7,2 6,7
8,9
4,9 4,8 4,5
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
2004 2005 2006 2007 2008* 2009*
Almanya
Kaynak: Dilekli ve Eraslan, op.cit., 2008 s.21; Eurostat
* Tahmin
Türkiye’nin ihracatının Almanya’nın ithalatı içindeki payı ise düşük olup, yirminci sırada yer almaktadır.152 Almanya’nın ihracat payı ithalatından daha yüksektir ve dış ödemeler bilançosu cari işlemler dengesi fazla vermektedir. İhracatının, ithalatını karşılama oranı yüksektir. Yıllar itibariyle baktığımızda Almanya’nın cari işlemler fazlası, 2004
151 Berlin Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, op.cit., s.28.
152 Ibid.,25.
yılında GSYH’nin % 4,5’i oranında, 2005 yılında % 4,7’si oranında, 2006 yılında %5,2 oranındadır (Şekil 9).153
II. ALMANYA’DA İSTİKRAR VE BÜYÜME PAKTI’NIN UYGULANMASI
A. Almanya Ve Yakınlaşma Kriterlerinin Uygulanması
ve %2,3 düzeyine ulaşmıştır. Benzer bir değişim Euro Alanı için de geçerlidir. 1999 yılında
%1,1 olan Euro Alanı ortalama enflasyonu, 2007 yılında %2,1’e çıkmıştır.
Almanya’nın enflasyon oranlarına bakıldığında ise 1999-2007 döneminde Almanya’da hem AB’nin hem de Euro Alanı’nın ortalamasından daha düşük oranda enflasyon gözlenmekte olmasına rağmen, enflasyon düzeyinde artış trendi görülmektedir.
Almanya’nın 1999 yılında %0,6 olan enflasyon oranı, 2007 yılında %2,3’e yükselmiştir.
Bu artış, enerji ve gıda sektöründeki fiyatlardaki artışlardan kaynaklanmıştır. Bunun yanı sıra ücret düzeylerinin baskı altında tutulması, ancak istihdam oranının giderek artması da enflasyon sürecini etkilemektedir.
ŞEKİL10: Almanya’da Enflasyon Düzeyi (2004-2009) ( HCIP - % Değişim)
1,8 1,9 1,8
2,3
2,9
1,8
0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5
2004 2005 2006 2007 2008* 2009*
Almanya
Kaynak: Dilekli ve Eraslan, op.cit., 2008, s.13; Eurostat *Tahmin
2. Faiz Kriteri
AB ülkelerinde uygulanan uzun vadeli faiz oranları, fiyat istikrarı bakımından en iyi performans sergileyen üç ülkenin faiz oranını 2 puandan fazla aşmamalıdır. (Avrupa Topluluğunu Kuran Antlaşma m. 121(1); Avrupa Topluluğunu Kuran Antlaşma’nın 121’inci Maddesinde Öngörülen Yakınlaşma Kriterlerine İlişkin Protokol m. 4).
AB düzeyinde uzun dönem faiz oranları, parasal yakınlaşma kriterleri kapsamında istikrarın sağlanması hedefi yönünden önem taşımaktadır. Faiz oranlarına ilişkin yakınlaşma kriterinin değerlendirilmesinde, 10 yıllık devlet tahvillerinin getirisi kullanılmakta ve kapsamda, söz konusu tahvillerin faiz oranlarının 12 aylık dönemler
itibarıyla ortalamaları alınmaktadır.154 AB-15’te Uzun dönem faiz oranları, özellikle 2000 yılından itibaren düşüş trendine girmesine rağmen 2006’dan itibaren tekrar yükselmiştir ve 2007 yılında %4,44’e çıkmıştır. Euro Alanı faiz ortalaması ve Almanya’nın faiz oranları da benzer gelişim göstermiştir. 2005 yılında %3,35’e gerileyen Almanya’nın faiz oranı 2007 yılında %4,02’ye yükselmiştir. Ancak Almanya’nın faiz oranları, hem AB ortalamasından hem de Euro Alanı ortalamasından düşüktür (Tablo 12).
TABLO 12: Almanya’da Uzun Dönem Faiz Oranları (1999-2007)
Kaynak: Eurostat: EMU convergence criterion series - Annual Data (%)
<http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tec 0007> (11.09.2008).
