3. BULGULAR
3.1. Ön test- Son test- Geciktirilmiş Son Testte Yer Alan Sorulardan Elde
bulguları ve öğrencilerin her üç testten de aldıkları puanlardan grupların kendi içinde kavramsal anlama ve bilginin kalıcılığı açısından karşılaştırılmasının yapıldığı istatistiksel analizlere yer verilmiştir. Bununla birlikte deney grubuna uygulanan materyallerden biri olan, “Genetik” kapsamında yer alan temel kavramlara yönelik matris bulmacadan elde edilen verilerin de karşılaştırılması bu kısımda yapılmıştır. Dördüncü ve beşinci kısımlarda deney ve kontrol grubu ile yürütülen dersle ilgili görüşlere yer verilmiştir. Son kısımda ise BORAN anketi ve kendini ve etkinlikleri değerlendirme formundan elde edilen verilere yer verilmiştir.
3.1. Ön test- Son test- Geciktirilmiş Son Testte Yer Alan Sorulardan Elde Edilen Bulgular
Bu kısımda, ön test- son test ve geciktirilmiş son testte yer alan sorulara, öğrenciler tarafından verilen cevap ve açıklamaların analizinden elde edilen veriler sunulmaktadır.
Verilerin sunumu aşağıda maddeler halinde yapılmıştır:
1. 9.- 23. sorularla ilgili deney ve kontrol grubu öğrencilerinin, her bir soru için ön test, son test ve geciktirilmiş son testteki soruların çoktan seçmeli kısmına verdikleri yanıtların yüzdeleri tablolar ve grafikler halinde sunulmaktadır.
2. 1.-7., 9.-11. ve 17.-23. sorularla ilgili aynı soru için önce deney, ardından kontrol grubu öğrencilerinin ön test, son test ve geciktirilmiş son testte yaptıkları açıklamaların analizinden elde edilen kategoriler tablolar halinde sunulmaktadır.
3. 8.soruda öğrencilerden; içerisinde hücre, kromozom, gen ve DNA’nın bulunduğu temsili bir şekil çizmeleri istenmiş, çizdikleri resimler 0-6 arasında düzeylerde sınıflandırılmıştır.
4. Öğrencilerle yapılan ön ve son mülakatlardan elde edilen veriler, ilgili olduğu test sorusunun alt kısmında verilmektedir.
5. Öğrencilerin ön-son testler, ön-geciktirilmiş son testler ve son-geciktirilmiş son testlerden aldıkları puanlar arasında anlamlı fark olup olmadığının belirlenmesinde ilişkili ölçümler için wilcoxon işaretli sıralar testi kullanılmış ve 1-11 ile 17-23 numaralı sorular için ayrı ayrı p değerleri verilmektedir.
6. Kavramsal değişim açısından öğrencilerin düzeylerinde meydana gelen geçişler kavramsal değişim grafikleri ile gösterilmektedir.
Tablolarda kullanılan kısaltmalar aşağıda verilmiştir:
S: Seviye, D: Deney grubu, K: Kontrol grubu
Aşağıda her bir sorunun analizinden elde edilen veriler ve bu verilerin yorumları yer almaktadır.
Deney ve kontrol grubu öğrencilerinin 1. soru için yaptıkları açıklamalardan oluşturulan yanıt kategorilerinin ön test, son test ve geciktirilmiş son testteki yüzdeleri Tablo 8’de sunulmuştur.
Soru 1. Hemofili ve renk körlüğü kuşaktan kuşağa nasıl taşınır?
Tablo 8. Deney ve kontrol grubu öğrencilerinin, 1. soruda yaptıkları açıklamalar için oluşturulan yanıt kategorilerinin yüzdeleri (n=22)
Frekans (%)
Ön test Son test Geciktirilmiş son test S Kategoriler
D K D K D K A Çekinik genlerle taşındığını, Xh olarak
gösterildiğini ifade edenler. - - 27,27 4,54 13,63 4,54 B X kromozomu ile taşındığını ifade
edenler. 4,54 9,09 27,27 9,09 22,72 22,72 B Hastalıkların kalıtsal olduğunu, dölden
döle X kromozomundaki genlerle aktarıldığını ifade edenler.
4,54 - 27,27 4,54 - - B Hastalıkların çekinik genlerle taşındığını
ifade edenler. 4,54 - 9,09 - - 4,54
C Hastalıkların genler sayesinde taşındığını sadece kadınlarda ortaya çıktığını ifade edenler.
