Ankete Katılan Öğretmenlerle İlgili Genel Bilgiler

Kazakistan’ın güney bölgesinde bulunan Almatı, Taraz ve Çimkent şehirlerinde bulunan cami ve yaz Kur’an Kurslarında görev yapan toplam 50 öğretmenin şahsi özellikleri ve mesleki durumları ile ilgili genel bilgiler aktarılacaktır. Bunlar; cinsiyet, yaş durumu, tahsil durumu, mesleki kıdem durumu, çalışmakta olan Kur’an Kursu (cami ve yaz) yatılı-gündüzlü oluşu, hafızlık durumu, haftalık ders saatleri ve hangi derse girdikleri doğrultusundaki sorulara verdikleri cevaplardır.

2.2.1. Öğretmenlerin Cinsiyet ve Yaşa Göre Dağılımı

Ankete katılan 50 öğretmenin 31’i erkek, 19’u ise bayandır. Araştırmamıza katılan öğretmenlerin bazıları aynı zamanda hem cami, hem yaz Kur’an Kursu idareciliğini yürüten kimselerdir. Anket uygulanan öğretmenlerin cinsiyetlerine göre dağılımını gösteren tablo aşağıda verilmiştir.

Tablo 16. Öğretmenin Cinsiyete Göre Dağılımı

Kurs Öğretmenleri Sayı (N) Yüzde (%)

Erkek 31 62,0

Cinsiyet Kadın 19 38,0

Toplam 50 100,0

Görüldüğü gibi ankete katılan öğretmenlerin %38,8 ‘i kadın; %62,0 erkek ise erkektir. Erkek-kadın öğretmen arasındaki eşitsizliğin nedeni olarak, bayan öğretmenlerin yetersizliği ve çoğunlukla yatılı değil gündüzlü kurslara gitmesi, erkeklere göre bayanların ailedeki nedenlerden dolayı kurslara yeterli derecede gidememesi sebeplerinden kaynaklandığını söyleyebiliriz. Evli bayan öğretmenlerin çoğunlukla haftanın belli günleri derslere gidebilmektedir. Oysa erkek öğretmenler hafta içi hemen hemen her gün kurslarda ders vermektedir. Bayanlara yönelik hafta içi dersleri genellikle evli olmayan bekâr ve yaşça genç bayanlar vermektedir. Bununla beraber yatılı olan bazı cami-yaz kurslarında çoğunlukla evli olmayan ve yaşça genç olan öğretmenler ders vermektedir. Araştırmamıza katılan öğretmenlerin yaş olarak dağılımı aşağıdaki tabloda sunulmuştur.

Tablo 17. Öğretmenin Yaşa Göre Dağılımı

Kurs Öğretmenleri Sayı (N) Yüzde (%)

18-25 24 48,0 26-30 11 22,0 Yaş 31-35 10 20,0 36-40 4 8,0 Başka: 1 2,0 Toplam 50 100,0

Tabloda da görüldüğü gibi (Tablo 17) araştırmaya katılan öğretmenlerin büyük çoğunluğu %48,0’ı 18-25 yaşındaki öğretmenler olduğu görülmektedir. Bunu 26-30 yaş %22,0 ve 36-40 yaş (%8,0) arasındaki öğretmenler takip etmektedir. 41 yaş üzeri olan öğretmenler ise hiç yok diyebilecek derece az olduğu (%2,0) tespit edilmiştir. Verilerden hareketle bu hizmeti yerine getirenlerin oldukça genç olduklarını söyleyebiliriz. Fakat dikkat çeken bir husus 35 yaş sonrası öğretmenlerin sayısı birden azaldığını görülmektedir. Çünkü Sovyetler Birliği ateizm görüşünü benimsemiş, İslam din eğitimini veren camiler ve medreselerin kapatılması insanların kendi dinlerini açık olarak öğrenmek/öğretmekten korktuklarından dolayı o dönemlerde din adamlarının çok az olduğunu bilmekteyiz. Yaklaşık 70 sene boyunca halk kendi dinlerini gizlice öğrenmişlerdir. Araştırmada da tespit ettiğimiz gibi, Kazakistan kendi bağımsızlığını aldıktan sonra medreseler ve üniversitelerde ilahiyat bölümleri açıldı ve bu müesseslerde kendi din adamlarını, öğretmenleri yetiştirmeye başladı. Dinlerini öğreten öğretmenlerini de yetiştirmek amacıyla Özbekistan, Türkiye, Mısır vb. devletlerde bulunan üniversitelere gençleri göndererek yetiştirdiler.