Uzun dönem faiz oranlarını, Konsey tarafından, hükümet harcamalarının ve vergi gelirlerinin büyümeyi hedefleyen, istihdam artışı yaratıcı ve yaşlanan nüfus problemiyle uzun vadede mücadeleyi düzenleyen politikalardan etkilenmektedir.155 Konsey tarafından öngörülen hedefler, AMB tarafından 2005 yılından bu yana uygulanan politikalarla güçlendirilerek uzun dönem faiz oranlarının Euro Alanı’nda 4,32’ye, AB-25 ülkelerinde 4,52’ye yükselmesine yol açmıştır (Tablo 12). Faiz oranlarındaki bu artışlar, hanehalkı
154 Dilekli ve Eraslan , op.cit., 2007,32.
155 European Commission, 1999 Broad Economic Policy Guidelines, European Economy, Brüksel, No 68, 1999.
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
AB 25 4,34 4,44 3,70 4,03 4,52
AB 15 4,74 5,43 5,00 4,92 4,23 4,27 3,59 3,92 4,44
Euro
Alanı 4,66 5,44 5,00 4,91 4,14 4,12 3,42 3,84 4,32
Almanya 4,49 5,26 4,80 4,78 4,07 4,04 3,35 3,76 4,02
sektöründeki yüksek ve artan borçlanma düzeyinden ve hanehalkı sektörünce talep edilen kredilerin genişletilmesinden kaynaklanmaktadır.156
Uzun dönem faiz oranlarını açısından Almanya, 1999 yılından 2000 yılının ortalarına kadar inişli çıkışlı bir seyir izlemiştir. Ancak 2003-2005 döneminde düşme eğilimine girmiş, ardından tekrar yükselmeye başlamıştır 2002’de %4,78 iken 2003’te
%4,07’ye gerilemiştir (Tablo12). Almanya, Euro Alanı ve AB değerleri ile karşılaştırıldığında 1999-2007 aralığındaki dalgalı dönemde en ciddi düşüş Almanya’da gerçekleşmiştir. 1999 yılında Almanya’da uzun dönem faiz oranı, %4,49 iken 2007 yılında
%4,02’ye gerilemiştir. Son dönemde tüketim ve yatırım harcamlarındaki artışlara bağlı olarak uzun dönem faiz oranları, bir önceki yıl rakamlarına göre artış göstermektedir. Bu durum kısa vadede yatırımları daraltıcı gibi görünmekle birlikte uzun dönemde yatırımlar üzerinde olumlu etkilere sahiptir. Ancak 2007 yılından itibaren AB genelinde beklenen konut fiyatlarındaki gerileme, Almanya’yı da etkilemektedir. AB düzeyinde, konut kredileri son 15 yılın en düşük seviyesine inmiştir ve benzer olumsuz etkiler faizlerde de görülmüştür; enflasyonu kontrol altında tutma kaygısı ve belirsizlik artışı uzun dönem faiz oranlarının son yılların en yüksek seviyesine yükselmesine neden olmuştur. 157
3. Bütçe Kriteri
Üye ülkeleride bütçe açıklarının GSYİH oranı %3’ü geçmemeli, %3’ün altında kalmalıdır. (Avrupa Topluluğunu Kuran Antlaşma m. 121(1); Avrupa Topluluğunu Kuran Antlaşma’nın 121’inci Maddesinde Öngörülen Yakınlaşma Kriterlerine İlişkin Protokol m.
2; Aşırı Kamu Açığı Prosedürüne İlişkin Protokol).
Bütçe açığına (fazlasına) ilişkin 1999-2007 dönemine ait rakamlar göstermektedir ki Almanya’da ve AB’de bütçe dengesi konusunda henüz istikrar sağlanamamıştır. Bütçe açıklarında, özellikle altıncı genişleme sürecinden sonra ciddi artışlar görülmektedir. Ancak AB düzeyinde 2007 yılının sonunda bütçe kriteri yönünden 1999 yılındaki başlangıç
156 European Commission, Economic Forecast: Spring 2007, European Economy, Brüksel, No 1, 2007, s.24.
157 Dilekli Selin ve Eraslan Tarık, op.cit., 2008, s. 35.
değerlerine yakın düzeylere ulaşılmıştır (Tablo 13). Euro Alanı ve Almanya yönünden durum farklıdır.
TABLO 13: Almanya’da Bütçe Açığı/ Fazlası (1999-2007) (GSYH’nin % si)
Kaynak: Eurostat Public balance - Net borrowing/lending of consolidated general government sector as a percentage of GDP
<http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tsieb080>
(11.09.2008)
1999 yılına kıyasla 2007 yılına gelindiğinde Almanya ve Euro Alanı ülkeleri bakımından bütçe açığında (fazlasında) ciddi bir daralma olduğu gözlenmektedir. 1999 yılında Almanya’da -%1,5 olan bütçe açığı 2007 yılında -%0,2’ye gerilemiştir (Tablo 13).