54,54 50 4,54 50 31,81 27,27
D Genlerin kromozomlarda baskın halde bulunmasıyla döle geçtiğini ve erkeklerde daha sık görüldüğünü ifade edenler.
- 13,63 4,54 - - -
D Kromozomların bozulması ile
aktarıldığını ifade edenler. 13,63 4,54 - 4,54 27,27 18,18 D Hasta kromozomlarla taşındığını ifade
edenler. 13,63 - - -
D Hemofilinin bayanlarla renk körlüğünün erkek veya bayanlarla geçtiğini ifade edenler.
- - - 9,09 - 9,09
D Çaprazlama sonucu oluşan bireylere
belirli bir oranda taşındığını ifade edenler. - - - 4,54 - - D Anneden XAXa, babadan XaYa ile gelen
genlerle taşındığını ifade edenler. - 4,54 - 4,54 - 4,54 D Y kromozomu ile taşındığını ifade
edenler. - - - 4,54 - -
G Açıklama yok 4,54 18,18 - 4,54 4,54 9,09
Toplam 99,96 99,98 99,98 99,96 99,97 99,96
Gölgelendirilmiş kısımlar bilimsel olarak doğru kabul edilebilen açıklamalardır.
Tablo 8’de görüldüğü gibi hemofili ve renk körlüğünün kuşaktan kuşağa nasıl taşınacağı sorusuna ön testte deney grubunda örneklemin % 13,62’si bilimsel olarak kısmen doğru kabul edilebilecek açıklamayı yapmıştır. % 54,54’ü ise hem doğru hem de yanlış ifadelerin birlikte yer aldığı açıklamalar yapmışlardır. Öğretmen adayları, hastalıkların genlerle taşınabileceği yönünde genel bir görüş bildirmekle beraber sadece kadınlarda ortaya çıkabilecekleri yönünde yanılgılı düşünceler ifade etmişlerdir.
Örneklemin % 27,26’sı yanlış açıklamalar yapmışlardır. Bu yanlış açıklamaların yarısında;
kromozomların bozulması ile aktarıldığı yönünde görüşler bildirilirken, diğer yarısında
hasta kromozomlarla aktarıldığı ifade edilmiştir. Son testte öğretmen adaylarının % 27,27’si bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek açıklama yapmışlardır. Bununla birlikte bu testte kısmen doğru cevap verenlerin oranı, % 63,63 olmuştur. Kısmen doğru cevap verenlerde, hastalıkların X kromozomu ile veya çekinik olarak taşındıklarını ifade etmedikleri görülmektedir. Hastalığın genlerle taşınacağı fakat sadece kadınlarda ortaya çıkabileceğini düşünenlerin oranı ise ön teste kıyasla oldukça düşmüştür (% 4,54).
Hastalıkların; genlerin kromozomlarda baskın halde bulunmasıyla yeni döllere geçtiğini ve erkeklerde daha sık görüldüğünü ifade edenlerin oranı % 4,54 olmuştur. Geciktirilmiş son testte ise; örneklemin % 13,63’ü bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek açıklamayı yaparken, % 22,72’si eksik açıklama yapmıştır. Eksik açıklama yapanların, hastalıkların çekinik olarak taşındıklarını belirtmeyenlerden oluştuğu görülmektedir. Bu testte hemofili ve renk körlüğünün, kadınlarda ortaya çıkabileceğini düşünenlerin oranı % 31,81 olmuştur.
