TTK md. 402 ve 403‟te intifa senetleri düzenlenmiĢ olup, adi intifa senedi intifa senetlerinin ana türünü oluĢturmaktadır491. Ġntifa senetleri, sahiplerinin sermayeye katılımları söz konusu olmadığından ve dolayısıyla da sahibine pay sahipliği hakları vermeyen, ancak sahibine sadece bazı mali haklar sağlayan, kıymetli evrak niteliğinde belgelerdir492. Kanunumuza göre intifa senetleri, sahiplerine safi kâra, tasfiye artığına katılma veya yeni pay senetlerinden alma hakları sağlarlar. Bu haklardan en önemlisi ve uygulamada en çok görüleni ise safi kâra katılma hakkıdır.
2. Yetkili Organ
Ortaklığın intifa senedi çıkartabilmesi için TTK md. 402 uyarınca GK‟nın bu konuda karar alması ve ortaklık esas sözleĢmesinde ortaklığın intifa senedi çıkartabileceği hususunun yer alması gereklidir493. Ortaklık esas sözleĢmesinde ortaklığın intifa senedi çıkartabileceğine iliĢkin bir hüküm bulunmaması halinde ise GK esas sözleĢmeyi değiĢtirmek suretiyle intifa senedi çıkartabilecektir. Ortaklık GK‟nın intifa senedi çıkartabileceğine iliĢkin yetkisi münhasır yetki niteliği taĢımakta olup bu nedenle baĢka bir organın kararı ile örneğin YK kararı ile çıkartılan intifa senetleri
489 BĠRSEL, Kâr, 102.
490 BĠRSEL, Kâr, 102; ÇEVĠK, a.g.e., s.145.
491 TEKĠNALP-(POROY-ÇAMOĞLU), Ortaklıklar, s.649.
492 TEOMAN Ömer, Anonim Ortaklıkta Ġntifa Senetleri, Ġstanbul 1978, s.214; BĠLGĠN, a.g.e., s.140.
493 ÇEVĠK, a.g.e., s.139.
geçersizdir. Tekinalp494, “ortaklık esas sözleĢmesinde intifa senedi çıkartılabileceğine iliĢkin hüküm bulunmayan hallerde, sadece GK kararı ile intifa senedi çıkartılamayacağını belirtmekle beraber, esas sözleĢmede intifa senedi sahiplerine verilen hakların içerik ve kapsamının belirli olduğu hallerde GK kararına ihtiyaç olmaksızın esas sözleĢme hükümlerine binaen doğrudan doğruya intifa senedi ihracını” uygun görmektedir.
Kanaatimizce de, Tekinalp‟inde çekimser bir Ģekilde belirtmiĢ olduğu gibi GK kararı olmaksızın salt esas sözleĢmeye dayanarak doğrudan doğruya intifa senedi ihracına yürürlükte bulunan TTK sistemi izin vermemektedir. Bu nedenle intifa senetleri ihracında her halükârda GK kararının gerektiği kanaatindeyiz.
Tasarıda, intifa senetleri, md. 502 ve 503‟te düzenlenmiĢtir. Tasarı md. 502, 6762 sayılı kanunun md.402‟e, md.503 ise, 6762 sayılı kanunun md.403‟e karĢılık gelmektedir.
Tasarıyla bu hususta getirilen ve karĢımıza çıkan en önemli yenilik, “bu senetlere md.348 uygulanır” denilerek “kurucu menfaatlerini” düzenleyen maddeye atıf yapılmasıdır (Tasarı, md. 502). Tasarı md. 502‟de “bu senetlere” ifadesi ile kastedilen Tasarı md. 503‟ün tabiriyle “net kâra” katılma hakkı tanınan intifa senetleridir. “Bu senetlere” ibaresi yerine “net kâra katılma hakkı tanınan intifa senetlerine” ibaresinin kullanılmasının daha yerinde bir düzenleme olacağı kanaatindeyiz.