Benzer şekilde Euro Alanı’nda da 1999 yılında bütçe açığı ortalaması -%1,3 iken 2007 yılında -%0,6’ya gerilemiştir. Bu gelişmeleri İBP’nin tadil edilmeden önceki ve tadil edildikten sonraki durum ile karşılaştırıldığında ise Pakt’ın uygulanamamasından doğan krize kadar AB 25, AB 15 ve Euro Alanı ülkelerinde bütçe açığı giderek artmıştır. Pakt, revize edildikten sonra AB-25, AB-15 ve Euro Alanı’nda bütçe açığı devam etmekle birlikte düşüş trendine girmiştir; bütçe açıklarının azalarak başlangıç seviyelerine hızla ulaşmış ve zaman zaman EPB’ye girişten önceki dönemin dahi altına inmiştir (Tablo13).
Ancak uzun dönemde sürdürülebilir büyümeye yönelik harcamalar, son dönemde bütçe açıklarında önemli pay almaktadır. Yapısal reformların finansmanı ve GSYH’daki değişimlerde öngörülen artışların daha yüksek olması da diğer önemli bir husustur.
Almanya, bu bağlamda değerlendirildiğinde sürekli güncellenen İstikrar Programları’nda 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
AB 25 -0,9 0,6 -1,4 -2,5 -3,1 -2,9 -2,5 -1,4 -0,8
AB 15 -0,8 0,8 -1,2 -2,3 -3,0 -2,8 -2,4 -1,3 -0,8
Euro
Alanı -1,3 0,1 -1,8 -2,5 -3,0 -2,9 -2,5 -1,3 -0,6
Almanya -1,5 1,3 -2,8 -3,7 -4,0 -3,8 -3,3 -1,5 -0,2
2004-2008 dönemi için öngörülen büyüme düzeyi % 2,25 düzeyinde iken 2006-2010 dönemi için bu rakamlar %1,75 düzeyinde kalmaktadır. 2004 ve 2005 yıllarında Almanya, referans değerlerin çok üzerinde bulunmakta ve aşırı açık pozisyonunu korumaktadır (Ek 3).
4. Borç Kriteri
Üye devletlerin kamu borçlarının GSYİH’lerine oranının %60’ı geçmemesini ifade etmektedir. (Avrupa Topluluğunu Kuran Antlaşma m. 121(1); Avrupa Topluluğunu Kuran Antlaşmanın 121’inci Maddesinde Öngörülen Yakınlaşma Kriterlerine İlişkin Protokol m.
2; Aşırı Kamu Açığı Prosedürüne İlişkin Protokol).
AB üyesi ülkelerin borç stokundaki değişimi 1999-2007 dönemi açısından değerlendirildiğinde AB 25, AB 15 ve Euro Alanı açısından kamu borç stokunda azalma olmuştur (Tablo 14). Ancak Almanya’da bu dönemin sonunda bu rakamlar artış göstermiştir.
TABLO 14: Almanya’nın Kamu Borç Stoku (1999-2007) (GSYH’nin %’si olarak)
Kaynak: Eurostat: General government debt - General government consolidated gross debt as a percentage of GDP
<http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tsieb090 >
(11.09.2008)
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
AB 25 66,1 62,0 61,1 60,5 62,0 62,4 63,1 61,8 59,3
AB 15 67,2 63,2 62,2 61,6 63,0 63,2 64,1 62,8 60,4
Euro
Alanı 71,5 68,7 68,4 68,2 69,3 69,7 70,3 68,6 66,6
Almanya 60,9 59,7 58,8 60,3 63,8 65,6 67,8 67,6 65,1
Avrupa Birliği ekonomisi, 2001 yılından itibaren durgunlaşmaya başlamış;
Almanya, Hollanda ve Portekiz ekonomilerinde 2003 yılında yaşanan negatif büyümenin de etkisiyle 2003 yılı, Euro Alanı ve AB-15 ekonomisinde son beş yıl içerisinde en düşük büyüme hızının yaşandığı yıl olmuştur.158 Bu durum, 1999’dan 2003 yılına kadar ki dönemde kamu borç stokundaki azalmayı tersine çevirmiştir. AB ve Euro Alanı bağlamında kamu borcunda 2002 yılına göre %1,5 puanın üzerinde artış olmuştur. Aynı biçimde 2003 yılında başlayan süreç 2004 ve 2005 yıllarında da devam etmiştir. Ancak 2003 yılından itibaren hem Almanya’nın hem de AB ortalamalarının yükselme hızında yavaşlama olmuştur (Tablo 14). 2003 yılı ile başlayan dönemde AB’de Pakt’ın uygulanmasında sorun yaşanması ve AB ile Euro Alanı verilerinde belirleyici roldeki Almanya, Fransa ve İtalya gibi büyük ekonomilerin, yaşadığı ekonomik sorunlar Birlik düzeyinde etkili olmuştur.
