Anma ve Tanıtmayı Öne Çıkaran Festivaller 21

Festivallerin hepsinde görülebilecek genel bir nitelik olan anma ve tanıtma bazı festivallerde etkinliğin düzenlenme gerekçesi olarak ikinci planda kalırken bazılarında her Ģeyden önce gelmektedir. Bazı festivaller ticaret, birlik, dayanıĢma, spor, sanat gibi olgularla organize edilirken bazı festivaller de bir Ģahsın, yerin, olayın ya da herhangi baĢka bir unsurun anılması ve tanıtılması gayesiyle düzenlenmektedir. Anma ve tanıtmaya konu edinilen hususa göre çeĢitlilik arz eden bu tür festivalleri Ģu Ģekilde sıralamak mümkündür:

1.1. Tek öğeli anma ve tanıtma festivalleri

Anma ve tanıtma düĢüncesinin tek bir konu üzerinde odaklanılarak verildiği festivallerdir. Halk nezdinde değerli Ģahısların, önemli, tarihsel olayların anıldığı ve tanıtıldığı festivaller bu grup içerisinde yer almaktadır.

1.1.1. Tarihi şahıslarla ilgili festivalleri

Toplumun gerek siyasi, gerek sosyal gerek sanatsal gerek sportif gerek dini gerekse kültürel hayatında önemli yer edinmiĢ, değer verilen isimlerini genellikle doğum ya da ölüm yıl dönümlerinde anmak için düzenlenen festivalledir. Söz konusu Ģahıslar siyasetçi, asker, yazar, Ģair, âĢık, sanatçı, edebiyatçı, din/kanaat önderi, peygamber, sporcu, tarihçi, devlet yöneticisi gibi yaĢayan ya da ölmüĢ; yerel, bölgesel, ulusal ya da uluslararası üne sahip olabilir. Festival kapsamında bu

21 Sınıflandırma hakkında belirtilmesinde fayda görülen birkaç husus bulunmaktadır. Bunlardan ilki, sınıflandırma sıralamasıyla ilgilidir. Festival sınıflandırmasında maddeler konuyla ilgili Türkiye‟de düzenlenen etkinlik sayıları dikkate alınarak sıraya konulmuĢtur. Sayı bakımından en fazla olan festivaller sınıflandırmada ilk sırayı alırken diğerleri niceliğine göre sıralanmıĢtır. Ġkinci olarak ise Türkiye‟de Cumhuriyet döneminde düzenlendiği tespit edilen festivallerin sınıflandırmada ilgili yerlere yerleĢtirilmesiyle alakalıdır. Tespit edilen festivallerden bazılarının birden fazla maddede yer alması muhtemel gibi görünmektedir. Ancak burada festivalde odaklanılan ana etkinlikler göz önünde bulundurularak festival ilgili madde altına konulmuĢtur. Üçüncü husus da sınıflandırmanın geniĢletile/geliĢtirile/bilmesi hakkındadır. ġayet ileride ortaya konulan sınıflandırmaya yerleĢtirilmesi mümkün olmayan festivaller tespit edilirse ilgili baĢlık altına ya da baĢlı baĢına yeni bir madde eklenerek konuya çözüm bulunabilir. Örneğin tespit edilecek bir heykel festivali için “4.

sanat dallarıyla ilgili festivaller” baĢlığı altına “4.1.7. Heykelcilikle ilgili festivaller” Ģeklinde yeni bir madde ilave edilebilir.

74

Ģahısların hayatları, öğretileri, yaptıkları önemli iĢler, değerleri vb. halka anlatılmakta halkın sevgi ve saygısını kazanmıĢ bu kiĢilerin onurlandırılması, anılması, tanıtılması, anlaĢılması gibi amaçlar festivaldeki çeĢitli etkinliklerle gerçekleĢtirilmeye çalıĢılmaktadır. Bu kategoride değerlendirilen festivallerde zikredilen amaçların festivalin merkezinde yer alması, tali unsur olarak iĢlenmemiĢ olması gerekmektedir. Zira bazı festivallerde halk yaĢamında önemli yeri olan Ģahısların ismi festivalde anılırken festivalin düzenlenmesindeki temel gerekçe noktasında pasif kalmaktadır. Özellikle spor ve sanat festivallerinde böylesi durumlarla karĢılaĢılmaktadır. Örneğin Kurtdereli Pehlivan GüreĢ ve ġenliklerinde festivalin düzenlenme gerekçesi Kurtdereli Pehlivan‟ı anmaktan önce güreĢ etkinlikleri organize etmektir. Birincisi tali ikincisi ise asli gerekçe olarak gösterilmektedir. Dolayısıyla bu tarz festivaller ilgili diğer gruplarda verilmektedir.

