Örgün Eğitim

Ortaöğretim

Mesleki ve teknik ortaöğretim; öğrencileri genel ortaöğretimin amaçları ile birlikte onları iş ve meslek alanlarına insan gücü olarak yetiştiren ve yükseköğretime hazırlayan öğretim kurumlarıdır (Alkan ve diğerleri, 1988).

Milli Eğitim Temel Kanunu’nun ikinci kısmında mesleki ve teknik eğitiminin yapısı da olan eğitim sisteminin yapısından bahsedilmektedir. Buna göre, eğitim sistemi örgün ve yaygın olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Örgün eğitim, okul öncesi eğitimi, ilköğretimi, ortaöğretimi ve yükseköğretimi içeren okul çatısı altında yapılan düzenli eğitimdir. En az üç yıllık öğrenim veren genel, mesleki ve teknik kurumlarının tümünü kapsayan ortaöğretim (md.26-33), mesleki ve teknik eğitimin örgün eğitim sistemindeki başlangıç yeridir. Ortaöğretim, asgari ortak bir genel kültür vererek yurdun iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmasına katkıda bulunma bilincinin ve gücünün kazandırılmasını; öğrencilerin, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda yükseköğretime ya da hem mesleğe hem de yükseköğretime ya da hayata ve iş alanlarına hazırlanmasını ve bunları gerçekleştirirken de öğrencilerin istekleri ve yetenekleri ile toplumun ihtiyaçları arasında denge sağlanmasını hedeflemektedir (TİSK, 2006).

Türkiye’de uygulanan mesleki ve teknik eğitim sistemini aşağıdaki tablo göstermektedir.

Şekil 2. Mesleki Örgün ve Yaygın Eğitimin İl Bazında Örgütlenmesi

(Cevat Alkan, Hıfzı Doğan ve İlhan Sezgin, Mesleki ve Teknik Eğitimin Esasları, Ankara: Nobel Yayınları, Kasım 2001, s. 66)

Orta mesleki teknik eğitimde okul türleri aşağıda verilmiştir.  Anadolu Teknik Liseleri

 Anadolu Meslek Liseleri  Teknik liseler

 Endüstri Meslek Liseleri  Kız Meslek / Meslek Liseleri

 Kız Teknik / Teknik Liseler  Anadolu Kız Teknik Liseleri  Ticaret Meslek Liseleri

 Anadolu Ticaret Meslek Liseleri  Anadolu Sağlık Meslek Liseleri

 Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri  Anadolu İletişim Meslek Liseleri

 Anadolu İmam Hatip Lisesi ve İmam Hatip Liseleri

Ortaöğretim kademesinde uygulanan temel mesleki eğitim ülkelerin eğitim sistemlerine, olanaklarına göre okul sistemine dayalı tam zamanlı yani okul odaklı sistemler veya okul-işbirliği ile gerçekleştirilen ortaöğretim kademesinde okul- sanayi iş birliği ile gerçekleştirilen program türlerinden oluşan işyeri odaklı mesleki eğitim uygulanır. Günümüzde Türkiye’de temel mesleki eğitim programları okul odaklı ve okul-sanayi iş birliğine dayalıdır (Özsoy, 2007: s.102).

3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununa göre 20 ve daha fazla personel çalıştıran işletmeler, çalıştırdığı işçi sayısının % 5’inden az, % 10’undan fazla olmamak üzere meslek lisesi öğrencilerine beceri eğitimi yaptırmak zorundadırlar. (3308/ md 18) İşletmelerde meslek eğitimi yaptıran meslek liselerine devam eden öğrenciler, birinci ve ikinci eğitim yılını okulda tamamlarlar. Mesleki eğitimin üçüncü ve dördüncü yıllarında bu öğrenciler beceri eğitimi için haftada üç gün işletmeye, meslek teorisi eğitimi için ise haftada iki gün okula devam ederler.