Almanya’nın kamu borcunun GSYH içindeki payı 2002 yılına kadar düşüş trendinde iken, 2002 yılından itibaren artış trendine girmiştir ve 2006 yılında %67,6’ya çıkmıştır. Böylece referans değer %60’ın çok üzerine çıkmıştır. 2007 yılında %65,1’e düşmüş olmasına rağmen hala referans değerin ve AB-15 ve AB-25 ortalamasının üzerindedir (Tablo 13).
Almanya, Yakınlaşma Kriterleri açısından genel durumu itibariyle kriterleri sağlamada konusunda çok istikrarlı bir başarı sağlayamamıştır. Parasal kriterler olarak anılan enflasyon kriteri ve faiz kriteri yönünden zaman zaman dalgalanmalar yaşayıp referans değerlerin üzerine çıkmış, enflasyon oranı 2007 yılı itibariyle %2,3’e çıkmıştır.
Benzer biçimde faiz kriteri yönünden de 2007 yılında yükselme görülmüştür. Enflasyon oranı 1999 yılında %0,6 iken; faiz oranı aynı yılda %4,49 değerindedir. Mali kriterler açısından da çok başarılı olamamıştır. 1999 yılında -%1,5 olan bütçe açığı, 2003 yılına kadar hızla yükselmiş, daha sonra düşmeye başlayarak 2007 yılında -%0,2 olarak gerçekleşmiştir. Almanya’da borç stoku yönünden de benzer bir durum bulunmuştur. 1999 yılında %60,9 olan borç stoku, 2007 yılına kadar düşüş-yükseliş-düşüş şeklindeki dalgalanmalarla %65,1’e ulaşarak referans değerin üzerinde kalmıştır. Almanya, yakınlaşma kriterlerini sağlamada EPB’ye katıldığı ilk yıllarda daha başarılı performans
158 DPT, AB Üyesi Ülkelerde ve Aday Ülkelerde Ekonomik Gelişmeler, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, 2004, s.33..
sağlamıştır. Bu on yıllık dönemde bu performansı giderek azalmıştır. Bu başarısızlıklar İstikrar Programları ile giderilmeye çalışılmaktadır.
bütçeleme prensiplerine ilişkin kanunların yeniden düzenlenmesi şeklindeydi. Giderek artan yaşlı nüfusa yönelik yapılan harcamaların ülkenin borç düzeyini olumsuz etkileyerek mali yakınlaşma kriterlerinin öngörülen referans değere yaklaşmasını engellediği ve borçlanmada bir azalma için önemli engel olduğu kabul edilmekteydi.
İstikrar Programı’nın bu ilk güncellemesinin ardından Almanya’da emeklilik sistemleri yeniden düzenlenmiş, ev kadınlarının ve emeklilerin işgücüne katılımıyla istihdamın artmasında önemli başarılar elde edilmiştir. Bu düzenlemenin yaşlanan nüfusun finansmanı sorununa da önemli bir çözüm olması planlanmıştır. İstikrar Programı’ndaki bir diğer güncelleme ise 2003-2007 dönemini kapsayacak şekilde 5 Aralık 2003 tarihinde yapılmış ve daha sonra bazı eklemeler yapılarak 9 Mart 2004 tarihinde güncellemeler tamamlanmıştır.
Bu dönemde Almanya’nın mali durumu giderek kritik değerlere ulaşmış, aşırı açık ortaya çıkmıştır. Bu süreç şöyle gelişmiştir:161
19 Kasım 2002: Komisyon MA 104/3. maddeye göre Almanya’da Aşırı Açığın var olduğuna karar vermiştir.
29 Kasım 2002: ECOFIN de Komisyon ile aynı görüşü paylaştığını açıklamıştır.
8 Ocak 2003: Komisyon, Konsey’e sunduğu tavsiyede aşırı açık bulunduğu görüşünde olduğunu; Konsey tarafından aşırı açığın onaylanması ve bu açığın giderilmesi için tavsiyede bulunulması gerektiğini ifade etmiştir.
21 Ocak 2003: Konsey tarafından Almanya’da aşırı açık bulunduğuna ve bu açığın giderilmesi yönünde tavsiyede bulunulmasına karar verilmiştir.162
21 Mayıs 2003: Bu tarih Almanya’nın aşırı açığın giderilmesi için önlem alacağı son tarih idi ve Konsey, bu tarihe kadar alınan önlemleri yeterli bulmuştur (Aksi takdirde, Aşırı Açığın giderilmesi gereken nihai tarih, 31 Aralık 2004 idi).
Almanya’da bütçe açığı, 2002 yılında %3,5; 2003 yılında %3,9 ve 2004 yılında
-%3,8 olarak gerçekleşmiştir (Tablo 6).