Türkiye‟de söz konusu kapsamda düzenlenen 66 festival tespit edilmiĢtir. Bunlar;

111²², 161, 166, 180, 221, 232, 235, 334, 335, 333, 342, 349, 352, 356, 377, 414, 415, 456, 457, 476, 515, 552, 568, 572, 573, 584, 591, 595, 602, 615, 618, 657, 725, 735, 742, 835, 890, 914, 944, 951, 960, 970, 977, 982, 983, 990, 1011, 1012, 1036, 1042, 1054, 1100, 1107, 1111, 1112, 1138, 1145, 1191, 1210, 1305, 1408, 1412, 1417, 1463, 1476, 1555 nolu festivalledir.

1.1.2. Tarihi olaylarla ilgili festivalleri

Bir milletin veya toplumun gerek tarihi gerekse kültürel hayatında derin izler bırakan kurtuluĢ savaĢı, kazanılan zaferler, düĢman iĢgalinden kurtuluĢ, bir yeri fethetme gibi önemli olayları anmak amacıyla düzenlenen festival ve Ģenliklerdir.

Tarihi bir hadisenin anılması bazı festivallerin etkinlik takviminde yer alan unsurlardan birisiyken burada, olayı odak merkezine yerleĢtirerek “ana izlek”

Ģeklinde belirleyen festivaller kastedilmektedir. Anadolu coğrafyasına göç ettiğinden beri gerek uzak gerekse yakın tarihinde pek çok savaĢ görmüĢ ve zafer kazanmıĢ olan Türkler, cumhuriyet tarihindekiler ağırlıklı olmakla birlikte hem Malazgirt SavaĢı gibi Selçuklu hem de Ġstanbul‟un fethi gibi Osmanlı tarihi içerisinde gerçekleĢen

22 “1.3. Türkiye‟deki Festival ve ġenlikler” baĢlıklı bölümde bir tablo halinde verilen festivaller, sınıflandırmada uygun yerlere tek tek yerleĢtirilmiĢtir. Gerek isim tekrarının gerekse tekrar yazımla oluĢacak hacim ĢiĢirmesinin önüne geçmek için festivaller burada, zikredilen bölümde verilen numaralarıyla yer almaktadır.

75

önemli olaylar için de festival ve Ģenlikler düzenlemektedir. Türkiye‟de bu konuya direkt temas etiği tespit edilen 30 festival Ģu Ģekilde numaralandırılmıĢtır: 46, 74, 77, 80, 103, 162, 391, 413, 429, 434, 458, 598, 623, 706, 724, 763, 796, 846, 866, 867, 868, 869, 870, 997, 892, 913, 1115,1140, 1160, 1310.

1.2. Çok öğeli anma ve tanıtma festivalleri

Festivalin odağında anma ve tanıtma amaçlı birden fazla konunun eĢit değerde yer edindiği festivallerdir. Köy, ilçe, il gibi beldeler, çeĢitli tarihi yapılarla ilgili turistik, maddi ve manevi değerleri; bir topluluğun, milletin kültürel-sanatsal-eğitimsel özellikleri, yapıları, unsurları bu tür festivallerde anma ve tanıtma amacıyla iĢlenen konular arasındadır. Tek bir olgudan ziyade genelin gösterilmesi ve bahsedilen unsurların sıklıkla iç içe geçmesi bu tür festivallerin belirgin özelliklerindendir. Çok öğeli anma ve tanıtma festivalleri, gerek yapısal gerekse iĢlevsel özelliklerine sınırlama getirilmeksizin, arzu edildiği Ģekilde ve oranda ana izlek belirleyebilmesi; değiĢim ve dönüĢüm konusunda serbestliği diğer festival türlerine oranla daha fazla olması; farklı zevklere, ilgilere aynı anda hitap etme gücü, hatta bu güç dolayısıyla geniĢ katılımcı çekebilme potansiyeli vb. gerekçelerle gerek organizatörler gerekse halk tarafından yoğun rağbet görmektedir. Türkiye‟de düzenlenen festivaller ve Ģenlikler içerisinde yarıya yakını bu kategoriye girmektedir.