3. Ġntifa Senedinden Yararlanabilecek KiĢiler
TTK md.402 uyarınca, intifa senetleri bedeli itfa olunan payların sahipleri, alacaklılar, kurucular veya bunlara benzer bir nedenle ortaklıkla ilgili olan kiĢiler lehine çıkartılabilecektir. AnlaĢıldığı üzere TTK, bedelsiz olan adi intifa senedinin, ortaklık ile ilgili herhangi bir iliĢkisi olan kimseler için onları bir çeĢit tatmin etmek amacıyla çıkarılması düĢüncesinden hareket etmiĢtir495. Kuruculara ve diğer kimselere verilen intifa senetleri arasındaki tek fark ise, kurucu intifa senetlerine verilecek mali hakların sınırlandırılmıĢ olmasıdır. Kurucu intifa senetleri bölümünde ayrıntılı bir biçimde açıklanacağı üzere, adi intifa senetlerinin aksine kurucuların kâr payı, safi kârdan kanuni
494 TEKĠNALP-(POROY-ÇAMOĞLU), Ortaklıklar, s.650.
495 TEKĠNALP-(POROY-ÇAMOĞLU), Ortaklıklar, s.650; ÇEVĠK, a.g.e., s.139-140; DOMANĠÇ Hayri, Kıymetli Evrak Hukuku, Ġstanbul 1975, s.707-708.
yedek akçe ve pay sahiplerine dağıtılan %5 oranında kâr payı ayrıldıktan sonra kalanın ancak %10‟dur496. Diğer çeĢit intifa senetlerinde ise böyle bir kısıtlama bulunmamaktadır.
4. Ġntifa Senedinin Sahibine Verdiği Haklar
Ġntifa senedi, sahiplerine sâfi kazanca veya tasfiye bakiyesine katılma veyahut da yeni çıkarılacak hisse senetlerini alma gibi mali nitelikte haklar sağlar497.Buna karĢın intifa senedi, sahiplerine, pay sahipliğine bağlı yönetim hakları yani oy kullanma, iptal davası açabilme, yönetim ve denetleme hakkı ile hazırlık devresi gibi haklar sağlamaz498. TTK sisteminden de anlaĢılacağı üzere, intifa senedi sahiplerine belirtilen haklarından biri veya birkaçı tanınabileceği gibi hakların tümü de tanınabilecektir499.
Ġntifa senedi sahiplerine sadece yasada belirtilen haklarla ilgili mali haklar tanınabilir. Diğer bir anlatımla, intifa senedi sahiplerine tanınabilecek haklar tahdidi olarak sayılmıĢ olup bu hakların yorum veya baĢka bir yolla geniĢletilmesi mümkün bulunmamaktadır500.
a. Safi Kazanca Katılma
TTK md. 403‟te intifa senedi sahiplerine sâfi kazanca katılabilme hakkının tanınabileceği hüküm altına alınmıĢ olmasına rağmen, bu hakka katılmanın hangi oranda ve hangi Ģekilde olacağı belirtilmemiĢtir501.
Ġntifa senedi sahiplerinin de kârdan pay alabilmeleri için ortaklığın kâr elde etmesi ve ortaklık GK‟nın bu kârın dağıtımına karar vermiĢ olması gerekmektedir502. Ancak, intifa senedi sahiplerinin, ortaklık GK‟nın hiç kâr dağıtmama veya eksik kâr dağıtım hallerinde pay sahiplerinin sahip olduğu GK kararının iptalini isteme hakları bulunmamakla birlikte, YK üyeleri aleyhine TTK md.336 gereğince sorumluluk davası açabilme hakları saklıdır.
496 BĠLGĠN, a.g.e., s.141.
497 TEKĠNALP-(POROY-ÇAMOĞLU), Ortaklıklar, s.651; BĠRSEL, Kâr, s.95; BĠLGĠN, a.g.e., s.141; ÇEVĠK, a.g.e., s.140; DOMANĠÇ, Kıymetli Evrak, s.708; ĠMREGÜN, Kara Ticareti, s.421-422;
BAHTĠYAR Mehmet, Ortaklıklar Hukuku, Ġstanbul 2006, s.188.
498 TEOMAN, Ġntifa Senetleri, s.214.
499 TEOMAN, Ġntifa Senetleri, s.215; BĠRSEL, Kâr, s.96.
500 ĠMREGÜN, AO., s.422; ÇEVĠK, a.g.e., s.140.
