Ġnternet Gazeteciliğinin Özellikleri

Dünyadaki herkesin birbirlerinden haberdar olmasını sağlayan küreselleĢme ile beraber iletiĢim teknolojilerinde de geliĢim olmuĢ, geleneksel medya araçlarında ciddi değiĢimler yaĢanmıĢtır. Yeni olarak görülen iletiĢim teknolojileriyle medya politikaları da yeniden ĢekillenmiĢ; insanlara istediklerini paylaĢma ve istediklerine ulaĢabilme olanağı tanıyan bir medya ortamı sağlanmıĢtır. Sanallık ve etkileĢim üzerine kurulmuĢ olan yeni medya, mekân ve zaman kısıtlaması olmayan yeni bir alan Ģeklinde ortaya çıkmıĢtır. ĠletiĢim teknolojilerindeki geliĢmelerle beraber sosyal ağlar, internet tabanlı medya ve mobil iletiĢim gibi çeĢitli araçlar ortaya çıkmıĢtır. Bu iletiĢim teknolojileri tarafından sunulan imkânlar ve yeniliklerle gazetecilik ve habercilik de bir dönüĢüm geçirmiĢtir (Yurdigül ve Zinderen, 2012: 85).

Ġnternet, kullanıcılara mekân ve zamandan sınırsız, küresel bir iletiĢim olanağı sağlamaktadır. Negroponte‟ye göre dijital hayat, belirli bir mekânda belirli bir zamanda bulunma zorunluluğunu giderek azaltarak, bizzat mekânın aktarılmasını da mümkün hale getirecektir. Ona göre internet, yeni medyanın en önemli örneğidir ve internet, coğrafi sınırları ortadan kaldırarak insanların, fiziki olarak bir yerde olmasalar dahi, o yerde ne olduğunu sanki oradaymıĢ gibi bir ekrandan izleyebilmelerini sağlayacaktır. Bu özelliğiyle internet, geleneksel yöntemler ile yayınlanan gazetelerde olduğu gibi, gazetecilerin bir ofise bağımlı bir Ģekilde çalıĢma zorunluluğun yok etmiĢtir. Günümüzde, geleneksel yöntemler ile yayımlanan gazetelerde bürodan çalıĢan kiĢilerin pek çoğu araĢtırmalarını ve iĢlerini, ev ya da baĢka yerlerden yürütme Ģansına sahiptir (Çelik, 2006: 55). Bu Ģekilde gazetecilerin, sorumlu müdürlere ve genel yayın yönetmenine internet aracılığıyla ulaĢması, baĢka bir deyiĢle sanal yazı iĢlerini oluĢturmaları, gazetelerin organizasyonlarında değiĢikliğe yol açmaktadır (AktaĢ, 2007: 37). Haber iletme ve üretme konusunda basın

kuruluĢları, günümüzdeki teknolojilerden faydalanarak haber sunmayı daha kısa süre içinde yapmaya baĢlamıĢtır. Dünyada herhangi bir yerde yaĢanan bir olay üzerinde muhabirler, bilgisayar ya da telefon üzerinden gazeteye hemen bildirebilmekte ve iletmektedir (Gürcan, 1999: 7-8).

Ġnternet gazeteciliğini ele alırken ilk olarak vurgulanması gereken ayrım, internet gazetesi ile elektronik gazete kavramlarının birbirlerinden farklı olduğudur. Bir gazeteyi elektronik gazeteye çevirmek için yapılanlar iĢlemlerde amaç haberlerin depolanması, arĢivlenmesi, arĢivler kullanılarak yeniden kullanılabilmesi, haber iĢleme, toplama ve gönderme aĢamalarını daha hızlı yapılması, baskıya geç saatte giderek en son geliĢmelerle ilgili okurları bilgilendirmedir. Dolayısı ile elektronik gazete uygulamasıyla haber toplama, haberi iĢleme, baskı ve dağıtım gibi bütün aĢamalarda yeni teknolojilerle verim ve hızı arttırmanın yanında, bu kolaylıklarla beraber hem personel sayısında hem de iĢletme girdilerinde tasarruf etme amacı da taĢınmaktadır (Törenli, 2005: 206).