Tablo 8’de görüldüğü gibi hemofili ve renk körlüğünün kuşaktan kuşağa nasıl taşınacağı sorusuna ön testte kontrol grubunda örneklemin % 9,09’u bilimsel olarak kısmen doğru kabul edilebilecek açıklamayı yapmıştır. Öğretmen adaylarının yarısı, hastalıkların genlerle taşınabilecekleri ve sadece kadınlarda ortaya çıkabilecekleri yönünde hem doğru hem yanlış ifadelerin bir arada yer aldığı görüşler belirtmişlerdir. Bilimsel anlamda doğru kabul edilmeyen görüşlerin oranı ise % 22,4 olmuştur. Yanlış görüşler arasında; hastalıkların baskın genlerle aktarıldığı ve erkeklerde daha çok görüldüğünü ifade edenlerin oranı daha yüksektir (% 13,63). Öğretim sonrası uygulanan son testte, doğru açıklama yapanların oranı % 4,54’te kalmıştır. Bununla birlikte % 13,63 oranında kısmen doğru açıklama yapılmış, hem doğru hem yanlış ifadelerin bir arada yer aldığı görüşlerin oranında bir değişim olmamıştır. Öğretim sonrası yanlış görüşlerin çeşitliliğinde ve oranında (% 31,79) artma olduğu tespit edilmiştir. Bunlar ön testten farklı olarak;
hemofilinin bayanlarla, renk körlüğünün erkek ve bayanlarla kalıtıldığı, çaprazlama sonucu oluşan bireylere belirli bir oranda taşındığı, Y kromozomu ile taşındığı şeklinde ifadelerden oluşmaktadır. Geciktirilmiş son testte, % 4,54 oranında doğru, % 27,26 oranında kısmen doğru açıklama yapılmıştır. Doğru ve yanlış ifadelerin bir arada yer aldığı görüşlerin oranında yarı yarıya azalma olurken (% 27,27), yanlış görüşlerin oranında değişme olmamıştır (% 31,81).
Öğretim öncesi öğrencilerle yapılan ön mülakatlarda çaprazlama hakkındaki görüşleri aşağıda sunulmuştur:
D1: Farklı genotipe sahip olan aynı türden canlıların eşlenerek yeni bireyler meydana getirilmesidir.
D2: Bireylerde oluşacak olan ve kaynağı anne babada bulunan karakterlerin yeni bir kombinasyon oluşturması.
D3: Bir karakter bakımından heterozigot veya homozigot bireylerden bir dişi ve bir erkeğin çaprazlanmasıdır. (Kağıt üzerinde örnek bir çaprazlama yapıyor).
D4: Dişi ve erkek gametlerin eşleşmesidir. Sonucunda oluşan yeni bireylerin hangi özelliği gösterdiğinin belirlenmesinde kullanılır.
D5: Allel gen alış verişi ile gerçekleşir. Aynı türe ait farklı bireyler arasında gerçekleşir.
D6: Erkek ve dişi hücrelerden gelen genlerin birbirleriyle tek tek yazılması. (Yazarak açıklıyor).
D8: Farklı özellikteki iki bireyin genlerinin olasılık ihtimalleri dahilinde bir araya gelmesidir.
S: Sence Mendel çaprazlamayı nasıl bir işlem yaparak gerçekleştirdi?
D1: Harflerle yapılır, semboller oluşturulur.
D2: Bilmiyorum.
D3: Eşeyli döllüyor onları.
D4: İki bezelye alındı ve özelliklerine göre ayrıldı daha sonra tohumları dikildi. Mendel bunlara eşeyli üreme yapmış.
D5: Nasıl gerçekleştiğini tam olarak bilemiyorum.
D6: Bilmiyorum.
D8: Tozlaştırırız.
Öğretim öncesi öğrencilerin çaprazlama hakkındaki görüşleri incelendiğinde özetle;
teorik olarak tanımlamada fazla problemle karşılaşmadıkları, buna karşılık pratikte nasıl gerçekleştiği konusunda çoğunluğunun doğru görüş belirtemediği anlaşılmaktadır.
K1: (Örnek yazarak nasıl yaptığını açıklıyor).
K3: Bir anne ve bir baba durumlarına göre olacak çocukların anne ve babaya benzerlik durumlarını gösteren sistem. % olarak bunu söyler.
K5: Kromozomlar arası gen alış verişi denilebilir. (Kâğıt üzerinde olası ihtimalleri belirterek çaprazlamayı yapıyor). Mendel iki bezelyeden aldığı kromozomları çaprazlayarak yeni bir bezelye türü oluşturdu.
K7: Olasılık ihtimalidir.
Öğretim öncesinde, kontrol grubunda da çaprazlamanın kâğıt üzerinde gösterimi bir örnek üzerinde yapılarak açıklanmaya çalışıldığı, buna karşılık Mendel’in pratikte nasıl bir
işlem yaparak çaprazlama yaptığı hakkında doğru görüş bildiren öğrenciye rastlanmadığı tespit edilmiştir.
Öğretim sonrası öğrencilerle yapılan mülakatlardan elde edilen veriler aşağıda sunulmaktadır.
S:Çaprazlama ne demetir?
D1:Türün kendi içinde eşleşmesidir.