Ortaöğretim kademesinde uygulanan teknik eğitim programları teknisyen yetiştirmeye yöneliktir. Teknisyen yaptığı görev itibariyle ustaya daha yakın bir ara meslek kademesidir. Ülkemizde, ortaöğretim kademesinde teknik eğitim programlarında gelişme eğilimi gözlenmektedir (Alkan ve diğerleri, 2001: s.27).

Meslek Yüksek Okulları

Meslek Yüksekokulları (MYO), belirli meslek gruplarında ara kademe insan gücünün yetiştirilmesini amaçlayan kurumlardır. MYO, 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 3.maddesinde “Belirli mesleklere yönelik ara insan gücü yetiştirmeyi amaçlayan dört yarıyıllık eğitim-öğretim sürdüren bir yükseköğretim kurumudur” biçiminde tanımlanmıştır.

Meslek yüksekokulları, sanayi, ticaret ve hizmet sektörlerine ara eleman yetiştirmesi nedeniyle mesleki ve teknik eğitimin önemli aşamalarından biridir. Ortaöğretim kurumları ile lisans düzeyinde eğitim veren eğitim kurumlarının hedef aldığı istihdam alanları arasındaki boşluğu doldurma işlevini yerine getirmektedir (Şahin ve Fındık, 2008: s.69-70).

Bu kurumların temel amacı, iş yaşamının gereksinim duyduğu, bilimsel ve teknolojik gelişmelere uyum sağlayabilecek ve kaliteli üretimi gerçekleştirebilecek yüksek nitelikli ara insan gücünün yetiştirilmesini sağlamaktır. Mezunlarının tekniker unvanı aldığı meslek yüksekokullarında öğrenim gören öğrencilerin, teknisyenlerden daha fazla teorik bilgiye, mühendislerden ise daha fazla uygulama becerisine sahip olabilmeleri amaçlanmaktadır (Adıgüzel, 2009: s.117).

2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanun’unda 2001 yılında yapılan değişiklikle de her ilde en az bir "Mesleki ve Teknik Eğitim Bölgesi" oluşturulabilmesi ve mesleki ve teknik orta öğretim kurumlarından mezun olan öğrencilerin isteğe bağlı olarak bitirdikleri programın devamı niteliğinde veya en yakın programı uygulayan meslek yüksekokuluna sınavsız girebilmeleri ve meslek yüksekokullarından mezun olan öğrencilerin %30’dan az olmamak şartıyla ayrılan kontenjanlarla alanlarındaki lisans programlarına dikey geçiş yapabilmeleri sağlanmıştır.

Kuruluş şekillerine göre ülkemizde üç çeşit MYO bulunmaktadır. Bunlar devlet üniversiteleri tarafından kurulmuş olan MYO’lar, vakıf üniversiteleri tarafından kurulmuş MYO’lar ve üniversite kurma şartına bağlı olmaksızın 4702 Sayılı Kanun hükümlerine göre vakıflar tarafından kurulan MYO’lardır (Yükseköğretim Kurulu, 2004).

Yüksek Öğretim

Lisans kademesinde ise mühendis ve teknik öğretmen yetiştirmeyi amaçlayan teknik eğitim programları uygulanır. Programların öğretim süresi ortaöğrenimden sonra 4 yıldır. Lisansüstü teknik eğitim programları ise uzmanlığa yöneliktir. Yükseköğretimin amaç ve görevleri, millî eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak;

1. Öğrencileri ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde ve doğrultusunda yurdumuzun bilim politikasına ve toplumun yüksek seviyede ve çeşitli kademelerdeki insan gücü ihtiyaçlarına göre yetiştirmek,

2. Çeşitli kademelerde bilimsel öğretim yapmak,

3. Yurdumuzu ilgilendirenler başta olmak üzere, bütün bilimsel, teknik ve kültürel sorunları çözmek için bilimleri genişletip derinleştirecek inceleme ve araştırmalarda bulunmak,

