilebilen ve devrolunabilen, fikrî mülkiyet hakları ile sanal ortamlar da dâhil, malvarlığı unsurları ayni sermaye olarak konu-labilir. Ancak hizmet edimleri, kişisel emek, ticari itibar ve vadesi gelmemiş alacaklar sermaye olamaz. Bu bağlamda, anonim şirkete sermaye olarak ko-nulabilecek ayınlar ve bunların hukukî durumlarını genel hükümlerden farklı olarak düzenlemiştir. Üzerinde sınırlı aynî bir hak, haciz veya tedbir bulunan, nakden takdir ve devrolunamayan ayınların anonim şirkete sermaye olarak konulması, sermayenin korunması ilkesi ile bağdaşmaz bulunmuştur. Tapuya bağlanmamış, zilyetliğin devri yolu ile devredilen taşınmazlar sorununun içti-hata bırakılması uygun görülmüştür.

“Fikrî mülkiyet hakları” ibaresi, fikir ve sanat eserlerini, bağlantılı hakla-rı, markalahakla-rı, tasarımlahakla-rı, patentleri, coğrafî işaretleri, tescil edilmemiş haklar ile bilgileri, bitki geliştirilmesini, yani ıslahçı haklarını, yarı iletkenlerin to-pografyalarını kapsayacak şekilde geniş anlaşılmalıdır. Elektronik ortamlar, kazandıkları değer dolayısıyla ayni sermaye olarak sayılmıştır. Ancak, dev-redilebilme ve nakden takdir olunabilme şartının gerek fikrî mülkiyet hakları gerek elektronik ortamlar için de aranacağı şüphesizdir. Ayrıca, fikrî mülkiyet hakları ile elektronik ortamlar çok çeşitli türleri içerdikleri için bu türlerden bazıları, özellikle bağlantılı haklar, meselâ bir kısım fonogram yapımcısı hak-ları sermaye olarak konulmaya müsait olmayabilir, ya da bu hakhak-ların değer-lendirilmeleri sorun oluşturabilir. Bilirkişiler bu noktayı belirtmek, mahke-menin dikkatini çeken, ifadesi açık olan ve kesin nitelik taşıyan görüş beyan

etmekle yükümlüdürler. Kuruluş denetçisinin sözü edilen konularda görüş ve ikazlarını sicil memuruna açık olarak bildirmesi gerekir.

Bununla birlikte, şirket sözleşmesinde veya esas sözleşmede bilirkişi tara-fından belirlenen değerleriyle yer alan taşınmazlar tapuya şerh verildiği, fikrî mülkiyet hakları ile diğer değerler, varsa özel sicillerine, bu hüküm uyarınca kaydedildikleri ve taşınırlar güvenilir bir kişiye tevdi edildikleri takdirde ayni sermaye kabul olunur. Özel sicile yapılan kayıt iyiniyeti kaldırır. Dolayısıyla taşınmazların aynî sermaye olarak kabul edilmeleri için, taahhütte bulunan kişinin taahhüdünü tapuya şerh olarak kaydettirmesi gerekir. Fikrî mülkiyet hakları, maden hakları, gemiler, hava taşıt araçları özel sicillere sahiptir. Bu sicillerde, ilgili değerin aynî sermaye olarak konulduğu hususunda şerh verdi-rilmesi gerekir. Şerhin üçüncü kişinin iyi niyetini kaldırabileceği düşünülmüş, bunun da sermayenin korunması açısından önemli bir etkiyi haiz olduğu so-nucuna varılmıştır. Taşınırlar ise, güvenilir bir kişiye tevdi edilir; aksi halde aynî sermaye olarak kabul edilmezler. Söz konusu gereklilik sicil müdürünün inceleme yetkisinin kapsamında olduğundan, yerine getirilmediği takdirde si-cil müdürü şirketi tessi-cil etmez.

Diğer taraftan, Sermaye olarak taşınmaz mülkiyeti veya taşınmaz üzerinde var olan veya kurulacak olan ayni bir hakkın konulması borcunu içeren şirket sözleşmesi hükümleri, resmî şekil aranmaksızın geçerlidir.

4.2. Ayni Sermayenin Değeri

Konulan ayni sermaye ile kuruluş sırasında devralınacak işletmelere ve ayınlara, şirket merkezinin bulunacağı yerdeki asliye ticaret mahkemesince atanan bilirkişilerce değer biçilir. Değerleme raporunda, uygulanan değerleme yönteminin somut olayın özellikleri bakımından herkes için en adil ve uygun seçim olduğu; sermaye olarak konulan alacakların gerçekliğinin, geçerliğinin, tahsil edilebilirlikleri ile tam değerleri; ayni olarak konulan her varlık karşılı-ğında tahsis edilmesi gereken pay miktarı ile Türk Lirası karşılığı, tatmin edici gerekçelerle ve hesap verme ilkesinin icaplarına göre açıklanır.