Sözü edilen anma ve tanıtma niteliğine sahip tespit edilen 610 festival, yukarıda sayılan özellikleri dolayısıyla hem kendi içlerindeki hem de diğer alanlardaki festivallerle geçiĢkenliğin en yoğun yaĢandığı grubu oluĢturmaktadır. Farklı gruplardaki festivaller, ana izleklerindeki değiĢiklikler aracılığıyla bu gruba kolayca dâhil edilebilmektedir.

1.2.1. Yerle/Mekânla ilgili festivalleri

Bu baĢlık altında bir yere ait, o yerin doğal, kültürel vb.

güzelliklerini/özelliklerini konu edinerek bunları tanıtmak amacıyla düzenlenen çok izlekli festivaller yer almaktadır. Zira mekânın ön plana çıkarıldığı söz konusu özelliklere haiz festivallerde öncelikli amaç bir anlamda mekân odaklı organizasyonlar düzenlemek, mekânın tanıtımını sağlamaktır. ġayet festival mekânın

76

ve dolayısıyla mekânda yaĢayanlara özgü sosyal ve kültürel hayatın değil de genel itibariyle Türk kültür yaĢamına odaklı etkinliklere sahne oluyorsa bu grup içerisine dâhil edilmemiĢtir. Bu grupta ağırlıklı olarak yayla Ģenliklerinin, kırsal kesimlerde düzenlenen festivallerin geniĢ yer edindiği görülmektedir. Ayrıca tarihi ve turistik öneme sahip kale, sur, antik tiyatro gibi mekânlarla dağ, ova, vadi vb. yerlerin doğal güzelliklerinden faydalanmak ve buraların tanıtımını yapmak amacıyla düzenlenen Ģenlikler de burada verilmektedir. Türkiye‟deki festivallerin dağılımı incelendiğinde 421 ile tabiri caizse aslan payının bu kapsamda düzenlenen festivallere ait olduğu görülmektedir. Türkiye‟de zikredilen bağlamda düzenlenen festivallerin sıra numaraları Ģu Ģekildedir: 17, 19, 35, 37, 40, 42, 43, 49, 54, 89, 91, 97, 98, 106, 108, 117, 120, 126, 136, 137, 140, 141, 142, 143, 147, 151, 152, 155, 163, 176, 182, 195, 199, 201, 206, 210, 219, 226, 230, 233, 237, 238, 239, 240, 241, 242, 244, 246, 249, 250, 253, 256, 258, 263, 273, 281, 290, 293, 294, 296, 299, 310, 317, 328, 331, 337, 350, 351, 353, 355, 357, 359, 360, 361, 362, 363, 364, 365, 366, 370, 371, 374, 376, 392, 399, 403, 407, 408, 433, 459, 461, 464, 465, 466, 467, 475, 479, 481, 482, 483, 484, 486, 491, 493, 498, 499, 501, 506, 509, 526, 531, 537, 539, 540, 541, 543, 544, 546, 547, 560, 562, 565, 574, 576, 578, 583, 588, 590, 593, 594, 597, 603, 605, 608, 610, 612, 627, 629, 633, 635, 636, 638, 640, 643, 644, 645, 646, 650, 651, 656, 660, 661, 662, 663, 664, 665, 666, 667, 668, 669, 670, 671, 672, 673, 674, 675, 676, 678, 679, 680, 682, 683, 684, 685, 686, 687, 688, 689, 690, 691, 693, 694, 708, 709, 710, 711, 714, 715, 717, 732, 733, 734, 741, 755, 759, 769, 772, 779, 786, 811, 815, 816, 827, 830, 831, 840, 843, 849, 851, 863, 876, 915, 925, 926, 927, 929, 930, 931, 932, 938, 947, 950, 956, 959, 966, 968, 969, 976, 978, 980, 981, 985, 986, 987, 991, 1000, 1032, 1037, 1044, 1046, 1049, 1057, 1060, 1061, 1064, 1065, 1069, 1070, 1071, 1072, 1074, 1075, 1076, 1077, 1079, 1080, 1081, 1082, 1085, 1086, 1090, 1091, 1092, 1093, 1094, 1097, 1098, 1099, 1114, 1116, 1146, 1166, 1182, 1192, 1194, 1195, 1201, 1204, 1209, 1222, 1225, 1248, 1260, 1261, 1262, 1267, 1268, 1270, 1273, 1274, 1275, 1278, 1284, 1285, 1286, 1287, 1292, 1293, 1294, 1299, 1300, 1301, 1303, 1315, 1316, 1317, 1318, 1320, 1322, 1323, 1325, 1328, 1333, 1334, 1337, 1379, 1383, 1384, 1385, 1391, 1393, 1397, 1398, 1399, 1413, 1414, 1416, 1420, 1429, 1430, 1431, 1432, 1433, 1434, 1450, 1452, 1461, 1464, 1472, 1473, 1475, 1477, 1478, 1481, 1484, 1491, 1492, 1494, 1495, 1496, 1497, 1501, 1502,

