Aktüel Haber Yazıları

Yeni a dergisi aktüel haberlerin çıkışı noktasında ilk sayılardan itibaren farklılık göstermeye başlar. İlk sayılarda az yer kaplayan güncel olaylar, derginin son sayılarında oldukça artar. Bu durumun bir sebebi de 1972 yılından 1974 yılına gelindiğinde ülkedeki atmosferin değişmesidir. 12 Mart Muhtırası’nın hemen akabinde ülkede bir sessizlik hakim olur. Derginin son sayılarında muhalif olunan her gelişme haber olarak yayımlanırken 1971 Haziran ayında çıkan sayıda o yılın mayıs ayında idam edilen Deniz Gezmiş ve arkadaşları hakkında hiçbir habere rastlanmaz.

Derginin ikinci sayısında Unesco’nun 1972 yılını “Uluslararası Kitap Yılı” olarak ilân ettiği haberi vardır. 1 Mayıs 1973 tarihinde yayımlanan on dördüncü sayıya kadar bir habere rastlanmaz, yirmi dördüncü sayfada Picasso’nun7 Nisan 1973’te öldüğü yazılıdır. Bu haberde Picasso’nun sanatı aracılığıyla Faşizm’le yaptığı mücadelenin altı çizilir. 1 Haziran 1973 tarihinde çıkan on beşinci sayıda öğretmenlere yapılan haksızlıklarla mücadele için TÖB-DER’in (Tüm Öğretmenler Birleşme Ve Dayanışma Derneği) kurulduğu haberi vardır. Bu haberde ayrıca Türkiye’de çatışan iki kültürün olduğu söylenir. Bunlardan biri cumhuriyetçi, lâik, demokratik, bilimsel kültür; diğeri ise ağalık düzenine bağlı dogmatik kültürdür. Habere göre kurulan bu dernek, bu iki kültürün çatışmasından en çok etkilenen öğretmenleri korumak içindir. Haberin diğer sayfasındaki devamında, bakanlık emrine alınan, sürülen, emekliye sevkedilen, protesto için istifa eden öğretmenlerin isimleri yazılıdır. Haberin “Her Öğretmen Kıyımı Hilâfetçileri Güçlendiriyor” başlıklı bölümünde öğretmenlere yapılan bu uygulamaların asıl amacının Anadolu’da bir Suudî Arabistan yaratma olduğu söylenir. Haberde yönetimle sorun yaşayan öğretmenlere “Cumhuriyet Öğretmenleri” diye seslenilir. Derginin 10. sayfasında yer alan habere göre Erbaa Lisesi’nde Atatürk hakkında konuşma yapan

158

öğretmene AP’li Belediye Başkanı Alişan Diktaş’ın, öğretmenin Atatürk üzerinden politika yaptığını söyleyerek mikrofonu elinden almakla tehdit ettiğini söyler. Olay yaşanırken orada olan bürokratların da hiçbir şey yapmadığının altı çizilir.

1 Ağustos 1973 tarihli on yedinci sayıda “TGS Fikir Özgürlüğünü Savunuyor” başlıklı uzun bir haber yazısı görülür. 18 Temmuz’da Türkiye Gazeteciler Sendikası’nın Başkanı Sadullah Usumi’nin Temsilciler Meclisi’nde bir konuşma yaptığı duyurulur. Bu haberin arkasında yatan sebeplerden biri de ülkede o dönem konuşulmaya başlanan fikir özgürlüğü konusuna atıf yapmaktır. Dergi, bu konuşmanın haberini vererek tarafını da belli etmiş olur. Fikir özgürlüğünü savunan dernek ve sendikalarla aynı cephede yer alır. Usumi’nin konuşmasında açıkladığı hapislerde yatan fikir suçlularının salıverilmesi isteğinin altı çizilir. Dergide bu sayıdan başlamak üzere Genel Af konusu çevresinde fikir özgürlüğü tartışması çoğu yazının konusu olacaktır.

1 Eylül 1973 tarihli on sekizinci sayıda aktüel haber sayısı oldukça fazladır. İş yerlerinde yapılan eylemler “İşverenlerin İşçi Hareketleri Lokavtlar”la, kâğıt fiyatlarının azaltılmasına yönelik “Hükümetler Kâğıttan Korkuyor”, Türkiye Gazeteciler Sendikası’nın fikir suçluları kapsamında yaptığı açıklamalar “TGS Görevini Başarıyla Yapıyor”, Millî Güvenlik Mahkemeleri’nin kurulma amacını anlatan “Millî Güvenlik Mahkemeleri”, Kars İmam Hatip Lisesi’nde dövülen bir öğretmenin anlatıldığı “Öğretmen Kıyımı” başlıklı haberler derginin sütunlarını doldurur.

