Alım Hakkını Kullanabilecek Kişiler

a. Şirket Çalışanları

Şarta bağlı sermaye artırımını düzenleyen TTK 463. maddede genel kurul kararıyla artırıma katılması sağlanabilecek gruplardan biri olarak çalışanlar gösterilmiştir. TTK’da çalışan kavramının kapsamı belirtilmemiştir. Çalışan kavramına dâhil olan işçi kavramı, İş Kanunu’nda tanımlanmıştır. Buradaki tanıma göre işçi; bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiyi ifade etmektedir. (İK md. 2/1). Çalışan kavramı, işçi kavramından daha geniş bir kavramdır. Şarta bağlı sermaye artırımına katılabilecek grubun işçiler değil de çalışanlar olarak ifade edilme sebebinin artırıma daha geniş bir kesimi dâhil edebilmek olduğu belirtilmiştir³³⁶.

Şarta bağlı sermaye artırımına katılabilecek grubun çalışanlar olarak ifade edilmesi, artırıma işçilerin yanı sıra şirketle arasında çalışma ilişkisi bulunan herkesin artırıma dâhil olabilmesini sağlamıştır³³⁷. Bu vesileyle şirket yöneticilerinin de artırıma katılmasının mümkün olduğu belirtilmiştir³³⁸. Madde gerekçesinde de sıfatı ne olursa olsun tüm çalışanların şarta bağlı sermaye artırımı kapsamında çalışan statüsünde olduğu belirtilmiştir³³⁹.

Bir çalışanın hem çalışan hem çalıştığı şirket ortağı olma durumu söz konusu olabilir. Kanaatimizce bu durum çalışanın şarta bağlı sermaye artırımına katılmasına engel değildir. Ancak artırıma sadece ortak olmayan çalışanların katılması amaçlanıyorsa bu durum, artırıma dayanak teşkil edecek esas sözleşme hükmü ile belirtilerek istenen sonuca ulaşılabilir.

Çalışanlara değiştirme hakkından ziyade alım hakkı sağlanmalıdır. Zira değiştirme hakkı, pay senedi ile değiştirilebilir tahvil vb. borçlanma araçlarına bağlı olarak sunulduğu için çalışanlar için alım hakkı söz konusu olacaktır.

Şarta bağlı sermaye artırımı ile şirket çalışanlarına pay senedi alım hakkı sağlanabilmesi için rüçhan haklarının kaldırılmış olması gerekmektedir. Daha önce

336 Biçer, s. 187; Saraç, s. 148.

337 Saraç, s. 149; Biçer, s. 187.

338 Saraç, s. 149.

339 TTK 463. Madde gerekçesi.

108 bahsettiğimiz üzere şarta bağlı sermaye artırımı yöntem itibariyle rüçhan haklarının kullanılmasına elverişli bir artırım yöntemi değildir³⁴⁰. Bu sebeple mevcut pay sahiplerinin pay oranlarını koruyabilmeleri içim, pay senedi ile değiştirme veya şirket pay senetlerinden iktisap etme hakkı sağlayan tahvil vb. borçlanma araçlarının ihraç edilmesi durumunda, bunların önce pay sahiplerine önerilmesini öngören önerilmeye muhatap olma hakkı tesis edilmiştir (TTK md. 466/1). Ne var ki tahvil vb. araçların ihracında pay sahiplerini koruyucu etkiye sahip olabilecek bu kurum, çalışanlara şirket pay senetlerinden alım hakkı tanınması durumunda bir hüküm ifade etmeyecektir. Çünkü çalışanların şirkete katılabilmeleri hususunda pay sahiplerinin önerilmeye muhatap olma hakkı bulunmamaktadır³⁴¹.

b. Şirket veya Topluluk Şirketi Alacaklıları

Şarta bağlı sermaye artırımında alım hakkı sağlanarak şirket pay senetlerinden iktisap etmeleri kararlaştırılabilecek bir diğer grup, bu artırıma yönelik olarak yeni çıkarılan tahvil vb. borçlanma araçları sebebiyle şirketten veya topluluk şirketinden alacaklı konuma gelenlerdir (TTK md. 463/1). Aslında burada, pay senedi ile değiştirilebilir tahvil vb. borçlanma araçları sebebiyle tanınan değiştirme hakkına benzer bir durum bulunmaktadır. Değiştirilebilir tahvillerde alacaklı kişi tahvile bağlı olarak alacak ve faizinden vazgeçerek şirket pay senetlerinden istemektedir. Ancak alım hakkı sağlayan opsiyonlu tahviller vb. borçlanma araçlarında alacaklı kişi vade sonunda anapara ve faiz alacağına hak kazanmaktadır.

