Bağlılığın derecesinin olumlu ya da olumsuz olması, örgütün öncelikli hedefleri, beklentileri ile değişebilmektedir. Örgütün öncelikli hedefleri yanlış olduğunda ve çalışanlar tarafından kabul edilebilir bir düzeyde olmadığında çalışanların bağlılığı olumsuz düzeyde olmakta ve örgütün dağılmasını hızlandırmaktadır. Örgütün öncelikli hedefleri çalışanlar tarafından kabul edilebilir bir düzeyde olduğunda ise çalışanların yüksek düzeydeki bağlılığı örgütü olumlu yönde etkilemektedir ve örgütün istikrarlı bir şekilde devam etmesini sağlamaktadır (Wiener, 1982: 421-422). Örgütsel bağlılığın sonuçları üzerine yapılan çalışmalarda, örgütsel bağlılığı yüksek olan çalışanların örgütlerindeki yeniliklere açık olduğu ve örgütüne yönelik daha çok katkılarının bulunduğu, örgütün menfaati için daha çok çalışmaya gayret gösterdikleri, performanslarının yüksek ve işten ayrılma oranlarının ise azaldığı görülmektedir (Şen, 2008: 63). Randall (1987: 461), örgütsel bağlılığı düşük orta ve yüksek bağlılık olmak üzere üç kısımda ele almıştır.
2.8.1. Düşük Düzeyde Örgütsel Bağlılık 2.8.1.1. Bireyler Açısından Olumlu Sonuçlar
Düşük düzeyde örgütsel bağlılık görülen çalışanların bireysel olarak yaratıcılıkları ve gelişmelere olan açıklıkları artmaktadır. Düşük düzeyde bağlılık yaşayan çalışanlar alternatif iş imkânlarını araştırmaya yöneleceğinden örgütün insan kaynakları kullanımı daha etkili ve verimli olarak çalışacaktır (Randall, 1987: 461).
2.8.1.2. Örgütsel Açıdan Olumlu Sonuçlar
Örgütsel açıdan düşük bağlılık örgüt için işlevsel olabilmektedir. Örgüte yönelik düşük bağlılık hisseden çalışan örgütüne yönelik bazı zararları faaliyetleri bulunmaktadır. İşe geç gelme ve devamsızlık, düşük performans ve yıkıcı bazı faaliyetlerde bulunabilmektedirler. Bu şekildeki çalışanların örgütten ayrılması, örgütteki diğer çalışanların tutumlarının ve davranışlarının iyileşmesi anlamına gelmektedir. Kötü örnekte bulunan çalışanların ayrılması
ile diğer çalışanların daha iyi beceriler kazanması ve performanslarının yükselmesi için gereken iş ortamının oluşması için bir fırsat meydana getirmektedir (Randall, 1987: 461).
2.8.1.3. Bireysel Açıdan Olumsuz Sonuçlar
Bireysel açıdan düşük düzeyde bağlılık gösteren çalışanların kariyerleri bu durumdan olumsuz yönde etkilenmektedir. Örgüt içindeki yöneticiler bağlılıkları yüksek düzeyde olan çalışanlarla çalışmak istedikleri için, düşük düzeydeki çalışanların terfi olanakları imkânsız hale gelmektedir. Düşük bağlılık gösteren bireyler gelir kaybı, iş güvenliği kaybı, diğer çalışanlar tarafından soyutlanma, kariyer hedeflerin yok olması, karakterlerinde olan aşınma, beklentilere cevap verememe vb. kişisel olarak bir takım olumsuz durumlarla karşılaşmaktadırlar (Randall, 1987: 461-463).
2.8.1.4.Örgütsel Açıdan Olumsuz Sonuçlar
Örgütsel açıdan düşük düzeydeki çalışanların davranışları ve yapmış oldukları işler, çalışanlar ve müşteriler tarafından şikâyet edilmekte ve bu grupların örgüte yönelik güvenleri azalmaya başlamaktadır. Bundan dolayı örgütün çalışanlar üzerindeki otorite yapısı çalışanlar tarafından tenkit edilebilmekte ve üst yönetim sorgulanır hale gelebilmektedir (Randall, 1987: 463).
2.8.2.Orta Düzeyde Örgütsel Bağlılık 2.8.2.1.Bireysel Açıdan Olumlu Sonuçlar
Örgüt çalışanları bireysel olarak deneyimlerinin güçlendiği ve kazanımların olduğu örgütlere görev duyguları bilinci ile örgütsel sadakat duymaktadırlar. Örgüte duyulan bağlılık çalışanların aidiyet duygularını artırır ve çalışanların etkinliklerinin artmasına yardımcı olmaktadır. Ancak orta düzeydeki bağlılık çalışanların örgütlerine yönelik sınırsız bağlılık anlamına gelmektedir. Orta düzeyde bağlılık duyan çalışanlar sistemlerin kendileri şekillendirmesine izin vermemekte ve bireysel olarak kimliklerini korumaya çalışmaktadırlar (Randall, 1987: 463- 464).