4. Yurdumuzun türlü yönde ilerleme ve gelişmesini ilgilendiren bütün sorunları, Hükümet ve kurumlarla da elbirliği etmek suretiyle öğretim ve araştırma konusu yaparak sonuçlarını toplumun yararlanmasına sunmak ve Hükümetçe istenecek inceleme ve araştırmaları sonuçlandırarak düşüncelerini bildirmek,

5. Araştırma ve incelemelerin sonuçlarını gösteren, bilim ve tekniğin ilerlemesini sağlayan her türlü yayınları yapmak,

6. Türk toplumunun genel seviyesini yükseltici ve kamuoyunu aydınlatıcı bilim verilerini sözle, yazı ile halka yaymak ve yaygın eğitim hizmetlerinde bulunmaktır. Yükseköğretim kurumları; Üniversite, fakülte, enstitü, yüksekokul, konservatuar, meslek yüksekokulu ile uygulama ve araştırma merkezlerinden oluşmaktadır (1739/md.35).

Mesleki ve Teknik Eğitim Fakülteleri, mesleki ortaöğretimde ihtiyaç duyulan öğretmenleri yetiştirmek için kurulmuştur. Ortaöğretimi bitiren bireylerin sınav sonrası yerleştirildikleri sekiz yarıyıllık eğitim- öğretim veren öğretim kurumlarıdır. Bunlar Teknik Eğitim, Ticaret ve Turizm Eğitimi ve Endüstriyel Sanatlar Eğitimi Fakülteleridir.

Öğretmen yetiştiren bu fakültelerden mezun olanların yaklaşık % 10’unun öğretmen olarak istihdam edilmesi, öğretmen olarak atanamayanların hizmet sektöründe zor iş bulması, bulanların da kadro ve unvanlarının belli olmaması, Avrupa Birliği üyesi ülkelerde bu fakültelerin benzerlerinin bulunmaması yeniden yapılanmanın başlıca nedenleri olarak gösterilmektedir. Yükseköğretim Kurulu’nun 11 Temmuz 2007 tarihli toplantısında, Teknik Eğitim Fakültelerinin sektöre eleman yetiştirmek amacıyla Uygulamalı Teknik Bilimler Fakülteleri olarak yeniden yapılandırılmasına, Gazi ve Marmara Üniversitelerine bağlı Teknik Eğitim Fakültelerinin kapatılmayarak, aynı isimle eskiden olduğu gibi meslek öğretmenlerini yetiştirme işlevini sürdürmelerine karar verilmiştir. Bu karar yasal hazırlıkları tamamlanıp henüz uygulamaya konulmadan yaklaşık bir buçuk yıl sonra, yine Yükseköğretim Kurulu 22 Aralık 2008’de yaptığı toplantıda, Mesleki ve Teknik Eğitim Fakültelerinin kapatılmasına, Teknik Eğitim Fakültelerinin Teknoloji Fakültesi, Mesleki Eğitim Fakültelerinin Sanat ve Tasarımı Fakültesi, Ticaret ve Turizm Eğitimi Fakültelerinin de Turizm Fakültesi olarak yeniden kurulmalarına karar vermiştir (Duman, Gelişli ve Çetin, 2009).

13 Kasım 2009 tarihli Bakanlar Kurulu kararı ile bazı yükseköğretim kurumları bünyesinde bulunan Teknik Eğitim Fakülteleri, Mesleki Eğitim Fakülteleri, Mesleki Ve Teknik Eğitim Fakülteleri, Ticaret Turizm Eğitim Fakülteleri İle Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesinin kapatılması ve fakülteler bünyesinde bulunan mevcut öğrencilerin mezuniyetine kadar eğitime devam edilmesi kararlaştırılmıştır. (http://www.dikeygecis.org)

Sağlık alanında mesleki eğitim alan bireyler ise sağlık personeli yetiştirmeyi amaçlayan hemşirelik, ebelik, sağlık kurumları işletmeciliği bölümlerine devam edebilmekte ya da meslek yüksekokulundan sonra dikey geçiş ile lisans tamamlama yapabilmektedirler.