D2: Şu olabilir, döllenme gibi bir şey tohumlarda da var.
D3: Çaprazlama…..kalıtsal özelliklerin……
D4: Çaprazlama, suni yoldan bir bitkiyi döllemektir, aşılama gibi bir şey.
D6: Bilmiyorum
D7: XX, XY’ler kağıt üzerinde çaprazlanıyor ya öyle.
D8: Çaprazlama… Kromozomların birleşmesidir. Sembolik olarak kağıt üzerinde gösterilir.
D9: Genler harflerle belirtiliyor ya onları çapraz şekilde eşleştirmektir.
S: Sence Mendel nasıl bir şey yapmış, mesela bezelyeleri almış bunlara nasıl bir işlem uygulamış?
D1: Aynı türün bireylerini döllendirmiş sanırım çiçek tozlarından eşleştirmiş.
D2: Tozlaşma gerçekleşiyor orda.
D3: Döllenmesi için yardım etmiş, tam aşılama değil de erkek bireyle dişi bireyi bir araya getirmiş.
D4: Bir tanesinin yumurta hücresini diğerinin erkek üreme hücresini almış elle koymuş.
D5: Bezelyelerin üreme hücrelerini keserek Mendel tozlaştırmış onları.
D6: Karakterde dominant özellik yoksa çekinik ortaya çıkar D7: Farklı iki özellikteki bezelyeyi almış, tozlaştırmış onları.
D8: Tozlaştırma yapmıştır.
D9: Farklı özellikteki iki bireyi bir araya getirerek onlardan yavru döl almış. Herhalde tozlaştırmıştır.
Öğrenci görüşlerinden, çoğunluğunun çaprazlamayı tozlaştırma olarak gördükleri anlaşılmaktadır.
S: Çaprazlama ne demektir?
K1: Olası ihtimalleri tahmin etmedir. Ebeveynlerden gelen özelliklerden faydalanarak yavru bireylerin tahminidir. Kâğıt üzerinde yapılır.
K2: Annedeki XX’i ve babadaki XY’yi çaprazlıyorsun hangisi gelirse yan yana öyle oluyor.
K3: Anneden ve babadan gelen özelliklerin çocuklar üzerindeki ihtimalinin gösterilmesidir.
K4: Ebeveynlerin genlerinin ortak kullanılması, bir bireye aktarılması.
K5: Anne ve babadaki genlerin çocuğa geçişini gösteren yol. Mesela anne taşıyıcı bir hastalık için, baba ise hasta diyelim. Bu hastalığın çocuğa nasıl geçeceğini gösterir çaprazlama.
K6: Eşey kromozomları döllenme esnasında çaprazlaşıp, nasıl söyleyeyim kavramlar aklıma gelmiyor şekil olarak çizerim de, sözel nasıl söyleyeceğim, çaprazlama sırasında ihtimaller oluşturulması, kâğıt üzerinde yapmak…
K7: Çaprazlama…. Muhtemel genler arasındaki olası sonuçların ortaya çıkarılması için yapılan işlemdir.
K8: Çaprazlama olasılık hesaplamasıdır. Kâğıt üzerinde mesela XX ve XY olayını çaprazlama.
K9: Anne ve babadan gelen kromozomların, oluşabilecek bireyleri belirlemek için kâğıt üzerinde yaptığımız işlemdir.
K10: İki bezelyeyi de şey çaprazlama deyince aklıma bezelyeler geliyor genetik dersinde beyaz ve kırmızı akşamsefasının yan yana ekilmesi durumunda yeni olan bitki pembe oluyordu çünkü ikisi de baskın olduğu için pembe oluyordu. Mesela eti ve yumurtası daha verimli olsun diye tavuklarda da çaprazlama yapılıyordu.
S: Mendel mesela çaprazlama yapmış bezelyelerde, ne yapmış?
Pratik olarak nasıl yapılır?
K1: Bezelyeleri almış, eşleştirmiş ve onların üremesini sağlamış. S:
Eşleştirmekten kastın nedir? K1: Çaprazlamış diyoruz ama tam olarak ne yapmış onu bilmiyorum.
K2: Genlerin homolog olmasına göre alıp çaprazlıyoruz sadece o şekilde öğrendim ben.
K3: Mendel tohumlarla çaprazlamalar yaptı. Mesela uzun ve kısa bezelyeleri tozlaştırdı.
