Açımlayıcı-Sıralı Karma Yöntemin Nitel Boyutundan Elde Edilen Verilerin

Karma yöntem dâhilinde nitel verilerin analiz sürecinde Sosyal Bilgiler öğretmenlerine uygulanan, eğitimde sosyal medya kullanımı yarı yapılandırılmıĢ form ile elde edilen verilere, araĢtırmanın sistematik ve tarafsız bir biçimde yürütülmesi amacıyla içerik analizi yapılmıĢ olup MAXQDA programı kullanılmıĢtır. Öncelikle verilerde kodlama iĢlemi yapılmıĢtır. Bu iĢlem için veriler birkaç kez okunmuĢ ve kodlamalar

154 yapılmıĢtır. Verilerin analizi sürecinde katılımcılar için kısaltmalar kullanılmıĢtır. Bunlar; (K) katılımcı, (KK) kadın katılımcı, (EK) erkek katılımcıdır. Nitel araĢtırmada üç tür kodlama biçimi vardır. Bunlar; daha önceden belirlenmiĢ temalara göre yapılan kodlama, verilerden çıkarılan temalara göre yapılan kodlama ve genel bir çerçeve içinde yapılan kodlamadır (Yıldırım ve ġimĢek, 2006). Bu araĢtırmada yarı yapılandırılmıĢ formdaki sorular esas alınarak “daha önceden belirlenmiş temalara göre yapılan kodlama” türü kullanılmıĢtır. Kodlama aĢamasından sonra ortaya çıkan tema ve kodların sunumunda tablo ve Ģekiller kullanılmıĢtır. Ayrıca her temanın kendi içerisindeki önemli farklılık arz eden değiĢkenler ayrıntılı bir Ģekilde incelenerek, karĢılaĢtırma yapılarak yorumlanmıĢtır. MAXQDA nitel veri analiz programından bir görüntü ġekil 3.3.‟de verilmiĢtir.

Şekil 3.3. MAXQDA nitel veri analiz programından bir görüntü.

3.5.2.1.Güvenirlik ve Geçerlik. Güvenirlik; ölçeğin tutarlı, dengeli ve

tekrarlanabilir olmasıdır. Tutarlılık; ölçme kurallarına, veri kayıt ve kodlamasına uyma anlamındadır. Denge; ölçmenin zaman içinde, diğer değiĢkenler aynı kalması koĢuluyla, değiĢmemesidir. Tekrarlanabilirlik; ölçeğin tek bir zamandaki tek bir ölçekle sınırlı kalmaması, tekrar uygulanabilmesi ve zaman bazında güvenilir olmasıdır (Erdoğan, 2003, s. 247). Bu araĢtırmanın nitel boyutunun güvenirliği için de “Üçgenleme” (Triangulation) yöntemi kullanılmıĢtır. Üçgenleme yöntemi çeĢitli yöntemleri bir araya getirmek suretiyle araĢtırmaları güçlendirici bir rol oynar. Bu, nitel ve nicel yöntemler dâhil çeĢitli yöntem ve verilerin kullanılması anlamına gelir (Patton, 2014, s. 247).

Nitel analizlerin doğruluğunu ve gerçekliğini teyit etmede dört tür üçgenlemeden faydalanılır. Bunlar: (1) Yöntem üçgenlemesi; farklı veri toplama yöntemleri tarafından oluĢturulan bulguların tutarlılığının kontrolü, (2) kaynakların üçgenlemesi; aynı yöntem

155 içindeki farklı veri kaynaklarının tutarlılığının kontrolü, (3) analizci üçgenlemesi; bulguları gözden geçiren çoklu analizci kullanımı ve (4) kuram/bakış açısı üçgenlemesi; veriyi yorumlamada çoklu bakıĢ açısı ya da kuramların kullanımıdır (Patton, 2014, s. 556).

Bu araĢtırmanın nitel boyutunun güvenirliğini sağlamak için yöntem üçgenlemesi ve analizci üçgenlemesi yöntemi uygulanmıĢtır. Nitel araĢtırma için kullanılan yarı yapılandırılmıĢ form istekli Sosyal Bilgiler öğretmenleri tarafından doldurulmuĢtur. Yarı yapılandırılmıĢ form araĢtırmacı tarafından üç kez okunarak önceden belirlenmiĢ olan temalara ait kodlar oluĢturulmuĢtur. Daha sonra iki araĢtırmacı tarafından tema ve kodlar incelenerek ve karĢılaĢtırılarak gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra son haline getirilmiĢtir. AraĢtırmanın güvenirlik hesaplaması için Miles ve Huberman‟ın (1994) önerdiği Güvenirlik = Görüş Birliği / (Görüş Birliği + Görüş Ayrılığı) x 100Ģeklindeki güvenirlik formülü kullanılmıĢtır. Hesaplama sonucunda araĢtırmanın güvenirliği %90 olarak belirlenmiĢtir. Güvenirlik hesaplarının %70‟in üzerinde çıkması, araĢtırma için güvenilir kabul edilmektedir (Miles ve Huberman, 1994). Elde edilen sonuca göre araĢtırmanın güvenilir olduğu kabul edilmiĢtir.