1 Kasım 1973 tarihli yirminci sayıda 14 Ekim Seçimleri ile ilgili iki haber görülür. “Halkın Önünde Tartışılan Sorunlar” ve “Seçim Sonuçlarının Değerlendirilmesi” başlığını taşıyan haberlerde seçimin değerlendirilmesi yapılır. AP ve diğer partilere giden oyların çoğunun bu seçimde CHP’ye gittiği bilgisinin verildiği haberde ülkeyi koalisyon sorununun beklediği de belirtilir. Aynı sayıda “Balıkçı Öldü” başlığını taşıyan haberle 13 Ekim 1973 tarihinde edebiyatımızın önemli isimlerinden Halikarnas Balıkçısı’nın öldüğü duyurulur. Yazıda sanatçının eserlerinden bahsedilir; ayrıca haberde Aykut Poturoğlu’nun yazarla yaptığı son röportaja da yer verilir.

1 Aralık 1973 tarihli “Ortadoğu Savaşı” başlıklı haberde 7 Ekim’de başlayan Ortadoğu bölgesindeki savaşın ateşkesle sona erdirildiği söylenir. Haberde bu savaşın çıkış sebebi, Emperyalist devletlerin bölge üzerinde hakim güç olma istekleri üzerinde durulur. Aynı sayıda çıkan “MSP ve Af” başlıklı haber, Filistin halkına yönelik yapılan savaş ile MSP’nin Genel Af konusu ile ilgili tutumunu aynı başlık altında okuyucuya sunar. İslâmî

159

söylemi ağır basan MSP’nin Filistin halklarını savunan gençlerin hapisten çıkarılması için uğraşıp uğraşmayacağı bu haberle sorgulanır. “Seçimden Sonra Da Kıyımlar Sürüyor” başlığıyla Siverek’te Bülent Ecevit’in ilçeye yaptığı ziyarete giden öğretmenlerin şikâyet edildiği haberi verilir. “Türk Yazarları Örgütleniyor” başlıklı yazı ise o tarihlerde kuruluş aşamasında olan Türkiye Yazarlar Birliği’nin amaçlarından bahseder. Haberde kurulan bir sendikaya yayıncıların üye olamayacağı bilgisi de verilir.

1 Ocak 1974 tarihli yirmi ikinci sayıda da ilk haber başlığı öğretmenlerin görevden alınmasına yönelik olarak hazırlanan “İnançlı Öğretmen Kubilây’ın Öldürüldüğü Ayda da Öğretmen Kıyımı Durmadı” başlığını taşır. İlk sayılara oranla dilin sertleştiği bu haberde öğretmenlerin baskı altına alınmaya çalışıldığına değinilir. Görevden alınan öğretmen Fikret Babuş, Cide’de evi taşlanan Mehmet Acar, Samandağ’da Süleyman Aslan’ın dövülmesi haberin içeriğinde okuyucuya duyurulur. Öğretmenlere yapılan baskının öğrencilere de sıçradığı, Bolu’da DEV-GENÇ sanığı lise öğrencilerinin zorla başka liselere gönderildiği “Şimdi De Öğrenci Kıyımı” başlıklı haberde anlatılır. O dönemde sıkça konuşulan zamlardan biri de “Kâğıt Yokluğu” başlıklı haberle duyrulur. Kâğıt üretiminde yaşanan sorun sebebiyle yapılan zamların, dergiyi çıkartırken sorun oluşturmaya başladığı okuyucu ile paylaşılır. Bu sayının son haberi “Nurettin Usta Öldü” başlığını taşır. a dergisinin çıkışında dizici olarak çalışan Nurettin Sütkan’ın ölüm haberi verilir. Bu haber derginin zihniyetini göstermesi bakımından önemlidir. Derginin kadrosuna göre Nurettin Sütkan bir emekçidir ve bütün işçiler gibi değerlidir. Hakkında bir sütunluk yazı yazılır.

