Đşgücüne Katılma Oranı ve Cinsiyet Durumu

Đşsizlik ve istihdamı belirleyen faktörleri incelerken ele alınması gereken bir diğer gösterge de işgücüne katılma oranıdır. Đşgücüne katılma oranı; nüfus büyüklüğü, nüfusun yaş dağılımı, insanların çalışmak istedikleri süre ve emeğin kalitesi gibi unsurlarla birlikte toplam emek arzını belirleyen önemli bir unsurdur ve bu oran kendisini oluşturan unsurlarla birlikte inceleme gerektirmektedir160.

Bu oranın kolay incelenebilmesi için, öncelikle ülke nüfusunu “işgücünde olanlar” ve “işgücünde olmayanlar” şeklinde bir sınıflamaya tabi tutmak gerekir. Đşgücünde olanları, istihdam edilenler ve işsiz olduğu halde aktif olarak iş arayanlar oluşturmaktadır. Buna göre de, aktif nüfus içersinde eğitimleri devam edenler, çalışma çağının altında bulunanlar, emekliler ve piyasadaki ücretleri ve çalışma koşullarını beğenmeyerek iş aramaktan vazgeçenler işgücünde olmayanlar grubunda yer almaktadır161.

ĐKO’nun artması, işgücünün devri yani işsizlerin, işten çıkarılanların ve işgücü piyasasına istihdam edilerek dahil olanların sayıları ile ilişkilidir. Bu devire göre; işgücü piyasasına girenlerin sayısının çıkanlardan fazla olması halinde işgücüne katılım oranı artmakta, aksi takdirde ise azalmaktadır.

Türkiye'de işgücüne katılma oranları, bir takım ekonomik, kültürel ve sosyolojik nedenlere bağlı olarak gelişmiş ülke ortalamalarının oldukça altında yer almaktadır. OECD

159

E.Yasemin Uyar Bozdağlıoğlu, “1990’dan Günümüze Türkiye’de Đşgücü Piyasası ve Đstihdamın Yapısının Analizi”, Adnan Menderes Üniversitesi Nazilli Đktisadi Ve Đdari Bilimler Fakültesi Đktisat Bölümü, 2005, http://www.akademikbakis.org/sayi11/makale/bozdaglioglu.doc,04/12/2006.

160 _{M. Kemal Biçerli, Çalışma Ekonomisi, 2. Bası, Beta Basım, , Đstanbul, 2003, s. 52-53.} 161

araştırma verilerinin yer aldığı Tablo 3.13’den yararlanarak gelişmiş ülkeler ile Türkiye’nin durumunu karşılaştırmak mümkündür.

Tablo 3.13: Yıllara Göre Đşgücüne Katılım Oranları

Ülke 1994 2001 2002 2003 2004 2005

Türkiye 33.1 28.5 29.0 26.8 26.1 25.1

OECD Ortalaması 57.8 59.4 59.6 59.7 60.1 60.4

En Đyi Ülke (Norveç)* 70.9 76.4 76.6 75.8 75.7 75.4

En Kötü Ülke (Türkiye)* 33.1 28.5 29.0 26.8 26.1 25.1

Kaynak: Muammer Kaya, Türkiye’nin Đstihdam–Đşgücü–Đşsizlik Değerlendirmesi, Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi, Cilt:6, Sayı:3, Eylül 2006, http://www.universite-

toplum.org/text.php3?id=276, 14/12/2006. *2005 Yılı için.

Tablo 3.13 incelendiğinde Türkiye’de işgününe katılım oranının 1994 yılında %33.1 iken, bu oranın 2005’de %26.5’lara gerilediği görülmektedir. Türkiye kadınlarda işgücüne katılımda %25.1’lik oran ile OECD’nin %34 gerisinde kalmıştır. Đşgücüne katılımda en iyi ülke yaklaşık %75.4 ile Norveç olurken, Türkiye yine OECD ülkeleri içinde kadınlarda işgücüne katılımda sonuncu olmuştur162. Bu oran, AB ortalaması olan %62'nin çok altında yer almaktadır. Aynı şekilde Türkiye kadın istihdamı açısından %56 düzeyinde bulunan AB ortalamasının çok altında olduğu gibi OECD ülkeleri arasında da en düşük kadın istihdam oranına sahip ülke olmaktadır.

ĐKO, kır/kent, kadın/erkek ayrımında farklılıklar göstermektedir. Genel perspektife bakıldığında (Tablo 3.14) da Türkiye’deki ĐKO oranının düştüğü gözlenmektedir. Söz konusu oranda son 6 yıllık periyotta, her geçen yıl bir öncekine göre azalma yaşanmış, 2001 yılında toplamda %42.5’den %42.1’e gerilemiştir. Yine aynı oran 2005 yılında %25.1 iken de 2006’da %24.6’ya gerilemiştir. ĐKO cinsiyete göre ayrım yapılıp incelendiğinde ise Tablo 3.14’te yine gerileme gözlenmektedir.