161 EC, Public Finances in EMU 2006, European Economy, Brüksel, No 3, 2006, S.44
162 Aşırı Açık Prosedürü, Komisyon’un Konsey’e bir ülke için bu tavsiyede bulunmasından sonra, Söz konusu ülkenin de görüşü alır. Daha sonra aşırı açığın varlığına nitelikli çoğunluk yöntemi ile karar verir. Aşırı açığın varlığına karar verildikten sonra bunu gidermek için üye ülke tarafından altı ay içinde önlem alınması gerekir.
18 Kasım 2003: Komisyon, Almanya’nın uyguladığı bütçe açığını gidermeye yönelik politikaları yetersiz bularak Konsey’e, (EC) No 1467/97 sayılı Tüzük’ün 3(4) maddesine dayanarak bu açığın mümkün olan en kısa sürede giderilmesine karar vermesi için iki tavsiyede bulunmuştur. Aşırı Açığın giderilmesi yönünde Konsey tarafından Almanya’ya yöneltilen tavsiyelerin kamuya açıklanması ve Almanya’ya kamu borcunun referans değerin altına indirilmesi için dönemsel planlanmamış açıkların 2004 yılında GSYH’nin %0,6’sı ve 2005 yılında GSYH’nin
%0,5’i düzeyinde azaltılması sağlaması bildiriminde bulunması tavsiyelerinde bulunmuştur.
25 Kasım 2003: Konsey, Komisyon’un tavsiyelerinin gerekli çoğunluk sağlanamadığından uygulanması kararını almamıştır.163 Konsey tarafından Aşırı Açıklara son verilmesi yönünde Almanya’nın aldığı önlemlerin yeterli ve etkin olduğu ifade edilmiştir. Buna göre Almanya’da 2003 yılında GSYH’nın %4’ü düzeyinde yeniden borçlanma hedeflenmiştir. 2004 yılında Şubat ayında yapılan ilk tahminlere göre de 2003 yılında borçlanmanın GSYH’nin %3,9’u düzeyinde gerçekleşmesi, 2004 yılında ise GSYH’nin %3,25’i ve 2005 yılında da GSYH’nin
%2,5’i düzeyinde olması hedeflenmiştir. Bu tavsiyeler, ile aşırı bütçe açığı prosedürü Konsey tarafından askıya alınmış olmaktadır. Aşırı açığın giderilmesi için belirlenen tarih bu şekilde 2005 yılına ertelenmiştir. Almanya’nın, açıkların giderilmesi için zaman sınırı olmaksızın rapor hazırlaması ve bu konuda gerekli değerlendirmelerin Komisyon tavsiyeleri doğrultusunda Konsey tarafından yapılması öngörülmüştür. Ardından da Almanya’nın 2003 yılında güncellenmiş olan İstikrar Programı’nda, 2003 yılına ait maliye politikası hedeflerine ulaşılamamasının nedeni yaklaşık üç yıldır süren ekonomik durgunluk olarak ifade edilmiştir. Almanya’ya sunulan tavsiyelerde; bütçe stratejisi, harcamaların sınırlandırılması, işgücü piyasalarının etkinliği için gereken yapısal düzenlemeler ile sürdürülebilir sosyal güvenlik sistemi reformlarına ve genişletilmiş vergilendirme konularına yer verilmiştir. Konsey tarafından, olağandışı giderlerin yarattığı riski önlenmek için dikkate alınması gereken mali önlemler ve 2003 yılındaki güncellemede tekrar denk bütçe hedefine ulaşmak için bir tarih
163 Bu tür kararların alınmasında Konsey, Komisyon tavsiyesi üzerine ilgili üye devlete ait oylar dışında kalan üye ülkelerin oylarının üçte iki çoğunluğu ile karar almaktadır.
verilmeden, merkezi bütçe politikalarının kontrolünün sürdürülmesi de tavsiye edilmiştir.
13 Temmuz 2004: Davada Komisyon, ATAD’ın Konsey’in 104/8. ve 104/9.
maddelerine uygun olarak Komisyon tavsiyelerinde yer alan hukuki araçları uygulamama kararını; Antlaşma’da öngörülmeyen bir şekilde “Aşırı Açık Prosedürü”nü askıya alma ve 104/7. maddeye göre yapılan tavsiyelerin tadil edilmesi kararlarını iptal etmesi gerektiğini ileri sürmüştür.164ATAD, 13 Temmuz 2004 tarihinde verdiği kararla Konsey’in Aşırı Açık Prosedürünün uygulanmasını askıya alan Kararını feshetmiştir.165 Fesih gerekçesi olarak üye devletin Konsey’in tavsiyelerine uygun hareket etmesi halinde aşırı açık prosedürünün askıya alınması mümkün iken, bu koşullar yerine getirilmediği halde Konsey’in Komisyon’un tavsiyelerini uygulamayarak (üye ülkenin bu önlemlerin alınması konusunda bir tarih belirlemeyerek) bu Kararı almış olması gösterilmiştir.