Ġnternette yapılan haberlerin özellikleri açısından, haberlere yeni bir Ģekil geldiğini söylemek mümkündür. Hiper metin özelliği ile beraber bütün dokümanlara bağlantı verilebilmektedir. Haber ile alakalı geleneksel araçlarda olan sütun ve zaman sınırlılığı ortadan kalmıĢ, haberleri uzun bir Ģekilde verebilme imkânı doğmuĢtur (Yüksel ve Gürcan, 2005: 202-203). Hiper metin bağlantıları, internet üzerindeki etkileĢimin sağlanması açısından önemli bir mekanizmadır. Konuyla ilgili detaylar için baĢka sitelerde bulunan bilgilere bağlantılar sunulmakta, çeĢitli görüntüleme imkânları (frameli, resimsiz, resimli, renk çözünürlüğü çoğaltılmıĢ/azaltılmıĢ gibi) detay ve derinlik ekleme imkânı olmaktadır. Ġnternet gazeteciliğindeki bir yazıda, metin içerisinde çeĢitli web sayfalarıyla ilgili bağlantılar olabilmektedir. Bu Ģekilde okur, yazıyla ilgili detaylar için bu bağlantılara tıklayarak, konuyla alakalı bilgi kaynağına rahatlıkla ulaĢabilmekte; geleneksel gazetelerde yer problemi yüzünden verilemeyen detaylar, internet gazetelerinde ortadan kalkmaktadır (Gürcan, 1999: 73-74).

Habere hızlı bir Ģekilde ulaĢabilme özelliği, insanların internet gazeteciliğine yönelmesine neden olmaktadır. Ġnternet gazetesinde haberler online olarak verilmekteyken, geleneksel gazetede haberler ertesi gün için yapılan baskıda verilmektedir. Genel olarak internet gazeteciliğinin iĢlevleri Ģunlardır:

- Haberlerin sürekli güncellenmesi ve çok hızlı verilebilmesi - Okurun haberlere istediği zaman, 7/24 ulaĢabilmesi

- Multimedya temelinde görüntülü, grafik ve sesli dosyalar kullanılması, -ArĢivde bulunan haberlere kolay bir Ģekilde ulaĢılabilmesi, istenen haberlerin saklanma imkânı olmasıdır. Ġnternetin depolama imkânı sınırsızdır. Yeni haberler ile eskileri yer değiĢtirmekte, eski haberler arĢivlenmektedir. ÇeĢitli anahtar kelimelerle bu haberler, istendiği zaman arĢivden çıkarılabilmektedir. Ġyi bir arĢivleme sistemiyle haberler kaynağına, konusuna ve tarihine göre sıralanarak, okuyucuya kolaylık sağlanabilmektedir (AlankuĢ, 2003: 157-158).

Geleneksel gazeteleri elektronik gazetelere çevirmenin amaçları arasında haber toplama, arĢivleme, depolama, gönderme, sayfa düzenlemesi veya dizgi gibi aĢamaları hızlandırma, baskıyı daha geç saatlerde yaparak en son geliĢmeleri dahi okura verme gibi faktörler bulunmaktadır. Dolayısı ile elektronik gazete uygulamasıyla haber toplama, haberi iĢleme, baskı ve dağıtım gibi bütün aĢamalarda yeni teknolojilerle verim ve hızı arttırmanın yanında, bu kolaylıklarla beraber hem personel sayısında hem de iĢletme girdilerinde tasarruf etme amacı da taĢınmaktadır (Törenli, 2005: 206).

Bir haber sitesi, sadece bir kitle iletiĢim aracı değil, aynı zamanda toplumsal bir kurumdur (Birsen,2005:2). Bu açıdan yeni teknolojiler gazeteciliğin yeni yüzü, değiĢen yöntemlerde okur ve gazeteciler arasındaki iliĢki, yeni eğitim ihtiyaçları ve modern toplumdaki gazeteciliğin rolü üzerinde yapılan tartıĢmaların merkezindedir. Sayısal iletiĢim imkânlarının geliĢmesi ile

gazetecilikte görülen değiĢimler ve yeni özellikleri Ģöyle sıralamak mümkündür (Yıldırım,2010: 234-236):

İki yönlü iletişim olanağı: Yeni geliĢmelerin okuyucular üzerinde yaptığı değiĢim ile gazetecinin bu iletiĢimde tek taraflı olan üstünlüğü kırılmıĢ; okuyucuların hem gazeteciler ve diğer kullanıcılar ile hem de kaynaklar ile direk olarak iletiĢime geçme imkânı doğmuĢtur. Bu çerçevede bakıldığı zaman kullanıcı, haber üretim sürecinde aktif bir role sahip olmuĢtur.

Amatör habercilik: Okurlar, pek çok cep telefonları ile entegre olan ve boyutları küçülen ses kayıt cihazı, fotoğraf makinesi ve kamera gibi pek çok teknoloji sayesinde çevrede yaĢanan olayları kaydederek ister profesyonel medyada isterse kendi bloglarında ücretli veya ücretsiz bir Ģekilde verebilmektedir.