K4: Benim en merak ettiğim şeylerden biridir bu konu. Ama galiba onlara bir tür aşılama falan yaptı galiba hocam.
K5: Aşılama diye düşünüyorum.
K6: Dişi ve erkek hücrelerin döllerini incelemiştir, dölleyip yeni bezelye meydana getirip bunu incelemiş, tohumlarıyla oynamış.
K7: Mendel’in amacı saf, en iyi olanı bulmak. O yüzden elinde bulunan bezelyelerin en iyisini ve en kötülerini alıp çaprazlamış. S: Çaprazlamış dedin, ne demek çaprazlamak?
K7: Bunları tohumlarını aynı anda kullanmış ama nasıl bezelye tohumlarının nasıl ürediğini bilmiyorum ki….
K8: Olayın farkına vardığında bezelyeleri gözlemlemiş sonra sonuçları değerlendirmiş. S:Nasıl bir işlem yapılıyor sence?
K8: Tam olarak bilmiyorum ama bezelyelerde üremeyle ilgili tohumlarına bir müdahale yapmış. S: Dikkatimi çeken bir şey oldu. Kontrol grubunda olmana rağmen benim sorularıma oldukça iyi cevap verdin. Doğrusunu istersen merak ettim.
Bu bilgileri nerden öğrendin. K8: Hocam sizin deney grubuna uyguladığınız etkinliklerde metinler dağıtmıştınız. Onlardan bir tane benim elime geçti. Bir de deney grubundan ev arkadaşımla bu konulara çok ilgiliyiz. Aramızda sürekli
konuşuyoruz. Onunla konuştuklarımızdan aklımda kaldı bunlar. Genetiğe çok ilgimiz var. Bana sene başında bu soruları sorsanız çok farklı cevaplar verirdim. Ama hocam şu DNA-kromozom-gen olayını anlatan programı bana da gösterin.
K9: Eşey hücrelerini alıp, onlarda da polen gibi yapılar var ayrı özellikteki bezelyeleri alıp döllemiş. S:Nasıl bir işlem yapılıyor sence? K9: Bilmiyorum.
K10: Elde edilen ürünlere bakmış bezelyeleri ekmiş buruşuk düz olanları çaprazlamış. S: Çaprazlamış ne yapmış yani? K10:
Yan yana ekmiş her halde. S: Yan yana ekince ne oluyor ki, ben şimdi menekşeleri yan yana eksem bir şey olur mu? K10:
Her halde tohumları ile oynamış
Öğretim sonrasında öğrencilerin görüşlerinden özetle; çaprazlamayı nerede kullandıkları hakkında fikirlerini belirtmelerine rağmen nasıl bir işlem olduğu konusunda çoğunluğun doğru görüşe sahip olmadıkları veya fikir belirtemedikleri anlaşılmaktadır.
1. soruda deney grubu öğrencilerinin ön test-son test ve son test-geciktirilmiş son testten aldıkları puanlardan yapılan istatistiksel analiz sonucu (p=0,00) her iki test arasında da son test lehine anlamlı bir farkın olduğunu göstermektedir. Ön test ile geciktirilmiş son testin karşılaştırılmasından elde edilen istatistiksel analiz sonucunda (p= 0,308) iki test arasında anlamlı bir farkın olmadığı belirlenmiştir.
1. soruda kontrol grubu öğrencilerinin aldıkları puanlardan yapılan istatistiksel analiz sonucunda: ön test-son testte p=0,045 olarak hesaplanmış ve iki test arasında anlamlı bir farkın olduğu, ön test- geciktirilmiş son testte p=0,224 olarak hesaplanmış ve iki test arasında anlamlı bir farkın olmadığı, son test-geciktirilmiş son testten p=0,789 hesaplanmış ve iki test arasında anlamlı bir farkın olmadığı belirlenmiştir.
Bu durumda deney ve kontrol gruplarında bu soruyla ilgili gerçekleşen öğretimin etkili olduğu söylenebilir.
Kavramsal Değişimin İncelenmesi:
Deney ve kontrol grubu öğrencilerinin ön test, son test ve geciktirilmiş son testte 1.
soruda bulundukları düzeyleri ve düzeyler arası geçişlerini gösteren şekiller aşağıda sunulmuştur. Bu kısımda, deney ve kontrol gruplarında hangi öğrencilerin kalıcı kavramsal değişimi gerçekleştirdiği ile ilgili bilgileri içermektedir.