2.2.2. Öğretmenlerin Meslekteki Kıdem Durumları

Din görevlileri de yaptıkları işin tabiatı gereği aynı zamanda birer öğretmendirler. Çünkü onlar örgün eğitim faaliyetleri dışında olsa da, isteyen herkese yönelik bazı çalışmalar yapmak, bunların kurs biçiminde gerçekleştirenlerini de planlı programlı bir faaliyet olarak yönetmek durumundadırlar. Bu bakımdan onların da tıpkı öğretmenler gibi, belirlenen hedeflerin gerçekleştirebilmesi için programın

unsurları olan amaç, muhteva, metotlar, araç ve gereçler konusunda ilgili sorulara cevap verecek biçimde yetiştirilmiş olması önemlidir. Çünkü ondan, düzenleyeceği eğitim-öğretim etkinliklerinin amaçlara, öğrencilerin ilgi, ihtiyaç ve özelliklerine uygunluğuna dikkat etmesi ve istenmeyen sonuçların çıkmasına izin vermemesi beklenmektedir. Şurası iyi bilinmelidir ki, günümüzde din görevlileri de öğretmenler gibi sadece bilgiyi aktaran değil, bunu en iyi şekilde nasıl başarabileceğini bilen kimseler olmak zorundadır. Çünkü program, muhteva, araç-gereç vb.leri ne kadar iyi hazırlansa hazırlansın, bunların uygulayıcısı olan kimselerin iyi yetiştirilmemiş olmaları çalışmaların amacına ulaşmasına oldukça zorlaştıracaktır.110

Genellikle tecrübeli öğretmenlerin daha başarılı olurken mesleğe henüz adımını atmış öğretmenlerin intibak problemlerinin olabileceği düşünülebilir. Öğretmenlerin meslek kıdemlerine ait veriler Tablo 18’de yer almaktadır.

Tablo 18. Öğretmenin Mesleki Kıdem Durumu

Kurs Öğretmenleri Sayı (N) Yüzde (%)

Öğretmenin Mesleki Kıdem Durumu 1-5 36 72,0 6-10 8 16,0 11-15 4 8,0 16-20 2 4,0 Toplam 50 100,0 Tablodan da anlaşılacağı üzere öğretmenlerin %72,0’ı 1-5 yıllık mesleki tecrübeye sahiptir. %16,0’ı 6-10 meslek kıdemini haizken, 11-15 yıllık tecrübeye sahip olanlar %8,0 düzeyindedir. 16-20 yıllık meslek kıdemine sahip öğretmenlerin oranı ise ancak %4,0 düzeyindedir. Genel olarak öğretmenlerin yarıdan fazlasının (%72,0) 1-5 yıllık tecrübeye sahip oldukları görülmektedir. Bu sonuçlar tablo 15’deki verilerin yorumlarını desteklemektedir. Sovyetler Birliği döneminde Özbekistan’da bulunan medreselere giderek Kur'an kursu niteliğinde dini eğitim alarak kendilerini yetiştiren öğretmenler çok az olsa bile, Kazakistan kendi bağımsızlığını kazandıktan sonra İslamiyet, örgün eğitim tarzında üniversitelerde ve İlahiyat Kolejlerinde de öğretilmeye başlanmıştır. Bu üniversite ve ilahiyat

110 Halit EV, “Almanya’da Çocuklara Yönelik Kur’an ve Dini Bilgiler Kursları”, Tibyan Yayıncılık, İzmir 2003, s. 59.

kolejlerinden mezun olanlar cami ve yaz Kur’an Kurslarında eğitim vermektedirler. Ayrıca, camilerde imam, müezzin yetersizliğinden dolayı bazı öğretmenler imamlığa geçiş yapmaktadırlar. Bundan dolayı ister istemez tecrübeli öğretmenlerin yerine yeni mezun olan öğrenciler hocalık yapmaktadırlar.

2.2.3. Öğretmenlerin Tahsil Durumları

Anketimize katılan toplam 50 cami ve yaz Kur’an Kursu öğretmeninin mezuniyet durumuna göre dağılımı tablo 19’da gösterilmiştir.

Tablo 19. Öğretmenlerin Tahsil Durumları

Kurs Öğretmenleri Sayı (N) Yüzde (%)

Mezun olduğunuz okul

Diploma Vermeyen Medrese 5 10,0

Medrese İslam Koleji 22 44,0

İmamlar Enstitüsü 1 2,0

Üniversite 22 44,0

Toplam 50 100,0

Öğretmenlerin %10,0’u diploma vermeyen medrese, %44,0’ü ise Medrese Koleji ve İlahiyat Fakültesinden mezun olan öğretmenlerdir. Sadece İmamlar Enstitüsünden mezun olan 1 öğretmen mevcuttur. Öğretmenler, öğretmenlik görevlerini yerine getirebilmeleri için hem dinî ilimlere hem de öğrencilerinin durumuna vâkıf olması gerekir. Bununla beraber ilahiyat öğrenimi görmüş olmanın yanı sıra, Temel Dinî Bilgileri öğrenmek için farklı ortamlardan gelmiş olan öğrencilerin ihtiyaçlarına cevap verebilecek bir şekilde yetiştirilmeleri gerekmektedir. Bu bakımdan kurslarda görev yapan öğretmenlerin %88’inin İlahiyat Fakültesi ve İslam Medrese Kolejlerinden mezun olması çok sevindiricidir. Çünkü buradan mezun olanlar, Temel İslam Bilimlerinin yanı sıra Sınıf Eğitimi ve Yönetimi (Sınıp Talim-Tarbiyesi), Din Bilgisi Öğretim Yöntemleri (Dintanu Okutuv Edistemesi), Gelişim Psikolojisi ve Eğitim Psikolojisi (Jastık Jane Pedagogikalık

