Ölçeklerin ve Eğitim Programının Uygulanması 1 Ön Testlerin Uygulanması

Birinci Örneklem Grubu İçin; Örneklem grubu oluşturulduktan sonra, Oslo merkezde bulunan okullarda çocukların dağınık olması nedeniyle kendi okul ortamlarında eğitim verilememiştir. Eğitim ortamlarının hazırlanması için Oslo merkezde bulunan Türk Dernekleri Federasyonunun yardımı ve desteği ile 3-6 yaş çocuklarının eğitim aldığı bir okul öncesi eğitim kurumu hafta sonu için 16 hafta süreyle kiralanmıştır. Norveç okullarında eğitim uygulama olanaklarının zor olması nedeniyle eğitim, 16 hafta süreyle kiralanan bu anaokulunda gerçekleştirilmiştir. Anaokulunun bilim laboratuarı, oyun odası, sanat atölyesi, mutfak ve oyun bahçesi gibi bölümleri uygulamalar için eğitim sürecinde kullanılmıştır. Okulun eğitim masrafları tamamıyla Türk Dernekleri Federasyonuna bağlı Türk Kültür ve Dayanışma Derneği ve Türk Şamlar Aile Derneği tarafından karşılanmıştır. Eğitim ortamı sağlandıktan sonra, verilerin toplanmasında uygulanan tüm testler araştırmacı tarafından bireysel olarak uygulanmıştır. Çocuklarda oluşabilecek kaygı düzeyinin etkisini azaltmak amacıyla; ön testlerin uygulamasını her iki grupta yer alan çocukların ev ortamında araştırmacı tarafından, sessiz bir ortam sağlanarak, çocuklara uygun masa ve sandalyelere karşılıklı oturularak gerçekleştirilmiştir. Her bir test arası 20 dakika dinlenme süresi bırakılmıştır. İlk gün Gazi Erken Çocukluk Gelişimi Değerlendirme Aracı (GEÇDA), ikinci günde Peabody Resim Kelime Testi (PRKT) ve Descoeudres Lügatçe Testi (DLT) uygulanmıştır. Her bir test çocuğa bireysel olarak uygulanmıştır. Çocukların cevapları her çocuk için ayrı ayrı düzenlenmiş olan test formuna araştırmacı tarafından kaydedilmiştir.

İkinci Örneklem Grubu İçin; Verilerin toplanmasında uygulanan tüm testler araştırmacı tarafından bireysel olarak uygulanmıştır. Araştırmacı, çocuklarda oluşabilecek kaygı düzeyini gidermek ve testlerin uygulanmasında deneklerdeki kaygı düzeyinin etkisini azaltmak amacıyla; ön testleri uygulanmadan bir gün önce, deney ve kontrol gruplarında yer alan her bir deneğin sınıf ortamına yarım saat katılarak çocuklarla oyun ortamlarında iletişim kurulmuştur. Ön testlerin uygulaması, çocukların motivasyonunu sağlamak amacıyla, kendi okul ortamlarında sessiz bir ortam sağlanarak, çocuklara uygun masa ve sandalyelere karşılıklı oturularak

gerçekleştirilmiştir. Her iki grubun ön test uygulamaları okulun öğretmenler odasında yapılmıştır. Her bir test arası 20 dakika dinlenme süresi bırakılmıştır. İlk gün Peabody Resim Kelime Testi (PRKT) ve Descoeudres Lügatçe Testi (DLT) uygulanmıştır. Her bir test çocuğa bireysel olarak uygulanmıştır. Çocukların cevapları her çocuk için ayrı ayrı düzenlenmiş olan test formuna araştırmacı tarafından kaydedilmiştir.

İkinci gün ise deneklerden Ortalama Sözce Uzunluğu’nu belirleyebilmek doğal konuşma örnekleri alınmıştır. Doğal konuşma örneği ise kasetlere kaydedilmiştir. Deneklerde doğal konuşma örneği ve siyah-beyaz, yazısız yalnızca resimlerden oluşan, bir çocuk, köpek ve kurbağa konulu 12 sayfadan oluşan resimli çocuk kitabı kullanılmıştır. Doğal konuşma örneği her bir denekle araştırmacı arasında yapılan sohbetle elde edilmiştir. Doğal konuşma örneği alınırken, üç farklı aşama kullanılmıştır. İlk aşamada denekten sınıf ortamında neler yaptığı, en çok hoşlandığı oyunlar, etkinlikler, aile aktiviteleri ya da evcil hayvanı gibi konular üzerinde yaklaşık 15 dakika sohbet edilmiştir. İkinci aşamada; denekten en çok sevdiği çizgi film ya da deneğin bildiği bir hikâyeyi anlatması istenmiştir. Üçüncü aşamada ise denekten, bir çocuk, köpek ve kurbağa konulu, siyah beyaz yazısı olmayan sadece resimlerden oluşan resimli çocuk kitabının (resimli çocuk kitabının orijinal adı; Frog Story) resimlerine bakarak anlatması istenmiştir.

