Örgüt Yapısı

Örgüt yapısı işletmedeki belli departmanları ve bunlar arasındaki ilişkileri gösteren bir kavramdır. Yönetimin bir fonksiyonu olan örgütleme, örgüt yapısını sürekli olarak değişen

koşullara göre yeniden düzenlemeyi amaçlamaktadır.231 _{Belirli bir amaca, etkili ve verimli}

bir biçimde ulaşabilmek için, sürekli ancak esnek olarak kurulacak olan organizasyon yapısı, insan unsurundan en verimli bir şekilde yararlanmayı sağlayacak, ilişkileri

basitleştirecek ve haberleşmeyi kolaylaştıracak bir şekilde düzenlenmelidir.232

Küçük işletmelerde örgütlenme yetersizliğinden ve yapıdan kaynaklanan birtakım

sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu problemleri şu şekilde özetleyebiliriz:233

• Küçük işletmelerde örgüt yapıları kesin olarak tanımlanmış değildir: Örgüt

yapısına yönelik herhangi bir çalışma yapılmamakta, işletme sahip/yöneticisinin kafasında kalmaktadır. Alt kademeler sadece kendilerine verilen emirlerle ne yapmaları gerektiğini öğrenmektedirler. Örgüt yapısı nadiren resmi bir nitelik kazanmaktadır ve alt kademelere duyurulmamaktadır.

228 _{Dursun Bingöl; Personel Yönetimi, 3. Baskı, Beta Basım, İstanbul, 1997, s.178.}

229 _{Aşkın Keser; “İşletmelerde Mesleki Oryantasyon Eğitimi ve Verimlilik İlişkisi”, İnsan Kaynakları, Cilt.1,}

Sayı.1, http://www.isguc.org, Erişim, 25.09.2004.

230 _{Selen Doğan; a.g.m., s.157.}

231 _{M. Şerif Şimşek; Yönetim ve Organizasyon, a.g.e., s.137.}

232 _{Hayri Ülgen; İşletmelerde Organizasyon İlkeleri ve Uygulaması, 2. Baskı, İ.Ü. İşletme Fakültesi}

Yayını, No. 258, İstanbul, 1993, s.62.

• Yetki ve sorumlulukların dağılımdaki eksiklik: Küçük işletmelerde merkezi bir yapı vardır, kararlar çoğunlukla sahip/yönetici tarafında alınmaktadır. Bu kişi tüm yetki ve sorumluluklarını üzerinde toplamaktadır.

• Uzun vadeli planlamanın yokluğu: Tepe yöneticisinin kafasında uzun vadeli bir

bakış açısı olsa da bu tamamen sezgiye dayanmaktadır. Sistematik bir çevre analizine dayalı bir planlama yapılmamaktadır.

• Örgüt fonksiyonları arasında koordinasyon zayıflığı: Örgüt yapısının resmi bir

niteliğinin olmaması ve stratejik planlama eksikliği nedeniyle bölümler arasında koordinasyon zayıflığı ortaya çıkmaktadır.

• Gerekli bilgi ve veri tabanının olmayışı: Muhasebe kayıtları yetersiz, eksik ve

gecikmeli olarak tutulmaktadır. Bu işletmelerde muhasebe, karar almada sağlam ve sağlıklı bilgi ve veri tabanı oluşturması için değil de; devlete karşı bir sorumluluğun yerine getirilmesi için bir zorunluluk olarak görülmektedir.

• Nitelikli elemen eksikliği ve akraba sevgisi: Örgütlemedeki yetersizlikler nedeniyle

göreve uygun bilgi ve kabiliyete sahip elemanlar temin edilememekte, işe sahip çıkacağı ve güvenilir olacağı düşüncesiyle akrabaların çalıştırılması tercih edilmektedir.

Küçük işletmelerde sahip ve yönetici genelde aynı kişi olduğu için işletmeyle ilgili tüm kararlar sahip/yönetici tarafından verilmektedir. Her türlü yetkinin bir kişide toplanması, işletme fonksiyonlarının çeşitlenmesi sonucunda, bu kişinin yetersiz kalarak sağlıklı kararların alınamamasına neden olacaktır. Ayrıca küçük işletmelerin hemen hepsinin aile şirketi konumunda olması, bu şirketlerin dış çevreyle ilişki kurmadan kapalı birer kutu biçiminde yaşamalarına neden olmaktadır. Bu şirketler değişiklik ve yeniliklere karşı çekingen bir yapı sergilemektedirler. Ayrıca bu şirketlerde işe alma ve terfide nepotizm denilen akraba kayırmacılık da göz ardı edilemeyecek kadar hat safhadadır.