Psikologya), Etno-Pedagoji (Etno Pedagogika) gibi pedagojik formasyon derslerini de almaktadırlar.111

2.2.4. Öğretmenlerin Görev Yaptıkları Kur’an Kursu

Ankete katılan öğretmenlerin görev yaptıkları cami ve yaz Kur’an Kurslarının yatılı, gündüzlü oluşuna göre dağılımı aşağıda Tablo 20’de verilmiştir.

Tablo 20. Çalıştığınız Kur’an Kursu

Kurs Öğretmenleri Sayı (N) Yüzde (%)

Çalıştığınız Kur’an kursu

Yatılı 17 34,0

Gündüzlü 21 42,0

Yatılı ve gündüzlü 12 24,0

Toplam 50 100,0

Tablo 20’deki verilere göre, ankete katılanların %34,0’ı yatılı, %42,0’ı gündüzlü, %24,0’ı da yatılı ve gündüzlü olan kurslarda ders vermekte olduklarını bildirmişlerdir. Büyük çoğunluğu %42,0 ile gündüzlü öğrencilerin okuduğu cami ve yaz Kur’an Kurslarında görev yapan hocalar olduğu görülmektedir.

2.2.5. Öğretmenlerin Hafızlık Durumlarına Göre Dağılımı

Kuran dersinden veren hocaların hafız olması sınıflarda ders dinlerken büyük rahatlık ve kolaylık sağlar. Bundan dolayı hafızlığın öğretmenler açısından belli bir önemi olduğunu söyleyebiliriz.

Bu amaçla ankete katılan öğretmenlere hafız olup olmadıkları hakkında sorduğumuz soruya cevapları aşağıdaki Tablo 21’de gösterilmiştir.

111 Bülent Uğur Koca, “Kazakistan'da Yüksek Din Öğretimi”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Cumhuriyet Ün. SBE, Sivas 2006, s. 60 vd; Abdeshov, a.g. YL. Tezi, s. 71.

Tablo 21. Öğretmenin Hafızlık Durumu

Kurs Öğretmenleri Sayı (N) Yüzde (%)

Öğretmenin hafızlık durumu Tam 5 10,0 Yarım 3 6,0 Çeyrek 9 18,0 Kısmen 33 66,0 Total 50 100,0

Tablo 21’de hafız olan öğretmenlerin oranı anketimize katılanlara nispetle %10,0’u hafız, %6,0’ı yarı hafız, %18,0’ı çeyrek hafızlığını yapmışlar. %66,0’ı ise Kur’an-ı Kerim’in bazı sürelerini ve bununla beraber son otuzuncu cüzü ezberlemişlerdir. Araştırma yaptığımız cami ve yaz Kur’an Kurslarında gözlemlediğimiz kadarıyla, hafız olan öğretmenler, hafızlığa çalışan öğrencileri yetiştirirken, hafız olmayanlar da Elifba ve yüzünden okuyanlarla meşgul olmakta idiler.

2.2.6. Öğretmenlerin Haftalık Ders Saatleri

Cami ve yaz Kur’an Kurslarında çalışan öğretmenlerin haftalık ders saatleri hakkında sorulan sorulara cevaplar aşağıda Tablo 22’de verilmiştir.

Tablo 12. Öğretmenlerin Haftalık Ders Saati

Kurs Öğretmenleri

Cami Kur’an Kursunda Ders Veren

Öğretmenler

Yaz Kur’an Kursuna Ders Veren Öğretmenler Sayı (N) Yüzde (%) Sayı (N) ^Yüzde

(%)

Haftalık Ders Saati 11 ve altı 17 34,0 19 38,0 12-14 14 28,0 15 30,0 15-17 5 10,0 5 10,0 18-20 6 12,0 6 12,0 21-23 2 4,0 2 4,0 24 ve üstü 4 8,0 1 2,0 Katılan 48 96,0 48 96,0 Cevapsız 2 4,0 2 4,0 Toplam 50 100,0 50 100,0

Tablo 22’deki verilere göre öğretmenlerin cami %34,0, yaz %38,0’ı haftada 11 ve altı; cami %28,0, yaz %30,0’ı 12-14 saat; kalan diğerleri her iki kursta aynı oranda cevap vermişlerdir. 24 ve üstü olarak cevap verenler ise cami %8,0, yaz %2,0’dır.

Verilerden de anlaşıldığı gibi genellikle sorulan sorulara cevap veren her iki kursun hocalarının haftalık ders saatleri hemen hemen aynı olduğunu görülmektedir.

2.3. Öğrencilerin Kurslarda Yapılan Eğitim-Öğretimle İlgili Düşünce ve