Artık Herkes Dağıtımcı: YaĢanan son geliĢmeler, tüm insanların kendi imkânları dâhilinde kendi içeriğini üretip amatör sayfa ve bloglarında yayınlamasına imkân tanımıĢtır. Profesyonel medya kuruluĢları tarafından üretilen içerikleri e-mail aracılığıyla çevresinde bulunan insanlara da gönderebilen insanlar, Google, Twitter, Flickr, Facebook, YouTube gibi yüksek potansiyelli ve popüler uygulamalardan da paylaĢarak, dağıtım sürecine katkıda bulunmaktadırlar.

RSS Teknolojisinin Kullanımı: Rich Site Summary (Zengin Ġçerikli Site Özeti) veya Really Simple Syndication (Gerçekten Basit Dağıtım) olan RSS, son dönemlerde gazetecilikte kullanılan yeniliklerin en önemlileri arasındadır. Ġçerik dağıtımı açısından çok önemli olan bu yöntem, yeni eklenmiĢ olan içeriklerin kolay bir Ģekilde takip edilmesine yardımcı olan özel bir XML formatıdır ve bu yol ile haberleri siteleri dolaĢma ve e-posta karmaĢasına girme zahmetinden kurtararak, en fazla insana en kısa sürede ulaĢtırmayı amaçlamaktadır. Bu format, internet sitesinde belirtilen içeriğin yalnızca baĢlığını ya da özetini içerir. Kullanıcılar, içerikle ilgili detay istedikleri zaman haber linkine tıklamakta ve haberin tamamının olduğu HTML formatındaki sayfaya ulaĢmaktadır.

Haritalandırma: Aktarılan bir olayı, hem olayla hem de coğrafi konumuyla ilgili verilerini kullanarak Ģekil ve grafik üzerinden haritalandırmadır. Bu yol ile içeriğin daha fazla anlaĢılması, kolaylaĢması ve zenginleĢtirilmesi hedeflenmektedir.

Dağıtımın Küreselleşmesi: Ġnternetle beraber gazeteler açısından dağıtım konusunda da fiziksel sınırlar ortadan kalmıĢtır. Gazeteler, dünyanın internet bağlantısı olan herhangi bir yerine ulaĢma olanağına sahiptir.

Veri tabanları: Veri tabanları, gazeteciler açısından bilgi ve haber toplama konusunda oldukça önemlidir ve zaman kazanma konusunda ciddi fırsatlar sağlamaktadır. DıĢarıda haftalarda sürecek bir araĢtırmayla ulaĢılacak bilgiler, internet aracılığıyla iĢ yerinde veya evde çok daha kısa sürelerde bulunabilmektedir.

Ölçülebilirlik: Bu özelliği sayesinde haber editörlerin, en çok e-mail alan, en çok yorumlanan veya baĢka yöntemler ile dağıtılan haberleri tespit etme imkânına sahiptir. Tespit ettikleri bu veriler sayesinde izleyicilerle ilgili eskiye göre daha sağlıklı eğilimler çıkarabilmekte ve üretimlerini ona göre yapabilmektedirler.

Multimedya: Sayısal teknolojiyle beraber metin, görüntü, ses ve diğer öğeler beraber kullanılarak içeriğin etkisinin artması sağlanmıĢtır.

Mobilite / Hareketlilik: ÇeĢitli sayısal teknolojiler ve internet ile gazeteciler, herhangi bir fiziksel ortama veya bir haber merkezine bağlanmadan, habercilik yapmaya devam edebilirler. Haber toplama araçlarının taĢınması kolay olacağı için, muhabirlerin ulaĢılabilirlik oranı da artacaktır. Bu durum da muhabirlerin bir haber merkezine olan bağlılığını ortadan kaldırmakta, gazetecinin evden veya bir haber sahasından çalıĢmasına ortam hazırlamaktadır. Mesafeler önemsiz olacağı için muhabir, elde ettiği içerik ve bilgileri kısa sürede haber merkezine veya doğrudan gazetenin internetteki içeriğine aktarma Ģansına sahiptir. Bu durum da haberciliği hızlandırmaktadır.

Güncellenebilirlik, 7/24 habercilik: Sayısal teknolojinin verileri her an tekrardan yapılandırma özelliği tarafından sunulan olanaklarla internetteki gazete içerikleri, olayların geliĢme durumlarına göre her an güncellenebilmektedir.

Etkileşim: EtkileĢim, internet tarafından gazetelere sağlanan en önemli özelliktir. Gazetecilerin profesyonel rolleri açısından da değerli olan etkileĢim olanağı, gazetecilere kamuoyu araĢtırması yapma ve okurların yorumlarını alma konularında kolaylık sağlar ve bu Ģekilde halkın tepkisini öğrenebilirler. EĢ zamanlı iletiĢim imkânı olan etkileĢim özelliği, izleyici ve okuyucu kitlesi tarafından soyutlanan haber üretim sürecinin daha aktif olmasında önemli bir role sahiptir.