501 TEOMAN, Ġntifa Senetleri, s.215.
502 TEOMAN, Ġntifa Senetleri, s.236.
Ġntifa senedi sahipleri ile ortaklık arasındaki iliĢki sözleĢmesel503 bir iliĢki olduğundan sözleĢme serbestîsi gereğince bunların safi kârdan alacakları payın oranının serbestçe kararlaĢtırılabileceği düĢünülünebilinirse de, ortaklık kârının tamamının pay sahiplerinin pay sahipliğini manasız kılacak bir biçimde intifa senedi sahiplerine bırakılması kabul edilemeyecek bir çözümdür504.
TTK'ya göre, intifa senedi sahipleri, ancak pay sahiplerine belirli bir oranda kâr payı ayrıldıktan sonra ikinci kârdan pay alabileceklerdir. Zira, ödenmiĢ sermayenin
%5'i nispetinde pay sahiplerine ödenecek birinci kâr payı üzerinde, intifa senedi sahiplerinin sermayede payları olmadığı için (KĠS'ler bundan müstesnadır) hiçbir hak iddia edemezler505. O halde, esas sözleĢmede yada intifa senedi çıkartılmasına iliĢkin GK kararında intifa senedi sahiplerinin ikinci dağıtımdan hangi oranda faydalanacakları belli edilmelidir506. Birsel‟in507 de, belirtmiĢ olduğu ve bizimde katıldığımız görüĢe göre, kurucu intifa senetlerinde öngörülmüĢ olduğu gibi diğer intifa senetlerinin hangi oranda kâra katılacaklarının yeni TTK Tasarısında belirli edilmesi faydalı olacaktır.
b. Tasfiye Neticesine Katılma
Ġntifa senetleri sahiplerine ortaklığın infisahı halinde tasfiye bakiyesine yine esas mukavele ile tespit edilecek bir oran dâhilinde katılım hakkı tanınabilir. Tasfiye bakiyesine katılımın hangi oranda ve Ģekilde yapılacağı hususu kanunda açıklanmamıĢtır508. Bununla beraber bu oranın sermaye koymuĢ pay sahiplerinin hakları göz önünde tutularak esas sözleĢmede tespit edilmesi uygun olacaktır. Ġntifa senetlerine dağıtım, tasfiye sonunda alacaklıların alacakları ödendikten ve pay sahiplerinin pay bedelleri iade olunduktan sonra yapılır509.
503 BERZEK AyĢe Nur, Anonim Ortaklıkta Pay Üzerinde Ġntifa Hakkı Sahibinin Oy Hakkı ve Oy Hakkına Bağlı Diğer Haklar, AÜEHFD, 2002, C.VI, S.1–4, s.226.
504 AKBĠLEK, a.g.t., s.175
505 BĠRSEL, Kâr, s.100; ÇEVĠK, a.g.e., s.141.
506 BĠRSEL, Kâr, s.100.
507 BĠRSEL, Kâr, s.100; Benzer görüĢ için, bkz., AKBĠLEK, a.g.t., s.176.
508 TEKĠNALP-(POROY-ÇAMOĞLU), Ortaklıklar, s.653–654; TEOMAN, Ġntifa Senetleri 243; ÇEVĠK, a.g.e, s.141.
509 ÇEVĠK,a.g.e., s.141.
c. Bedelsiz Pay Satın Almada Öncelik
Ġntifa senedi sahiplerine, ortaklık esas sözleĢmesiyle yeni çıkarılacak payları satın alma hakkı da tanınabilir510. Bu hak intifa senetlerinde belirtilecek bir sermaye artırımı için tanınabileceği gibi senet sahiplerine istediği artırımlardan birinde hakkını kullanmak imkânını da bahĢedebilir. Ancak, ikinci Ģıkkın gerçekleĢebilmesi için intifa senedi sahiplerinden hangi artırımda haklarını kullanacaklarını GK toplantısından belli bir süre önce bildirmelerinin istenmesi gereklidir511.
D. Kurucu Ġntifa Senetleri