Bununla birlikte dilerse bedelini ödemek suretiyle şirket pay senetlerinden de iktisap edebilmektedir. Değiştirme hakkı ile aralarındaki temel fark budur³⁴².

340 Bkz. Üçüncü Bölüm, II, A, 6.

341 Moroğlu, Sermaye Artırımı, s. 404.

342 Moroğlu, Sermaye Artırımı, s. 405.

109 2) Hakkın Kullanılma Şekli

a. Alım Hakkının Yazılı Beyanla Kullanılması

Alım hakkının kullanılması suretiyle pay senetlerinden iktisap etme hakkı, değiştirme hakkında olduğu gibi şirkete yöneltilecek yazılı bir beyanla kullanılmalıdır. Aynı şekilde bu beyanda alım hakkına dayanak teşkil eden esas sözleşme hükmüne ve izahnamenin yayımlanmasının gerektiği durumlarda yayımlanmış izahnamaye göndermede bulunulur (TTK md. 468/1). Yine değiştirme hakkının kullanılmasında olduğu gibi alım hakkının kullanıldığının, alınacak payların sayılarının, türlerinin, cinslerinin, itibari değerlerinin belirtilmesi ve hakkın kullanımını somutlaştırmaya yönelik açıklamaların yapılması yerinde olacaktır³⁴³.

b. Pay Bedellerinin Ödenmesi

Alım hakkının kullanılmasında pay senedi bedellerinin ödenmesi yine bir katılım veya mevduat bankası aracılığı ile gerçekleştirilecektir (TTK md. 468/2).

Para yatırılması veya takas yoluyla pay senedi bedellerinin ödenmesini öngören düzenleme çerçevesinde, alım haklarının kullanımı için, alım hakkı sahiplerinin şirketten muaccel bir alacak haklarının var olması gibi istisnai bir durum bulunmadığı sürece, pay bedelleri para yatırılması yoluyla ifa edilecektir³⁴⁴ (TTK md. 468/2).

3) Hakkın Kullanılma Süresi

Esas sözleşme hükmünde alım haklarının belli bir zaman aralığında veya belli bir tarihten sonra yapılacağı öngörülmüşse bu sürelere riayet edilmelidir.

Kanaatimizce alım hakkının –öngörülmüşse- süresinden öce kullanılması her ne kadar o an şirket tarafından kabul edilmese de süresi içinde tekrar kullanılmasına engel teşkil etmeyecektir ancak alım hakkının süresinin geçirilmesinden sonra kullanılmak istenmesi durumunda sonuç doğurmamalıdır³⁴⁵.

343 TTK 468. Madde gerekçesi.

344 Kaya, s. 128.

345 Ayrıntılı bilgi için bkz. Dördüncü Bölüm, I, B, 3.

110 4) Artırımın Gerçekleşme Zamanı

Değiştirme hakkında olduğu gibi alım hakkının kullanılması yoluyla pay senetlerinin iktisabında da pay sahipliği haklarının doğumu ve sermayenin artırımı, alım hakkının kullanıldığına yönelik yazılı beyanın teslimi ve pay senedi bedelinin ödenmesi ile gerçekleşmiş olacaktır³⁴⁶. Şu var ki alım hakkının geçerli bir şekilde kullanımından söz edebilmek için alım hakkının kullanılması yoluyla pay senedi iktisabına yönelik yazılı beyanın geçerli bir şekilde şirkete (veya bankaya) yöneltilmesi ve pay bedellerinin tamamının ödenmesi gerekmektedir. Yazılı beyanın hiç yapılmaması veya içermesi gereken esaslı unsurları içermemesi sebebiyle gereği gibi yapılmaması ya da pay senedi bedellerinin tamamının ödenmemesi durumunda alım hakkının geçerli bir şekilde kullanılmadığından bahisle pay sahipliği haklarının doğmayacağı ve sermaye artışının gerçekleşmeyeceği ifade edilebilir (TTK md. 468).