• Sonuç bulunamadı

Aşırı Bütçe Açığı Prosedürü’nün Uygulanmasının Hızlandırılması Ve

AB üyesi ülkeler tarafından, (EC) 1467/ 97 sayılı Tüzüğün tadil edilmesinden önce, Pakt’ın işleyişinin şeffaf bir yapıda olmadığı yönünde eleştiriler getirilmekteydi. Pakt’ın yürürlüğe girdiği ilk dönemlerdeki uygulamaları, süreç içerisinde değişim göstermiştir.

2003-2004 yıllarında aşırı açık veren ülkelere karşı ceza mekanizmasının beklendiği biçimde uygulanamayışı sıkıntı yaratmıştır. Bu süreçte “(EC) 1467/ 97 sayılı Aşırı Bütçe Açığı Prosedürü’nün Uygulanmasının Hızlandırılması Ve Netleştirilmesine İlişkin Tüzük”

ü tadil eden, 27 Haziran 2005 tarihli Ve (EC) 1056/ 2005 sayılı Konsey Tüzüğü ortaya çıkmıştır.

Üye ülkelerin süreç içerisinde mali alanda karşılaştıkları uygulamalar sonucunda, Pakt’ın reformuna ilişkin beklentileri de farklılık göstermiştir. Buna göre AB’nin görece büyük üyeleri, referans değerlere uyum sürecinde yaşadıkları güçlükler karşısında Pakt’ın, Konsey’in takdir yetkisini güçlendirecek biçimde revize edilmesini istemişlerdir. Sonuçta Tüzüğün yenilenmesi gündeme gelmiştir.

2005 Bahar dönemi Zirve toplantısında Avrupa Birliği Ekonomi ve Maliye Bakanları Konseyi (ECOFIN) tarafından, 20 Mart 2005 tarihinde, Konsey’e bir rapor sunulmuştur.105 Bu rapor, Zirve’nin 23 Mart 2005 tarihindeki sonuç toplantısında İBP mevzuatının açıklayıcı ve düzenleyici bir unsuru olarak kabul edilmiştir. ECOFIN tarafından hazırlanan bu rapor Komisyon’un önerileri doğrultusunda İBP’de yapılması tavsiye edilen değişiklikleri açıklayan nitelikte bir belgedir. Bu değişiklik, AB’nin son genişleme süreciyle ekonomik yapıları birbirinden oldukça farklı olan üye ülkelerin Pakt’a uyumunu öngörmektedir. Ancak Pakt’ın esas unsuru olan orta vadede bütçenin dengede olması ya da fazla vermesi yönündeki hedef değiştirilmemiştir. Pakt’ın yeniden düzenlenmesi, Pakt’ın etkinliğini arttırmayı ve AB içindeki farklı ekonomik yapıların eşgüdümünü kolaylaştırmayı amaçlamaktadır.

27.6.2005 tarih, (EC) 1056/ 2005 sayılı Tüzük, beş bölüm ve on sekiz madde ile (EC) 1467/ 97 sayılı Tüzük’ü yeniden düzenlemiştir: 106

1. Tanımlama ve Değerlendirmeler

2. Aşırı Açık Prosedürünün Hızlandırılması 3. Uygulanma ve Gözetim

105 Metnin özgün hali için bakınız. Council of the European Union, European Council Brussels 22 and 23 March 2005 Presidency Conclusions,

<http://ec.europa.eu/economy_finance/about/activities/sgp/conclusions-march-2005_en.pdf> (24.8.2008)

106 Council Regulation (EC) 1467/97 on Speeding up and Clarifying the İmplementation of the Excessive Deficit Procedure, Official Journal of the European Communities L 174/5, of 7.7.2005.

<http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2005:174:0005:0009:EN:PDF> (23.06.2008)

4. Yaptırımlar

5. Geçişken ve Son Koşullar

İlk Bölümde, bu düzenlemenin İBP’nin hedeflerine ulaşmasına yol açacak engellerin ortaya çıktığı anda giderilmesi için gerekli olan koşulların hazırlanmasını öngörülmektedir. “Katılımcı Ülkeler” sözüyle Euro Alanı’na dahil olan ülkelerin tanımlandığı, “Katılımcı Olmayan Ülkeler” sözüyle ise AB üyesi olan ancak Euro Alanı’na dahil olmayan ülkelerin tanımlandığı ifade edilmektedir. Referans değerlerin değişmediği, öngörülen “istisnai ve geçici açık” durumu için tanımlanmış, uygulamaya devam edilmesi öngörülmüştür (md.2/2). “Şiddetli ekonomik darboğaz” deyimi, GSYH’de yılda en az