77

1503, 1504, 1505, 1506, 1507, 1508, 1509, 1510, 1511, 1512, 1513, 1515, 1516, 1517, 1518, 1519, 1523, 1525, 1526, 1527, 1529, 1530, 1531, 1532, 1533, 1534, 1535, 1536, 1537, 1538, 1539, 1541, 1542, 1543, 1544, 1547, 1548, 1549, 1550, 1551, 1552, 1553, 1554, 1556, 1557, 1559, 1561, 1562, 1563, 1564, 1567, 1568, 1573, 1575, 1585, 1586, 1587, 1588, 1589, 1601, 1602, 1604, 1606, 1607, 1608, 1612, 1613, 1616.

1.2.2. Kültür-Sanat-Turizmle ilgili festivaller

Festival her ne kadar belirli bir yerde düzenlense de anma ve tanıtmanın merkezinde, sadece tek bir yöreye ait unsurların değil; kültür-sanat-turizm-eğitim gibi alanlara yönelik birden fazla bölgesel ya da ulusal değerin aynı düzlemde ve anda yer aldığı festivallerdir. Bir önceki baĢlıkta ele alınan festivallerle aralarındaki en temel fark, birinde anma ve tanıtmanın yerel, ulusal ya da uluslararası ölçekte yapılıp yapılmadığına bakılmaksızın anılan ve tanıtılan değerlerin yerelliği, diğerindeyse ulusal ya da uluslararasılığıdır. Yani bir yerde düzenlenen uluslararası nitelikli bir festivalde tanıtımı yapılan değerler, unsurlar sadece festivalin düzenlendiği bölgeyle sınırlıysa birinci; faklı bölgelerde de kabul edilen değerler, unsurlar konu edinilerek düzenlendiyse ikinci yani bu grupta yer almaktadır. Bu kapsamda Türkiye ölçeğinde konuyla ilgili tespit edilen 190 tane festival bulunmaktadır. Bunlar; 38, 55, 69, 72, 76, 81, 84, 87, 131, 169, 184, 188, 208, 209, 211, 218, 222, 224, 231, 260, 277, 278, 285, 286, 297, 302, 311, 312, 316, 330, 340, 341, 367, 373, 381, 383, 390, 405, 409, 410, 416, 419, 423, 428, 431, 447, 455, 472, 477, 487, 492, 502, 503, 508, 511, 529, 533, 536, 545, 548, 567, 585, 587, 589, 596, 601, 604, 609, 621, 630, 632, 634, 641, 647, 648, 649, 655, 697, 699, 700, 702, 703, 716, 726, 727, 744, 758, 768, 770, 771, 780, 784, 807, 810, 848, 859, 860, 861, 872, 888, 906, 907, 908, 909, 949, 955, 961, 962, 963, 967, 973, 979, 998, 1014, 1018, 1019, 1026, 1039, 1048, 1052, 1055, 1059, 1063, 1068, 1083, 1084, 1113, 1119, 1121, 1122, 1123, 1125, 1133, 1134, 1142, 1161, 1176, 1190, 1217, 1224, 1228, 1231, 1232, 1233, 1236, 1238, 1240, 1241, 1258, 1265, 1283, 1288, 1289, 1297, 1302, 1304, 1382, 1389, 1392, 1400, 1403, 1411, 1419, 1423, 1424, 1426, 1427,

78

1428, 1437, 1446, 1447, 1458, 1460, 1465, 1467, 1486, 1488, 1493, 1521, 1545, 1546, 1576, 1580, 1581, 1593, 1594, 1599, 1605, 1620, 1624 nolu festivallerdir.

2. Tarımsal ve Hayvansal Ürünleri El Sanatlarını ve Tabiat Unsurlarını