14 Aralık 2004: Komisyon, Almanya’nın bütçe pozisyonu için yeni tahminlerde bulunmuştur (Tablo 15). ATAD’ın Konsey Kararı’nı feshinin ardından, Komisyon, 14 Aralık 2004 tarihinde bütçe açıklarının düzeltilmesi yönündeki yükümlülüklerin 2005 yılı itibarıyla yerine getirilmesi tavsiyesinde bulunmuştur. Ayrıca Komisyon, Almanya’nın 2005 yılına kadar bütçe açığını sonlandırmasına yönelik politikalarının istikrarlı olduğunu ve aşırı bütçe açığı prosedürü çerçevesinde gereken önlemlerin yeterli ölçüde alındığını belirtmiştir. 166
18 Ocak 2005: Komisyon’un bu görüşü Konsey tarafından da onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Bu uygulama yeni hedefleri gündeme getirmiştir.
Aşırı Açık Prosedürü’nün askıya alınmasının ardından Konsey, 17.2.2005 tarihinde Almanya’nın 2004-2008 dönemini kapsayan İstikrar Programı’nı ATAD Kararı’nın ardından güncellemiştir. Buna göre 2004 yılı için hesaplanan GSYH’nın %1,8’i oranındaki büyüme hedefinden fazla bir sapma göstermeyerek 2005 yılında reel GSYH’nin %1,7 gerçekleşmesi beklenmiştir.
164 Özlem Genç, “İstikrar ve Büyüme Paktı”, Belgin Akçay et al. (der.), AB’nin Güncel Sorunları ve Gelişmeler, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2008, s.84.
165 EC, loc.cit., 2006.
166 Çapanoğlu ve Uysal, op.cit., s.49.
Komisyon, Parlamento ve Konsey ile çeşitli görüş alış verişlerinde bütçeye yönelik öncelikli hedefin kamu kesimi borçlanma gereğinin 2005 yılına kadar %3’ün altına indirilmesi ve 2005 yılından 2008 yılına kadar bütçe açığının GSYH’ya oranının her yıl
%0,5 düzeyinde indirilmesi tavsiyesinde de bulunmuştur. Orta vadeli bütçe hedefinde dönemsel istikrarın sağlanması ve yapısal reformaların devamı, tekrar dile getirilmiştir.
Bütçe dengesi hedeflemesinde değişiklik yapılmamıştır (Tablo 15).
TABLO 15: İstikrar Programı Ve Almanya’nın Yakınlaşma Kriterleri (2004-2008)
2004 2005 2006 2007 2008
*İP Aralık 2004 1,8 1,7 1,25 2 2
Komisyon Eylül 2004 1,9 1,5 1,7 -
-Reel GSYH (% Değişim)
**İP Ocak 2004 1,7 2,25 2,25 2,25
-*İP Aralık 2004 - - - -
-Komisyon Eylül 2004 1,7 1,3 1,1 -
-HCIP Enflasyon (GSYH’nin % si)
**İP Ocak 2004 - - - -
-*İP Aralık 2004 -3,25 -2,9 -2,5 -2 -1,5
Komisyon Eylül 2004 -3,9 -2,9 -2,6 -
-Bütçe Açığı/
Fazlası
(GSYH’nin % si) **İP Ocak 2004 -3,25 -2,5 -2 -1,5
-*İP Aralık 2004 65,5 66 66 65,5 65
Komisyon Eylül 2004 65,9 66,7 67,1 -
-Kamu Borç Stoku (GSYH’nin % si)
**İP Ocak 2004 65 65,5 65,5 65
-Kaynak: Council Opinion on the Updated Stability Programme of Germany 2004-2008, Official Journal of the European Union, C 136/2, 3.6.2005.
<http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2005:136:0012:0014:EN:PDF>(2.8.2008).
*13Temmuz 2004’te ATAD tarafından Konsey kararının feshinden sonra yeniden hesaplanan değer.
** 2004 yılına ilişkin ilk tahmin.
GSYH’daki artış verilerine bakıldığında 2003 yılında GSYH artışının % -0,1’den;
2004 yılında %1,7’e ve 2005 yılında %2,25 seviyesine çıkması beklenmiştir (Tablo 15).