Yöntem üçgenlemesi yönteminde ise; araĢtırmanın sorularını desteklemek, farklı yönlerini vurgulamak ve güvenirliği sağlamak için nicel ve nitel yöntem birlikte kullanılmıĢtır. AraĢtırmanın veri toplama sürecinde açımlayıcı sıralı karma yöntem kullanılarak öncelikle 236 Sosyal Bilgiler öğretmenlerinden SMBÖ ve SMÖÖSEÖ‟nden nicel veriler elde edilmiĢtir. Daha sonra nicel çalıĢma grubu içerisinden gönüllü 30 Sosyal Bilgiler öğretmenine sosyal medyanın eğitimde kullanılması ile ilgili görüĢleri sorularak nicel ve nitel verilerin benzer veya farklı yönleri ortaya çıkarılmaya çalıĢılmıĢtır.

Nitel araĢtırmanın güvenliği ile ilgili farklı stratejiler de izlenmiĢtir. Nitel araĢtırma; katılımcı Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin görüĢlerinde yorum katılmadan, doğrudan alıntılar ile zenginleĢtirilerek, görüĢler ile ilgili yapılmıĢ yorumlara ve açıklamalara yardımcı olmuĢtur. Yarı yapılandırılmıĢ forma ait sorular, bu konudaki uzman akademisyenlerin dönütleri alınarak açık bir Ģekilde ifade edilmiĢ olup, nicel araĢtırma ve nitel araĢtırma süreçleri yarı yapılandırılmıĢ form soruları ile tutarlılık göstermektedir. Nitel araĢtırmanın sonuçları elde edilen nicel ve nitel veriler ile uyumluluk göstermektedir. AraĢtırmanın verileri, araĢtırmanın amacına uygun bir biçimde asgari düzeyde sosyal medya kullanıcısı olan Sosyal Bilgiler öğretmenlerinden toplanmıĢtır. Son olarak nitel verilerin analizinde önyargılar, yanlıĢ anlaĢılmalar ve gerçek dıĢı veriler gözden geçirilerek geçerli olamayan veriler veri setinden çıkarılmıĢtır.

156 Nitel araĢtırmada geçerlik, araĢtırmacının, araĢtırdığı olguyu olduğu biçimiyle ve olabildiğince yansız gözlemesi anlamına gelmektedir. AraĢtırılan olgu veya olay hakkında bütüncül bir resim oluĢturulabilmesi için araĢtırmacının elde ettiği verileri ve ulaĢtığı sonuçları teyit etmesine yardımcı olacak bazı ek yöntemler kullanması gerekir. (Yıldırım ve ġimĢek, 2008, s. 255-256). Bu ek yöntemleri Creswell (2013) sekiz baĢlık altında belirtmiĢtir. Bunlar; (1) uzun süreli katılım ve sürekli gözlem, (2) üçgenleme, (3) akran

incelemesi veya sorgulaması, (4) olumsuz durum analizi, (5) araştırmacı önyargılarının açıklanması, (6) zengin, yoğun betimleme, (7) dış denetim ve (8) üye kontrolüdür. Bu

araĢtırmanın nitel boyutunun geçerliği sağlanması için “Üçgenleme”, “Zengin, yoğun

betimleme” ve “Dış denetim” yöntemleri uygulanmıĢtır.

AraĢtırmanın nitel boyutunun güvenirliği için yapılan üçgenleme yöntemi araĢtırmanın geçerliği için de yapılmıĢtır. Yarı yapılandırılmıĢ forma ait sorulardan elde edilen veriler, verilerden oluĢturulan tema ve kodlar üç araĢtırmacı tarafından incelenerek karĢılaĢtırılmıĢtır. Gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra veriler araĢtırmada sunulmuĢtur.

Zengin, yoğun betimleme, araĢtırmacının bir durumu tanımlarken veya bir tema hakkında

yazarken detayları vermesi anlamına gelmektedir (Creswell, 2013, s. 252). Bu araĢtırmanın nitel boyutunda yarı yapılandırılmıĢ formdan elde edilen veriler MAXQDA nitel veri analizi programında analiz edilerek, kod teori modeli, kod birlikte oluĢma modeli, frekans ve yüzdeler verilerek yorumlanmıĢtır. Ayrıca her tema kendi içerisinde anlamlı farklılıklar içeren çeĢitli değiĢkenler açısından ayrıntılı bir Ģekilde incelenmiĢ, yorumlanmıĢ ve karĢılaĢtırma yapılmıĢtır. Geçerliği sağlamak için kullanılan son yöntem ise dıĢ denetimdir.

Dış denetim, dıĢsal inanırlık ihtiyacının oldukça yüksek olduğu yerde, analizin kalitesini

ölçmek için uzmanları kullanmayı, üst değerlendirme yapmayı veya denetleme sürecini içermektedir (Patton, 2014, s. 562). AraĢtırmanın nitel boyutu için araĢtırmacı, gerekli gördüğü durumlarda danıĢman akademisyene ve jürisinde bulunan akademisyenlere danıĢmıĢ ve gerekli düzenlemeye gitmiĢtir.

157

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

BULGULAR VE YORUM

Bu bölümde araĢtırmanın her bir alt problemi alt baĢlıklar Ģeklinde ele alınarak elde edilen bulgular sırasıyla nicel ve nitel bulgular olarak tablolar hâlinde verilmiĢ ve yorumları yapılmıĢtır.