Yine aynı tablodan ĐKO cinsiyet ayrımına göre incelendiği zaman; 2000-2006 yılları arasında; kadınların toplam istihdam oranı %29’u geçmemiş ve 2002’i sonrasında da devamlı olarak azalan bir seyir izlemiştir. Zaten düşük olan oranın daha da düşmesi GEGP sonrasında özellikle kadın işgücünün istihdama dahil olma durumunda iyileşmenin tersine

162 _{Muammer Kaya, Türkiye’nin Đstihdam – Đşgücü – Đşsizlik Değerlendirmesi, Bilim, Eğitim ve Düşünce} Dergisi, Cilt:6, Sayı:3, Eylül 2006, http://www.universite-toplum.org/text.php3?id=276, 14/12/2006.

gözlenen sürekli düşüş, hazırlanan program ve uygulanan politikaların bu alanda etkili olamadığının bir ifadesidir.

Tablo 3.14: 15-24 Yaş Grubundaki Nüfusun Yıllar ve Cinsiyete Göre Đşgücüne Katılma Oranı Toplam (%)

GÖSTERGELER 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

ĐKO (%) Toplam 42.5 42.1 40.9 38.4 39.3 38.7 38.0

Erkek 57.6 56.3 53.3 50.6 53.1 52.9 52.0

Kadın 28.1 28.5 29.0 26.8 26.1 25.1 24.6

Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=590, 10/06/2006.

Bu düşüşüşün bir diğer nedeni de, aktif nüfusa eklenenlerin büyük bir kısmını öğrenciler ve ev kadınlarının oluşturmasıdır. Ayrıca ortalama eğitim süresinin uzaması, erken emeklilik ve de kırdan kente göç sırasında kırda işgücü içinde yer alan kadınların kentte işgücü dışında görünmesinden dolayı da söz konusu oran, her yıl bir öncekine göre azalma göstermiştir.

Yaşanan krizlerin ardından özellikle 2001 krizi sonrası işgücü piyasasında etkilenen grupların başında eğitimli işsizler ve kadın çalışanlar yer almıştır. Dezavantajlı grup olarak da adlandırılan kadın çalışanlar, işten çıkarılması düşünülen ilk grup olma özelliğindedir163.

Bu durumun bir nedeni olarak, ücretlerde yaşanan düşüş sayılabileceği gibi bir başka nedeni olarak da eğitim ve istihdam konusunda da değinildiği üzere kadınların istihdamı ve eğitim düzeyi arasında bulunan yoğun ilişkinin varlığı da sayılabilir. Eğitim düzeyi ile yakın ilişki içersinde bulunan kadın işgücüne katılım oranını, tarım dışı faaliyetlerde ücretli olarak çalışan kadınların durumunu gösteren Tablo 3.15’ten izlemek mümkündür.

Tablo 3.15 Tarım Dışı Faaliyetlerde Ücretli Olarak Çalışan Kadınların Oranı (%)

GÖSTERGELER 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Tarım Dışı Faaliyetlerde Ücretli Olarak Çalışan Kadınların Oranı (%)

17.7 18.3 18.2 19.2 19.0 20.6 20.6 19.9

Kaynak: http://nkg.die.gov.tr/tumb.asp, 10/06/2006.

163 _{Harika Şen, Küreselleşme Sürecinde Türkiye’de Emek Arz ve Talebindeki Değişimin Đşgücü ve} Đstihdam Üzerine Etkisi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi,

Tablo 3.15 verilerine dayanarak son yıllarda kadınların tarımdışı faaliyetlerde ilerleme kaydettiklerini söylemek mümkündür. Ancak bunun öncesindeki gerilemenin nedenini ise tarım sektöründe çalışan ücretsiz aile işçilerinin sayısındaki düşüş olarak ifade etmek mümkündür. Buna rağmen kırsal kesimde çalışan kadın sayısı kente göre iki kat daha fazladır. Kadın çalışanların çoğu da ücretsiz aile işçisi niteliğindedir164. Bu verilere dayanarak Türkiye'de nüfusun %60.05'ini oluşturan kadınların çalışma yaşamına yeterli ölçüde katılamadıklarını söylemek mümkündür.

3.2.1.7. Đstihdamın Kayıtlılık Durumu, Kayıtdışı Đstihdam ve Özel Đstihdam