Ancak gerçekleşen değerler hedeflenen değerlerden, yıl bazında, daha fazla sapmıştır. 2005 yılında Almanya’nın GSYH değerindeki artış %0,9 olarak gerçekleşmiştir. Benzer şekilde enflasyon düzeyinin de 2004 yılında %1,7 düzeyinde öngörülmesine rağmen ileriki
dönemlerde ortalama olarak %1 seviyelerinde yer alması hedeflenmiştir (Tablo 15) ama 2005 yılında gerçekleşen değer enflasyon değeri %1,9 seviyesinde olmuştur.167
Kamu borcu açısından da aynı durum gözlenmektedir. Buna göre, 2004 yılında tahmin edilen kamu borcunun GSYH’ye oranı %64 civarında olup referans değerin üstünde olması beklenmiştir. 2005 ve 2006 yıllarında beklenen değer ise kamu borcunun GSYH’ye oranının %66 seviyesine ulaşmasıydı (Tablo 15-16). Ancak tahmin edilen değerler bu dönemde Almanya’da mevcut olan istikrarsız ekonomik yapıya paralel olarak hedef değerlerden sapma göstermiştir. Buna göre 2004 yılında kamu borcu artarak GSYH’nın
%65,6’sı ve 2005 yılında %67,8’si oranında gerçekleşmiştir.
17 Şubat 2005: Almanya’ya, Konsey tarafından 17 Şubat 2005 tarihinde aşırı açığın giderilmesi için gerekli düzenleyici önlemlerin, 2005 yılı içinde, alınması ve uzun dönemde sürdürülebilir kamu finansmanını geliştirmek için yapısal reformların sürdürülmesi yönünde uyarıda bulunulmuştur. Almanya’da 2005’te bütçe açığının beklenen değerinin GSYH’ye oranı %2,9 iken gerçekleşen değerin GSYH’ye oranı
%3,3 düzeyindedir. Bu durumda 2005-2009 dönemini kapsayan dönemde bütçe açığının GSYH’ye oranının her yıl %1,5’i oranında azaltılarak 2009 yılında %2,5 düzeyine ulaşması öngörülmüştür ( Tablo 15).
1 Mart 2006: Komisyon, Almanya için yeni tavsiyede bulunmuştur.
14 Mart 2006: Komisyon, Konsey’e Almanya’ya aşırı açığın giderilmesi yönünde önlemler alması hakkında tavsiyede bulunulması kararını almıştır.
14 Temmuz 2006: Konsey, Almanya’ya uyarıda bulunma kararı almıştır. Buna göre Almanya’nın aşırı açıklarını gidermek amacıyla aldığı önlemleri kapsayan düzeltme çabalarını 2007 yılı başında Konsey’e sunmasına karar verilmiştir.
Güncellenmiş 2005-2009 dönemi İstikrar Programı 14 Mart 2006 tarihinde yayınlanmıştır.168 Bu Programda Almanya ile Euro Alanı’nın son on yıllık dönemi değerlendirilmiştir. Son on yılda Almanya’da, Euro Alan’daki GSYH’nın %0,5’i
167 Dilekli ve Eraslan, op.cit., 2007, s.20.
168Council Opinion on the Updated Stability Programme of Germany 2005-2009, Official Journal of the European Union, C 82/6, 5.4.2006.
<http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2006:082:0006:0009:EN:PDF >(2.8.2008).
düzeyindeki ortalama ekonomik büyümeyi izleyen, %0.25 seviyesinde büyüme gerçekleşmiş ancak Almanya’nın büyüme oranı düzenli biçimde azalma göstermiştir.
Özellikle 2000 ve 2004 yıllarında AB’deki ile aynı biçimde Almanya’da hem talepte hem ekonomik büyümede ciddi düşüşler olmuştur. Bu dönemde azalan istihdam oranı ile işsizlik düzeyi, %9.5’e çıkmıştır. Bütçe açıkları da benzer biçimde 2005 yılına gelene kadar artmıştır. 1991 yılında GSYH’nin %40’ı düzeyinde olan Almanya’nın kamu borcu, 2002 yılından bu yana artarak %60’ın üzerinda kalmaya devam etmiştir.