%2’lik (%2-%2,75) düşüşün gerçekleşmesini ifade etmektedir. Şiddetli ekonomik darboğaz, istisnai ve geçici açığı yaratan unsurlardan sayılmaktadır. Ancak bir üye ülkede, şiddetli ekonomik darboğazın yol açtığı istisnai ve geçici açığın bulunduğuna kanaat getirmek için Komisyon’un o ülke için yaptığı bütçe tahminlerinde açığın bu olağan dışı koşulların ortadan kalkmasıyla referans değerlere veya referans değerin altına düşüceği açıklanmalıdır. Bu bölümden Komisyon’un MA’nın 104(3) maddesine dayanarak hazırladığı üye ülke raporlarında üye ülkelere herhangi bir istisnai durumun uygulanması için bizzat Komisyon tarafından bunun ifade edilmesi gerektiği açıklanmaktadır. Kamunun yatırım harcamalarının kamu açığı (kamu kesimi borçlanma gereği) içindeki payının da belirtilmesi öngörülmüştür. Komisyon raporlarında, üye ülkenin orta vadede ekonomisine ve bütçesine ilişkin durumu dahil diğer tüm ilgili faktörleri de dikkate almasını öngörerek, üye ülke raporlarının içeriğini yeniden tanımlamıştır. “Diğer tüm ilgili faktörler” kavramı açıkça tanımlanmıştır. Potansiyel büyümeyi, Lizbon Gündemi’ndeki başlıkları, yenilikçiliğe dair uygulamaları, borçlanmanın sürdürülebilirliği, kamu yatırımları, AB’nin bütünleşmesi amacıyla kullanılan finansal kaynakları bu kapsamda değerlendirmiştir (Md.2(5-6)). Komisyon’un raporlarında bütçe disiplinine uygunluğu kamu borcu ve kamu kesimi borçlanma gereği temelinde değerlendirmesi gerektiği vurgulanmıştır. 2(7).

maddesinde ise yapısal reformların net maliyetinin tespit edilmesi koşuluyla orta vadeli hedeflerden sapmaların mümkün olduğu vurgulanmıştır. Orta vadede (beş yıl) öngörülen hedeften saptırıcı düzenlemeler, uzun vadede sürdürülebilir kamu maliyesi uygulamasına hizmet ettiğinden tolere edilmelidirler.

Aşırı Açık Prosedürü’nün hızlandırılması bölümünde yapılan en belirgin değişiklikler sürelere ilişkindir. Erken Uyarı Mekanizması ve Aşırı Açık Prosedürü’nün uygulamasında söz konusu olan süreler uzatılmıştır. Buna göre MA’nın 104(6).

maddesinde öngörülen “aşırı açığın tespit edilme tarihi” uyarı yapıldıktan sonra dört ay sonra olarak belirlenmiştir. Erken uyarı mekanizması yönünden de Konsey’in bütçe açığını azaltma yönündeki tavsiyeler bildirildikten sonra çeşitli önlemlerin alınması süresi altı ay olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla açığın tespitinin ardından önlem alınması için verilen süre bir yıl sonra dolmaktadır (Md.5). Ancak üye ülkelerin bütçe açığını konjonktürel olarak belirlenmiş dönemlerdeki GSYH’nin en az %0,5’i kadar azaltmak için en alt seviyede bir mali çaba göstermesi, ayrıca, bir kerelik tedbirlerin ve açığın kapatılması için ilk mühletin bu minumum çaba dikkate alınarak belirlenmesi öngörülmektedir.107 Bu süreçte Komisyon’un kullanacağı verilerinde daha tutarlı olacağı öngörülmüştür. Yaptırım mekanizmasının işlemeye başladığı, MA’nın 104(8).maddesinde öngörülen iki aylık sürenin ve MA’nın 104(9).maddesinde öngörülen sürelerin ise dört aya çıkarılması öngörülmüştür (Md.8). Buna göre Aşırı Açık Prosedürü için öngörülen toplam on aylık süre, artık onaltı aya uzatılmıştır. Diğer önemli bir gelişme ise şeffaflığı sağlamak bakımından üye ülkelere sunulan tavsiyelerin kamuya açıklanması, etkin önlemlerin uygulanmadığı düşünüldüğü takdirde de buna ilişkin değerlendirmelerin kamuya açıklanması gerektiği ifade edilmiştir (md.4).

Bu tüzük genel nitelikleri itibariyle kurumsal yapılar arasındaki etkileşimi, İBP’ye uyumda ulusal hükümetlerin rolünü, ilgili mekanizmaların uygulanma sürelerini yeniden düzenlemektedir. Bu düzenlemeler esnek niteliği ile İBP’nin etkinliğini arttırıcı yapıdadır.