1 Şubat 1974 tarihli yirmi üçüncü sayıda “Barolar Birliği İşkenceleri Kınadı” başlıklı haberle 10 Ocak’ta Barolar Birliği’nin toplanarak ülkede her kesime yapılan baskıları kınadığını duyuran bir haber yayımlanır. Bu sayıda da öğretmenlere yapılan baskılar ile ilgili birçok haber vardır. Öğretmenlerin uğradığı haksızlıklar tek tek anlatılır. İlginç olan bir haber de ““Şili’de Av” Oyunu Kovuşturmaya Uğradı” başlığını taşır. Habere göre 25 Aralık’ta Dostlar Tiyatrosu’nda oynanan Orhan Asena’nın “Şili’de Av” oyunu Devlet Güvenlik Mahkemesi savcılarının dikkatini çekmiş ve oyun kovuşturmaya uğramıştır. Yazarların uğradığı baskıyı anlatan “Usumi ‘Türk Basını Çıkarcı Sermayenin Baskısı Altında’ Dedi” yazıda basın özgürlüğünün önemi vurgulanır. Derginin sanat içeren tek haberi “Yunanlı Besteci Sanat Hayatını Bıraktı” başlığını taşır ve sürgünde yaşayan Yunanlı besteci Mikis Teodorakis’in Kopenhag’da düzenlediği bir basın toplantısıyla sanat yaşamına son verdiğini duyurmasını anlatır.

160

1 Mart 1974 tarihli yirmi dördüncü sayıda “Amerikan Altıncı Filosu” başlığını taşıyan haberde Montrö Antlaşması’nda belirlenen silahların dışında donatılmış ABD savaş gemilerinin Çanakkale Boğazı’ndan geçip Karadeniz’e ilerlediği duyurulur. Okuyucuya “6. Filo” olaylarını hatırlatan bu haber, 1974 yılına gelindiğinde dergi kadrosundaki kişilerin 12 Mart Muhtırası öncesi olayları okuyucunun zihninde diri tutma isteği olarak yorumlanabilir.

1 Mayıs 1974 tarihli yirmi altıncı sayıda aktüel haber yoğunluğunda önemli bir artış olur. Okuyucu dergiyi eline aldığında bir gazete okuyormuş hissine bile kapılabilir. Ana sayfanın tamamını kaplayan iki başlıkla karşılaşırız. “Faşist Saldırılar Yoğunlaştı” başlığını taşıyan bölümde 14 Ekim seçimlerinde CHP’nin aldığı oyların kimi çevreleri rahatsız ettiği ve saldırıya geçtiklerine dair yorum yapılır. Haberin “Tunceli Olayı” başlıklı bölümünde Tunceli İlkokulu’nda Öğretmen Okullarının 126. kuruluş yıldönümünü kutlamak isteyen bir grup öğretmene başbuğcu öğrencilerin saldırdığı yazılıdır. Bu haber daha sonraki yıllarda tırmanacak olan ve 12 Mayıs askerî darbesini getirecek olan sağ-sol çatışmalarının yavaş yavaş ülkenin çeşitli yerlerinde görülmeye başladığını göstermesi bakımından önemlidir. “Şavşat Harekâtı” başlıklı bölümde ise Şavşat’ta görev yapan Kâzım Köroğlu adlı öğretmenin sokak ortasında bir grup tarafından dövüldüğünün haberi görülür. Öğretmenin dövülmesinin arkasında da Kurtuluş Bayramı kapsamında Bozkurtçuların yaptığı konuşmaların solculara karşı bir savaş ilânına döndürülmesine Kâzım Köroğlu’nun karşı çıkması vardır. Haberde yaşanan olay neticesinde TÖB-DER’in de bir bildiri yayımladığı söylenir. Bildiride faşist saldırılara eskiden olduğu gibi yine dik durularak karşılık verileceği duyurulur; yani Bozkurt geleneğinden gelen öğretmenlere faşist denilerek tüm öğretmenlerin sendikası gibi duran TÖB-DER tarafını gün yüzüne çıkarır. Bütün bu olayların sorumlusu da haber metninde söylenir:

“Suç, 12 Mart döneminde bulundukları okullardan sürülerek, kıyılarak, hapsedilerek, hatta yurt dışına işçi çıkmaya bir anlamda zorlanarak devrimci öğretmenlerden özellikle arındırılmış olan okullara sağcı yöneticileri atayan yetkililerdir.” (1974: 2)

Bu ifadelerle sağ kesimi temsil eden yöneticiler olayların çıkışında mesul gösterilir. İlk sayfada yer alan bir haber de “Sabahattin Ali Anıldı” başlığını taşır. TÖB-DER’in yazarın ölümünün 26. yıldönümü kapsamında toplandığı duyurulur. Programda Asım Bezirci’nin yazar ile ilgili detaylı bir konuşma gerçekleştirdiği de vurgulanır. “Bir Sergi “başlığını taşıyan haber, Balkan Naci İslimyeli’nin Taksim Sanat Galerisi’nde bir resim sergisi