TABLO 16: İstikrar Programı Ve Almanya’nın Yakınlaşma Kriterleri (2006-2010)
2006 2007 2008 2009 2010
İP Aralık 2007 2,9 2,4 2 1,5 1,5
Komisyon Kasım 2007 2,9 2,5 21 2,2
-Reel GSYH (% Değişim)
İP Kasım 2006 2,3 1,4 1,75 1,75 1,75
İP Aralık 2007 - - - -
-Komisyon Kasım 2007 1,8 2,2 2 1,8
-HCIP Enflasyon (GSYH’nin % si)
İP Kasım 2006 - - - -
-İP Aralık 2007 -1,6 0 -0,5 0 0,5
Komisyon Kasım 2007 -1,6 0,1 -0,1 0,2
-Bütçe Açığı/
Fazlası
(GSYH’nin % si) İP Kasım 2006 -2,1 -1,5 -1,5 -1 -0,5
İP Aralık 2007 67,5 65 63 61,5 59,5
Komisyon Kasım 2007 67,5 64,7 62,6 60,3
-Kamu Borç Stoku
(GSYH’nin % si) İP Kasım 2006 68 67 66,5 65,5 64,5
Kaynak: 12.2.2008, 2008/C 49/04, Council Opinion on the Updated Stability Programme of Germany 2007-2011, Official Journal of the European Union, C 49/12, 22.2.2008: Stability Programme (SP);
Commission Services’ Autumn 2007 Economic Forecast (COM); Commission Services’ Calculations.
<http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2008:049:0012:0015:EN:PDF> (2.8.2008)
Almanya’nın kamu borcunun GSYH’ye oranının 2006 yılı için %67,5 ve 2007 yılı için% 64,7 gibi referans değerlerin üstünde gerçekleşeceğinin tahmini önemli sorunlara yol açmıştır (Tablo 16). Zira 2007 yılı beklentilerine yaklaşık, 2006 yılında Almanya’nın
toplam kamu borcu %67,6; 2007 yılında ise %65,0 olarak gerçekleşmiştir.169 Bu değerler ile Almanya, Euro Alanı’na ait referans değerlere büyük ölçüde yaklaşmış olmaktadır.
Ancak bu değerler, mali yakınlaşma kriterleri yönünden referans değerlerin aşıldığını da göstermektedir.
Aşırı açığın 2005-2009 dönemine ilişkin 22 Şubat 2006 tarihinde onaylanan güncellenmiş İstikrar Programında, bütçe hedeflerine ve yapısal reformlara ilişkin beklentiler aynı biçimde devam etmiştir. Ancak öngörülen hedeflere 2007 yılına kadar ulaşılamaması durumunda orta vadeli bütçe hedeflerinin gerçekleştirilmesinde ciddi sıkıntılar yaşanacağı ifade edilmiştir. Almanya’da bu uyarılar ve tavsiyeler doğrultusunda ve Lizbon Stratejisi’nde yer alan hedeflere atfen 7 Aralık 2005 tarihinde “Almanya’nın Ulusal Reform Programı” oluşturulmuştur. Bu Program, Konsey tarafından tamamlanması istenen yapısal reformların, büyümeye ve istihdama ilişkin koşulların geliştirilerek sürdürülmesini ve 2007 yılına kadar bütçe açığının azaltılmasını hedeflemiştir. Programa göre, 2006-2007 yıllarında kamu borcunda en az %1 düzeyinde azalma ve orta vadeli bütçe hedefleri arasında yer alan bütçe açığının en az % 0,5 düzeyinde azaltılırsa, hedefleri gerçekleştirememe konusundaki, risk de düşecektir. Buna göre bütçe açığının GSYH’ye oranı, 2006 yılı için %3,3 düzeyinde ve 2007 yılı için %2,5 düzeyinde tahmin edilmiştir.
Böylece 2009 yılına kadar, bütçe açığının 2005 yılından sonraki dönemde toplam da %1,5 düzeyinde azalması hedeflenmiştir.
1 Mart 2006 tarihinde, Komisyon tarafından, bir basın toplantısı ile Almanya’nın İstikrar Programı’nın MA’nın 104(9).maddesine göre değerlendirilmesine ilişkin bir açıklama yapılmıştır.170 Komisyon, bu açıklamada orta vadeli hedefler doğrultusunda Almanya’nın bütçe hedeflerini gerçekleştirme ve bu hedefleri koruyabilme kapasitesini sürdürebilmesi ve Aşırı Açık Prosedürünün izlenmesi konularını ele almıştır. Almanya’nın 2005 yılı gerçekleşen bütçe açığının -%3,3 düzeyinde ve tahmin edilen değerlerden düşük olmasına rağmen bu azalma düzeyi, yetersiz sayılmıştır. İstikrar Programı kapsamında 2007 yılında, bütçe açığının GSYH’nın %2,5’i seviyesine inmesi ama orta vadede denk bütçe oluşturma hedefine ulaşmakta başarısız olunması beklenmekteydi. Buna ek olarak Komisyon, kamu borcundaki artışla sürdürülebilir uzun vadeli kalkınma hedefine ulaşmada
169 Dilekli ve Eraslan, op.cit., 2008, s.28.
170 Press Conference on: Assessment of Stability Programme of Germany and Convergence Programme of Poland and German Excessive Deficit Procedure, Speaking Points, Brüksel, 14.3.2006.