İBP’de 2004 yılından sonra ortaya çıkan değişiklikleri düzenleme konularına göre de sınıflandırmak mümkündür (Tablo 4). AB’de İBP’nin yeniden düzenlenmesi konusu, bazı ülkelerin Pakt’ın düzenlemelerine uymaması bazılarının da yürürlükten kaldırılması yönündeydi. Ancak dinamizmini genişleyerek sürdüren AB’de beklenen, 2004 yılındaki, genişlemenin ardından üye ülkeler arasında ekonomik yapıların iyice farklılaşması sonucu Pakt’ın ne ölçüde etkin olacağı da tartışılmaktaydı. Kasım 2003’e kadar yaşanan gelişmelerde bu süreci hızlandırmıştır. Bu değişimin hedefleri :

ƒ İBP’nin uygulamasının güçlendirilmesi ve netleştirilmesi,

ƒ Mevcut İBP’nin yapısının ekonomik destekle geliştirilmesi,

ƒ Farklı üye ülkeler arasındaki ekonomik farklılıklara yönelik gereksinimlerin daha etkin şekilde giderilmesi,

107 Ibid., s.29.

ƒ Mümkün olduğunca, kuralların basitliğinin ve şeffaflığının korunmasıdır.108 TABLO 4: İBP’de Yeniden Düzenlemeden Sonra Ortaya Çıkan Değişiklikler

ESKİ YENİ

Hedeften geçici olarak sapma durumunda kabul edilebilir düzey

1.Olağandışı bir olay vb. Bir doğal afet gibi

2.Ciddi bir ekonomik darboğaz (GSYH’nin %2’nin altına inmesi) 3.Diğer Göreli Etkenler

Ek olarak

Diğer Göreli Faktörler; yapısal reformlardan kaynaklanan finansal yükler:

1.Araştırma

2.Avrupa politikası hedefleri 3.Uluslararası dayanışma 4.Sosyal Güvenlik Reformları 5.Konsolidasyon paketleri

6.Özellikle yüksek AB Desteklemeleri

Aşırı Açığın Kabul

edilmesi 1.GSYH’de %2’nin altında azalma 2.GSYH’de %0,75’ten fazla azalma 3.Aynı zamanda diğer faktörler

mevcutsa:

ƒ Ani ekonomik çöküntü

ƒ Üretim açığı

ƒ Diğer olağanüstü koşullar

Ayrıca aşağıdaki durumlarda;

1.Uzun süreli ekonomik çöküntü 2.Çok düşük büyüme oranı

Açığı azaltmak için son

tarih Açığın tanımlandığı yıldan sonraki

yıl Ek olarak:

1.Açığın azaltılması için son tarihin

başlangıcından itibaren GSYH’de en az %0,5 oranında artışın gözlenmesi

2.Son tarihin başlangıcındaki belli koşulların varlığı halinde, Açığın tanımlanmasından sonraki tarih 2. bir yıllık süre kadar uzatilabilir.

3.Üstlenilen yükümlülüklere ilişkin kabul edilebilir güçlüklerin ve ekonominin zayıf olması durumlarında açığı azaltmak için öngörülen tarih uzatılabilir.

Önerilen düzenlemelerin

Uygulanması 4 ay içinde 6 ay içinde

Orta Vadeli Bütçe

Hedefi Bütçenin dengede olması ya da fazla

vermesi 1. Düşük seviyede borçlanma ve yüksek büyüme potansiyeli halinde %1 düzeyinde bütçe açığı 2.Diğer hallerde %0 düzeyinde açık veya bütçe

fazlası Ekonomin iyi

dönemlerinde tasarruf ve borçlanmada azalma

1.%0,5 esas değerde, bir seferlik ölçümler hariç, azalma

2.Beklenmedik ilave gelirler, borçlanmada azalmayı sağlamak için kullanmak 3.Erken uyarı

Kaynak: Evro Intelligence, Stability and Growth Pact, 27.11.2006; Deutsche Bank Research EU Monitor April 2005. <http://www.eurointelligence.com/Article3.1018+M5c2a99ed87e.0.html >

108 Sylvester C.W. Eijffinger, “On a Reformed Stability and Growth Pact”, Intereconomics, Mayıs-Haziran 2008, s.141.

III. İSTİKRAR VE BÜYÜME PAKTI’NIN MALİ YAKINLAŞMA KRİTERLERİ BAĞLAMINDA UYGULANMASI