2.8.2.2.Örgütsel Açıdan Olumlu Sonuçlar
Örgütsel bağlılığı orta derecede olan çalışanlar örgüt içerisindeki amaç ve değerleri benimseyen, kendine göre zararlı olarak ifade ettiklerini reddeden kişisel yaratıcılığı ifade etmektedir. Bu bağlılık düzeyinde olan çalışanlar örgüte yönelik olumlu davranışlarda bulunmakta bundan dolayı da örgütte olan hizmet sürelerini artırmaktadırlar. Bu bakımdan
örgütten ayrılma noktasında isteksiz olmakta ve iş doyumları yüksek olarak görülmektedir (Randall, 1987: 464).
2.8.2.3.Bireysel Açıdan Olumsuz Sonuçlar
Bireysel açıdan orta derecede bağlılık her zaman olumlu sonuçlar doğurmamaktadır. Bu düzeydeki çalışanlar örgütte belirli kademelere geldikleri zaman orta düzeydeki bağlılıkları nedeniyle üst kademe ve alt işverenlerle kolay uzlaşamamaktadırlar (Randall, 1987: 464).
2.8.2.4.Örgütsel Açıdan Olumsuz Sonuçlar
Örgüt için fikir sunma, fedakârlık yapma, çalışanlara jest yapma gibi faktörler önemli olan faktörlerdir. Ancak orta düzeyde bağlılık gösteren çalışanlar örgütsel bağlılık noktasında karamsarlık yaşadığından dolayı bu faktörleri yeterince yerine getirememektedirler (Randall, 1987: 464).
2.8.3.Yüksek Düzeyde Örgütsel Bağlılık 2.8.3.1.Bireysel Açıdan Olumlu Sonuçlar
Yüksek bağlılık düzeyinde çalışanlar mesleki başarı ve aldıkları ücretten doyum sağlamaktadırlar. Sağlamış oldukları başarı ve doyumdan dolayı örgüte yönelik yapılan dış baskılara karşı örgütsel sadakatlerini korumaktadırlar. Bu bağlılık düzeyinde; “ Örgüte sadık ol ki, örgütte sana sadık olsun” anlayışı hâkimdir. Örgütte çalışanların bağlılığına karşı; çalışanlara yetki vererek onları üst düzey yönetim kademelerine getirerek ödüllendirme yolunu tercih etmektedir (Randall, 1987: 464).
2.8.3.2.Örgütsel Açıdan Olumlu Sonuçlar
Örgütsel açıdan yüksek düzeyde bağlılık olumlu sonuçları da beraberinde getirmektedir. Örgütsel bağlılığı yüksek olan çalışanlar örgüt içerisinde kararlı bir iş gücü meydana getirmektedir. Bu şekilde çalışanlar örgütün amaç ve hedefleri kolaylıkla kabul eder ve isteyerek o amaç ve değerler için en iyi şekilde çalışmaya gayret göstermektedirler. Bundan dolayı da örgütler verimli bir şekilde çalışmaya devam etmektedirler (Randall, 1987: 464).
2.8.3.3.Bireysel Açıdan Olumsuz Sonuçlar
Yüksek düzeyde bağlılık bireysel açıdan bazen olumsuz sonuçları meydana getirmektedir. Bu olumsuz sonuçlar çalışanların bireysel yaratıcılıklarında ve hareketlerinde olan sınırlılıklardır. Bireysel anlamda yüksek bağlılık bazen bireylerin yaratıcılıklarının yok olmasına neden olmakta, iş ilişkilerinde stres ve gerilim yaşamalarına neden olmakta ve insan
kaynaklarının gereksiz bir şekilde kullanımına neden olmaktadır. Ayrıca yüksek düzeyde bağlılık gösteren çalışanlar, zamanlarının büyük bir bölümünü iş ortamında geçirdiklerinden dolayı ev ve iş yaşamında bir denge kuramamaktadırlar. Bu denge sağlanamadığında dolayı toplumsal ve bireysel olarak yabancılaşma yaşamaktadırlar (Randall, 1987: 465).
2.8.3.4.Örgütsel Açıdan Olumsuz Sonuçlar
Örgütsel açıdan bakıldığında yüksek düzey bağlılığında örgütsel olarak bazı olumsuz sonuçları bulunmaktadır. Yüksek derecedeki bağlılık örgüte bir kısım yararlar sağlasa da istenmeyen zararlarda meydana getirmektedir. Yüksek bağlılık düzeyi örgütsel olarak geçmiş dönemdeki uygulamalara güven duymaya ve bunun nedeni olarak da geleneksel uygulamaların devam etmesine sebep olabilmektedir. Bağlılık derecesi yüksek olan çalışanlar, örgüte yönelik alternatif uygulamalara çok fazla tepki göstermediğinden dolayı bazı yenilikleri tam olarak algılamayabilmektedir (Randall, 1987: 465).
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İŞTEN AYRILMA NİYETİ
Bu bölümde işten ayrılma niyeti ile ilgili kavramsal bilgilere yer verilecektir.