Şekil 2. Deney grubu öğrencilerinin her birinin 1. soruda ön test, son test ve geciktirilmiş son testteki düzeyleri ve düzeyler arası geçişleri
Şekil 2 incelendiğinde, deney grubunda ön testte C ve D, son testte A ve B ve geciktirilmiş son testte B, C ve D düzeylerinde yığılmalar olduğu göze çarpmaktadır.
Ön testte C düzeyinde bulunan 1, 10, 18 numaralı, D düzeyinde bulunan 15 numaralı öğrenciler ve G düzeyinde bulunan 2 numaralı öğrenci son testte A düzeyine çıkmıştır.
Örneğin; ön testte C düzeyinde “Anne veya babadan gelen çekinik gen yeni bireyin genotipinde resesif olarak bulunur. Bu birey aynı genotipe sahip başka bir bireyle evlenirse anne baba hasta olmadığı halde iki resesif gene sahip çocukta bu hastalıklar görülür” şeklinde açıklama yapan 10 numaralı öğrenci, son testte “X kromozomu ile çekinik olarak taşınırlar” şeklinde görüşlerini ifade etmiştir. Bununla birlikte ön testte A düzeyinde bulunan 13 numaralı öğrenci yine A düzeyinde kalmıştır. Ön testte B düzeyinde bulunan 6 ve 21 numaralı öğrenciler son testte yine B düzeyinde kalırken C düzeyinde bulunan 3, 4, 5, 7, 14, 16, 17 numaralı öğrenciler ile D düzeyinde bulunan 8, 11, 12, 20, 22 numaralı öğrenciler B düzeyine yükselmiştir.
Son testte A düzeyinde bulunan 10, 13, 18 numaralı öğrenciler ile B düzeyinde bulunan 3, 11, 16, 17, 21 numaralı öğrenciler yine aynı düzeylerde kalmışlardır. Son testte B düzeyinde bulunan 4, 6, 7, 8, 12, 14 numaralı öğrenciler C seviyesine 5, 20, 22 numaralı öğrenciler D seviyesine düşmüştür. A seviyesinde bulunan 1, 2 ve 15 numaralı öğrencilerin de geciktirilmiş son testte D seviyesine geriledikleri anlaşılmaktadır. Örneğin; ön ve son
testte “Bu hastalıklar X kromozomu ile taşınır” şeklinde açıklama yapan 6 numaralı öğrencinin (B düzeyi), geciktirilmiş son testteki açıklaması “Annenin X geni ile taşınırlar”
şeklinde olmuştur. Son testte C seviyesinde olan 19 numaralı öğrencinin geciktirilmiş son testte yine aynı düzeyde kaldığı tespit edilmiştir.
Şekil 3. Kontrol grubu öğrencilerinin her birinin 1. soruda ön test, son test ve geciktirilmiş son testteki düzeyleri ve düzeyler arası geçişleri
Şekil 3 incelendiğinde, kontrol grubunda ön testte iki öğrencinin (17, 18) B düzeyinde bulunduğu, son testte A ve B düzeylerinde bulunan öğrenci sayısının 3’e çıktığı (8, 17, 18), geciktirilmiş son testte ise bu rakamın 7 kişiye (3, 5, 6, 7, 8, 9, 19) ulaştığı dikkat çekmektedir.
Ön ve son testlerde C ve D düzeylerinde olan yoğunluğun, geciktirilmiş son testte B, C ve D düzeylerinde bulunduğu görülmektedir. Örneğin; ön testte “Anne veya babadan çocuğa geçen çekinik genlerle taşınır. Baskın olursa çocukta bu durum görülür, çekinik olursa belki görünebilir.” şeklinde düşünen (C düzeyinde) 8 numaralı öğrenci son testte
“Hemofili ve renk körlüğü X kromozomu üzerinde çekinik olarak kuşaktan kuşağa taşınır.
Annede hemofili taşıyıcı çekiniktir. Böyle olmazsa anne ölebilir” şeklinde doğru açıklamayı yapmıştır. Geciktirilmiş son testte aynı numaralı öğrencinin açıklaması “X kromozomu ile taşınan hastalıklardır” şeklinde olarak B düzeyinde kalmıştır.