161

açtığı söyler. Sanatçının resimlerinin yaşanan günlerin sıkıntılarını anlatması bakımından önemli olduğunun da altı çizilir. Sanat içerikli bir başka haber “Sinema” başlığını taşır. Haberde Türk Sinematik Derneği’nin bir sempozyum düzenlediği, sempozyumun yönetmenliğini de Atilla Dorsay’ın yaptığına değinilir. Sinema ile ilgili ikinci haber ise Çağdaş Sinema Dergisi’nin “Türk Sineması Raporu” başlıklı bir ek yayımlamış olmasıdır. Haberi yazanlar bu ekin, sinemanın sorunlarını ortaya koyması ve sinema-toplum ilişkisini incelemesi bakımından önemli olduğunu ifade ederler. “Sorumluları Gözaltına Alınan Bir Gazete Yayınlanamıyor” başlıklı haber, Kıvılcım dergisinin sahibi Demir Küçükaydın’la yazı işleri sorumlusu Dündar Erenler’in Devlet Güvenlik Mahkemesi kararıyla gözaltına alındığını duyurur. Bu haberde de 12 Mart’ta yayın dünyasına başlayan gözaltıların 1974’e gelindiğinde hâlâ devam ettiğini göstermesi bakımından önemlidir. Derginin bu sayısının son haberi “Avrupadaki İlerici Türkçe Yayınlar” başlığını taşır. Avrupa’da bir araya gelen öğrenci ve işçi gruplarının birleşerek kurduğu Türkiyeli İleri Birliği İşçinin Sesi adlı bir dergi yayımlaya başladığı söylenir. Bunun yanında Almanya’da Türkler tarafından çıkarılan iki derginin de adı verilir. Bunlar Mettall Haberler ve İşçi Gazetesi’dir.

1 Haziran 1974 tarihli yirmi yedinci sayıda ana kapak “Sağ Varsa Sol da Vardır” başlığını taşıyan haberden ziyade yorum yapılan bir yazıyla kaplıdır. Yazıda sağ kesimi temsil eden partilerin varlığına izin verilirken, seçimlere girmelerinin önüne bir mani getirilmezken sol kesime bu hakların tanınmadığı ifade edilir. Bu hakkın, İtalya’dan alınan 141. ve 142. maddelerle gasp edildiğinin de altı çizilir. “Egemen Güçler Korkuyor” başlıklı yazıda ise Türkiye’de gösterilmeye çalışıldığı gibi bir sağ-sol çatışmasının olmadığı sağ saldırılarının olduğu söylenir. “İstanbul’daki Saldırılar” başlıklı metinde Bozkurtçu gençlerin yurtları basıp, öğrencileri dövdüğü iddia edilir. “Devrimci Yayınevlerinin Bildirisi” başlıklı yazıda da Genel Af kapsamına sokulmayan düşünce suçluları için on beş devrimci yayınevinin bir bildiri yayımladıkları duyurulur. Bu bildiride fikir suçu diye bir şeyin kabul edilemeyeceği ve mücadelenin sonuna kadar devam edeceğinnin vurgulandığı belirtilir.

Görüldüğü gibi Yeni a dergisinin birinci sayısından on beşinci sayısına kadar yoğun olmayan aktüel haberler, bu sayıdan sonra artarak derginin önemli bir bölümünü kaplamaktadır. Türkiye’de hızlı gelişen olaylar, 14 Ekim seçimlerinde CHP’nin aldığı oylar bunun sebebi kabul edilebilir. Bu sonuç bize Ergin Günçe’nin bir yazısında bahsettiği Pascal Kanunu’nu hatırlatır. Sıkışan her şeyin elbet patlayacağı gerçeğini

162

toplumsal olaylara aktaran Günçe’nin yorumu burada da netlik kazanır. Dergideki aktüel haberlerin belli bir sayıdan sonra artması, 12 Mart’ın hemen akabinde sol kesimin yaşadığı haksızlıkları, sol eğilimli bir partinin yüksek oy almasıyla öz güvenini toparlayıp haklarını savunmanın peşine düştüğünün açık bir göstergesidir. Derginin edebî kimliğine büyük ölçüde zarar veren bu aktüel haberler, okuyucunun Yeni a dergisine bakışını da büyük oranda değiştirir. Bu haberler ayrıca dergiyi edebî kimliğinden uzaklaştırarak politik bir söyleme yaklaştırır.