Sağlıklı insan ilişkilerini sağlayan organizasyon yapısıdır. Kurumsallaşma için şirket içi ilişkilerin ve rollerin en yüksek verimi sağlayacak şekilde düzenlenmesi gerekmektedir. Gereksiz mevki ve görevler verimi düşürür ve huzuru bozar. Şirket kültürü organizasyon

yapısı ile hayata geçirilebilir.234 Yöneticinin işletme küçük ölçekli de olsa, örgütlemeye

önem vermesi gerekmektedir. Sistemler, prensipler ve işletmenin kişiliği her şeyden daha ön planda tutulmalıdır. Kurumsallaşmış işletmelerin değer yargılarından, sistemlerden ve

prensiplerinden asla ödün vermedikleri görülmektedir.235 Şirket, içinde yer alan kişiler ve alt birimlerden oluşan bir bütündür. Şirketi oluşturan alt sistemlerin her biri diğerlerinden farklı bir yapıya sahiptir; birbirlerinden farklı özellikleri ve farklı potansiyelleri vardır.

Ama hepsi, içinde birbirlerine bağlandıkları bir bütünün parçasıdırlar.236 Şirketi oluşturan

birimlerin göz ardı edilmemesi, her parçanın amaçlarının sistemin genel amacıyla bütünleştirilmesi kurumsallaşma için oldukça önemlidir.

Kurumsallaşma için şirkette strateji planlama olmalıdır. Strateji planlama bir organizasyonda katılımcılığı, gelecek hakkında fikir birliği oluşturulmasını gerektirir. Bununla yapılması gerekenler, organizasyonun önündeki engeller ve zorluklar paylaşılır. Bu paylaşım sayesinde şirket kimliği kuvvetlenir, çalışanların şirkete olan bağlılıkları artar.237

Küreselleşmeyle birlikte çok ortaklı-çok uluslu büyük işletmelerin gelişmesiyle girişimci/patron yöneticilerin yerini çok iyi eğitim görmüş, tecrübeli profesyoneller almıştır. Drucker’e göre, bugünün yöneticisi bilginin uygulanmasından ve performansından sorumludur. Bu tanımda da yönetimde bilginin ön plana çıkarak tek

kaynak haline geldiği görülmektedir.238 Bir şirketin kurumsallaşması kurumsal bilgi

yönetimini gerektirir. Kurumsal bilgi yönetiminin temel felsefesi; şirketin bilgi birikimini tanımlaması, kişilerin ve departmanların tekelinden kurtarıp örgütün kullanımına hazır hale getirebilmesi ve bu varlığı aktif olarak yönetebilmesidir.239

KOBİ’lerin belli bir büyüklükten sonra kurumsallaşmaları yönünde teşvik edilmeleri gerekmektedir. Bunun sağlanmasındaki en önemli görev devlete düşmektedir. KOBİ’lerin gerek kuruluşundaki, gerek kurumsallaşmaya gitmelerinde, gerekse de ihracatta karşılaştıkları bürokratik yükün kaldırılması görevini devletin üstlenmesi gerekmektedir. KOBİ’lerin tek başlarına üstesinden gelemeyecekleri örgütsel sorunlarının çözümü için birleşme yoluna gitmeleri daha uygun bir çözüm olacaktır. Bu yolla KOBİ’lerin

kurumsallaşmaları daha da kolay olacaktır.240

235 _{Selen Doğan; a.g.m., s.158.} 236 _{Arie de Geus; a.g.e., s.139.} 237 _{Mustafa Gözalan; a.g.m., s.3.}

238 _{Ebru Güzelcik; Küreselleşme ve İşletmelerde Değişen Kurum İmajı, 1. Basım, Sistem Yayıncılık,}

İstanbul, 1999, s.96.

239 _{Mustafa Gözalan; a.g.m., s.2.} 240 _{Selen Doğan; a.g.m., s.159.}