Son testte D düzeyinde bulunan 9 numaralı öğrenci geciktirilmiş son testte B düzeyine çıkmış ve yine ön ve son testte B düzeyinde yer alan 17, 18 numaralı öğrenciler geciktirilmiş son testte C seviyesine düşmüşlerdir. Bu öğrencilerin yaptıkları açıklamalar incelendiğinde; ön ve son testte “ X kromozomu ile aktarılır” şeklinde olan açıklamaları, geciktirilmiş son testte, “Hemofili ve renk körlüğü X kromozomunda bulunduğu için annelerden yavru bireylere geçerler” şeklinde olmuş ve C düzeyinde değerlendirilmiştir.
Öğrencilerin bu soruya verdikleri yanıtlar incelendiğinde özetle; deney grubunda bulunan öğrencilerin, son testte soruları doğru cevaplama oranlarının arttığı, kontrol grubunda olumlu bir artış olmadığı görülmektedir. Bununla birlikte öğrenci mülakatları incelendiğinde; ‘çaprazlama’ kavramı konusunda deney grubu öğrencilerinin, öğretimden önce kâğıt üzerinde yapılan bir işlem olduğunu düşünmelerine karşın, öğretimden sonra bu işlemin tozlaştırma olduğu konusunda genelinin açıklama yaptığı anlaşılmaktadır. Deney ve kontrol grubunda yer alan öğrencilerden, geciktirilmiş son test sonucunda kalıcı kavramsal değişimi gerçekleştirenlerin sayısına bakıldığında, deney ve kontrol grubunda ikişer öğrencinin bulunduğu görülmektedir.
Deney ve kontrol grubu öğrencilerinin 2. soru için yaptıkları açıklamalardan oluşturulan yanıt kategorilerinin ön test, son test ve geciktirilmiş son testteki yüzdeleri Tablo 9’da sunulmuştur.
Soru 2. Anne XH Xh (taşıyıcı) baba normal ise kızların hemofili geni taşıma olasılığı nedir?
Tablo 9. Deney ve kontrol grubu öğrencilerinin, 2. soruda yaptıkları açıklamalar için oluşturulan yanıt kategorilerinin yüzdeleri (n=22)
Frekans (%)
Ön test Son test Geciktirilmiş son test
Kızlar 1/4 taşıyıcı olur şeklinde ifade edenler. hemofili geni taşıma olasılığı nedir?” sorusuna ön testte deney grubunda öğrencilerin % 31,81’i bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek açıklamayı yapmışlardır. Öğrencilerin % 50’si ise bilimsel olarak doğru kabul edilemeyecek türde yanlış açıklamalar yapmışlardır.
Bu yanlış açıklamalarda öğrencilerin tamamı her hangi bir açıklama veya çaprazlama yapmadan sadece % 50’dir şeklinde görüşlerini ifade etmişlerdir. Son testte yer alan açıklamalar incelendiğinde, öğrencilerin % 72,72’sinin tam doğru açıklamayı yapmış oldukları görülmektedir. B düzeyinde, yani bilimsel olarak kısmen doğru açıklamaların oranında ön teste kıyasla bir değişme olmamıştır (% 13,63). Bu testte yanlış açıklamaların
oranında belirgin bir azalma olurken (% 9,09), ön testte hiç ifade edilmeyen yanlış bir açıklama dikkat çekmiştir. Bu açıklamada; normal baba XhY şeklinde ifade edilmiştir. Bir öğrencinin de, doğru çaprazlamayı yaptıktan sonra ‘XHX, XXh % 100 taşır’ şeklinde bir ifade kullandığı tespit edilmiştir. Geciktirilmiş son testte yapılan açıklamalar incelendiğinde; soruda tam doğru açıklamayı yapanların oranında ön teste dönüş olduğu (% 31,81) görülmektedir. Bununla birlikte kısmen doğru açıklamayı yapanların oranında belirgin bir artış göze çarpmaktadır (% 40,9). Bir öğrenci açıklama yapmazken, normal babayı XhY veya XHYH şeklinde gösterenlerin oranında son teste göre biraz artış olmuş ve % 18,18 olarak belirlenmiştir.
2. soruya ön testte kontrol grubunda öğrencilerin % 9,09’u bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek açıklamayı yapmışlardır. Öğrencilerin % 49,99’u ise bilimsel olarak
2. soruya ön testte kontrol grubunda öğrencilerin % 9,09’u bilimsel olarak doğru kabul edilebilecek açıklamayı yapmışlardır. Öğrencilerin % 49,99’u ise bilimsel olarak