Bilirkişi sayısı mahkeme tarafından belirlenir. Ancak, bilirkişi tarafından belirlenen değerlerin aynen esas sözleşmeye yazılmaları gerektiğinden ve taşınmazların tapuya şerh verilmeleri ve taşınırların da tevdi edilmeleri şart olduğundan, ticaret sicili müdürü mahkeme bilirkişilerince yapılmış değerlen-dirmeyi de arayacak, aksi halde aynî sermayeyi kabul etmeyecektir. Bilirkişi-lerle ilgili özellikli durumlar vardır;

• Bilirkişiler raporlarında, seçtikleri değerleme yönteminin somut olay için hem en adil hem de en uygun yöntem olduğunu açıklamalıdırlar.

Bu şart, bilirkişilerin somut olay gerçeğinin icap ettirdiği uzmanlığa sahip olmaları, ayrıntılı ve karşılaştırmaları içeren açıklamalar yapma-ları zorunluğuna da işaret eder.

• Rapor resmî nitelik taşıdığından, mevzuatımızdaki “resmî” evraka iliş-kin hükümlere tabîdir.

• Rapora açıkça itiraz hakkı vardır.

• Alacakların sermaye olarak konulması halinde bunların varlığı ve de-ğeri, yeminli malî müşavir veya serbest muhasebeci malî müşavir ra-poruyla belirlenir. Bu rapor da “resmî” nitelik taşır.

Diğer bazı kanunlarda yer alan ve “mahkemece atanmış bilirkişi” ilkesine istisna getiren, düzenlemelerin geçerliliğini tanıyan, yani bunları saklı tutan bir hükme, 6102 sayılı Kanun’da bilinçli bir şekilde yer verilmemiştir. Temel bir Kanun olan Türk Ticaret Kanununun söz konusu değerlemenin mahkeme ta-rafından atanmış bilirkişilerce yapılmasına ilişkin ilkesinin başka kanunlarla aşılması uygun görülmemiş, hatta uygulama dikkate alındığında mezkûr istisna sakıncalı bulunmuştur. Çünkü, mahkemece atanmış bilirkişinin bertaraf edil-mesi “bürokratik” bir engelin kaldırılması olmayıp bir güvencenin yok edilme-sidir. Bazı hallerde aynî sermaye konulmasında bilirkişi değerlemesinden vaz-geçilebileceğine ilişkin görüşler henüz güvenilir bir sistemi işaret edememiştir.

Ayrıca, özel bir kanunla değerleme yetkisinin bir kişi veya kuruma verilmesi halinde, çeşitli sorumluluk hükümleri uygulanmaz duruma gelmektedir. Siste-me bu çapta istisna getirilSiste-mesine izin verSiste-meSiste-mek işlem güvenliğinin gereğidir.

5. SONUÇ

Anonim şirketlerde, üzerlerinde sınırlı ayni bir hak, haciz ve tedbir bulun-mayan, nakden değerlendirilebilen ve devrolunabilen, fikrî mülkiyet hakları ile sanal ortamlar da dâhil, malvarlığı unsurları ayni sermaye olarak konula-bilir ve konulan ayni sermayeye şirket merkezinin bulunacağı yerdeki asliye ticaret mahkemesince atanan bilirkişilerce değer biçilir. Taşınırların anonim şirkete sermaye olarak konulabilmesi için güvenilir bir kişiye tevdi edilmeleri veya varsa özel sicillerine tescil edilmeleri, taşınmazların da tapuya şerh ve-rilmeleri gerekmektedir. Ayrıca anonim şirketlerin kuruluş, sermaye artırımı, birleşme, devir, bölünme ve nev’i değişikliklerine ilişkin işlemlerin harca tabi tutulmaması gerekir.

Sermaye olarak bir taşınır taahhüt edilmesi başlangıçta, bu taşınır üzerin-deki tasarruf hakkının ortaklığa geçtiğini belirtmez ancak taşınırın mülkiyeti-nin veya üzerindeki diğer bir hakkın şirket tarafından iktisap edilebilmesi için taşınır üzerindeki zilyetliğin anonim şirkete geçirilmesi gerekir. Ayni sermaye taahhüdü gereği gibi yerine getirilmezse telafisi mümkün olmayan zararlar meydana gelebilir.

Öte yandan, ayni sermayeye değer biçilmesine ilişkin olarak, bilirkişile-rin mahkemeler tarafından atanması gerçek değebilirkişile-rin tespiti açısından oldukça önemlidir. Ayrıca vadesi gelmemiş bir alacağın ayni sermaye olarak konula-mayacağı unutulmamalıdır. Sadece vadesi gelmiş alacaklar sermaye olarak konulabilir.

KAYNAKÇA

Çelik, Aytekin (2011), “Anonim Şirketlerde Ayni Sermaye Taahhütlerinin Yerine Getirilmesine Yönelik İhtiyati Tedbirler”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi XV (2011) : 3.

Poroy, Reha; Tekinalp, Ünal ve Çamoğlu, Ersin (2014). Ortaklıklar Hu-kuku I. 13. bs. İstanbul : [yayl.y]

Pulaşlı, Hasan (2013). Şirketler Hukuku Genel Esaslar. Ankara : Adalet Yayınevi

T.C. Yasalar (14.02.2011). 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (27846 sayılı)

ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ (II) SAYILI LİSTESİNDE YAPILAN