Hypertext (Metinler arasılık /Yardımcı Metin): Metinde art alan bilgi veya detay bilgi vermek, konuyla ilgili baĢka bağlantılar kurulabilmesi için koyulan linklerin aracılığı ile kullanıcıları, metin içinden baĢka verilere yönlendirmek amacı ile kullanılmaktadır.

Arşivleme: Ġnternetin depolama kapasitesi çok geniĢtir ve bu geniĢlik, gazetecilik açısından önceki içerikleri okurların her zaman okuyabileceği anlamına gelmektedir. Bu Ģekilde pek çok online gazete, okurların arĢivlerde araĢtırmalar yapma ve bu Ģekilde eski olaylar ile güncel olaylar arasında bağ kurma konusunda kolaylık sağlamaktadır. ArĢivlerin iĢlevsel ve ulaĢılabilir olması, alıĢılagelen “bir defa yaz ve unut” mantığını değiĢtirmiĢ, gazetecilerin ürettikleri içerik ile alakalı sorumluluklara sahip olmalarını sağlamıĢtır.

Kişiselleştirme: Site içeriklerinin konulara göre sınıflandırılması ve izleyicilerin, bu sınıf ve kategorilere bakarak, ilgi alanlarına uygun seçimler yapması beklenmektedir. Bunun yanında taleple ilgili içerik üretme de kiĢiselleĢtirmeye örmektir.

Ulaşılabilirlik: Okurların bir habere 24 saat, istediği zaman ulaĢabilmesi olarak kullanılan bu özellik, güncellenebilirlik özelliğiyle asıl anlamına

kavuĢmaktadır. Bu Ģekilde kullanıcı, baĢka iletiĢim araçlarının yanında kendisi de istediği zaman istediği habere ulaĢabilmektedir.

Yeni medya teknolojileriyle beraber internet haberciliği de, sağladığı kolaylıklar nedeni ile fazlaca tercih edilmektedir. Teknolojiyi olabildiği kadar kullanan internet haberciliğini tercih etmeyi sağlayan bütün bu farklılıklar, küreselleĢmenin temelindeki iletiĢim teknolojilerinde görülen geliĢmelerin bir sonucudur. Bu açıdan yeni bir medya tarafından sunulmaya baĢlanan yenilikler ile beraber geleneksel medyanın haber yapma anlayıĢında da değiĢiklik olmuĢ, bu haber üretimi yeni teknolojiler aracılığı ile geleneksel medyaya oranla farklı kulvarlarda geliĢme göstermiĢtir (Törenli,2005:194-210).

Ġnternet gazeteciliği ile beraber yeni bir okur kesimi ortaya çıkmıĢtır. Ġnteraktif bir ortam olan internetin etkisi ile okurlar tepki ve düĢüncelerini aracısız bir Ģekilde ve doğrudan iletme Ģansına sahiptir. Yazı ve haberlere yorumlar yaparak, düĢüncelerini özgürce tartıĢabilmektedir. Okuyuculara internet gazeteciliği ile sağlanan form, yorum sayfaları ve anketler gibi olanaklarla okurların direk olarak yayına katılması sağlanmaktadır. Bu değiĢimler, okurların aktif olması açısından önemlidir (Balcı, 2017:162). Artık insanlar daha kullanıĢlı, kolay ulaĢılabilir ve anlaĢılabilir olduğu için internet gazetelerini takip etmektedir. The Economist‟in yaptığı bir analize göre, insanlar haberleri artık internetten takip ediyor ve genç nesiller gazeteleri fazla okumadığı için gazetelerin tirajları günden güne düĢüĢ yaĢıyor. Reklamların da çevrimiçi sitelere kaymasıyla gazetelerin reklamlardan aldığı pay da düĢüyor. Yapılan araĢtırmaya göre, yazılı basındaki reklamların yaklaĢık dörtte biri önümüzdeki 10 yıl içinde tamamen dijital medyaya kayacak. Yazılı basının 1995 yılında tüm reklam gelirlerinden aldığı yüzde 35‟lik payın, 2005‟te yüzde 30‟a indiği belirtilirken, 2015 yılında ise bu payın yüzde 25 civarında olduğu ifade ediliyor. Her geçen yıl bu payın düĢeceği de öngörülmektedir (www.dorduncukuvvetmedya.com, 2017). Reklam gelirlerinden pay almak isteyen küçük ve büyük ölçekli tüm medya kuruluĢları internet haberciliğine büyük önem vermekte, önemli yatırımlar yapmaktadır.