Doğal Konuşma Örneği: Bu araştırma için gerekli olan konuşma örneği, araştırmacı tarafından çocuğun yabancı olmadığı bir ortam olan okul ortamında, çocuk merkezli bir anlayış içinde elde edilmiştir. Çocuklarla yapılan sohbette; arabalar, oyuncak bebekler, oyuncak hayvanlar, renkli resim kalemleri gibi doğal oyun materyalleri kullanılmıştır. Çocuklarla yapılan sohbet ve hikâye çalışmaları kasete kaydedilmiştir. Tüm konuşmaların Türkçe alfabe kullanılarak; ancak çocuğun söyleyişine sadık kalınarak araştırmacı tarafından yazılı metin oluşturulmuştur. Daha sonra bu konuşma örneklerinden Ortalama Sözce Uzunluğu belirlenmiştir.

3.5.2. Eğitim Programının Uygulanması

Birinci Uygulama; Ön testlerin uygulanmasının ardından, 12 haftalık eğitim programı, araştırmacı tarafından uygulanmıştır. Dil Merkezli Okul Öncesi Eğitim Programı eğitim etkinlikleri 12 hafta süresince, haftada iki gün (günde 3 saat olmak üzere haftada toplam 6 saat) olacak şekilde uygulanmıştır. Deney grubundaki çocuklarla uygulama yapılırken kontrol grubundaki çocuklar doğal süreçlerine bırakılmıştır. Eğitim çocuklara 15 kişilik bir grup hâlinde verilmiştir. Eğitim, hafta içinde çocuklar Norveççe eğitim veren okullara devam ettiği için hafta sonları verilmiştir. Uygulamalar, bu çalışma için Türk Dernekleri Federasyonunca kiralanan bir anaokulunda gerçekleştirilmiştir.

Norveç Eğitim Sistemi’nde okul öncesi dönemde iki dilli eğitim programları uygulanmadığından bu çocuklar yalnızca Norveççe dilinde eğitim almaktadır. Bu nedenle çocukların devam ettiği okul öncesi eğitim kurumlarında Türkçe eğitim veren öğretmenler bulunmamaktadır. Norveç okul öncesi eğitim kurumlarındaki öğretmenlerde yalnızca Norveççe eğitim vermektedir. Türkçe eğitim uygulanmamaktadır. Bu çocuklar ana dili ile yalnızca ev ortamında karşılaşmaktadırlar. Bu etkenlerden dolayı, uygulanan eğitim programının ilk 6 haftalık uygulaması sırasında çocukların Türkçe’deki yetersizlikleri nedeniyle iletişimde zorlanılmasından dolayı sınıf ortamında hem Norveççe hem de Türkçe'yi çok iyi konuşabilen gönüllü annelerden destek alınmıştır. Gönüllü olan bu annler ile günlük olarak programa başlanmadan önce neler yapılacağı, nasıl uygulanacağı annelere anlatılmıştır. Uygulama sırasında gönüllü annelerde sınıf ortamında araştırmacı ile birlikte bulunarak, çocukların araştırmacı tarafından verilen yönergeleri anlayamadığı durumlarda, gönüllü annelerin Norveççe olarak aynı yönergeleri vermesi sağlanmıştır. Ayrıca, çocuklara eğitim verilirken her hafta deney grubundaki çocukların ailelerleri ile aile katılım çalışmaları yapılmıştır. Deney grubundaki çocukların aileleri ile her hafta düzenli olarak, eğitim sonrası bir araya gelinmiş, çocuklarla okulda yapılan etkinliklerden hikâye, oyun, parmak oyunu, tekerleme, şarkı ve şiirler; farklı resimli çocuk kitapları okunarak ve uygulanarak gösterilmiş, bu dökümanlar yazılı olarak da evlere gönderilmiştir.

Bir gün içerisinde uygulanan etkinliklerde, dramatik etkinlikler, oyun, parmak oyunu, sohbet, sanat çalışmaları, hikâye, müzik, okuma-yazmaya hazırlık çalışmaları yeralmıştır. Uygulanan bir günlük etkinlik plan örneği Ek 3’te sunulmuştur.

Eğitim sürecinde Norveç’te okulların yaz tatiline girmesi nedeni ile programın ilk 6 haftasından sonra eğitime 4 hafta ara verilmiştir. Örnekleme dâhil edilen çocuklar 4 haftalık süreçte yaz tatili için Türkiye’ye gideceğinden çocuklara verilen eğitimin sürekliliğini takip edebilmek amacı ile 6 haftalık eğitimden sonra ön testteki aynı yöntemlerle ön ara test uygulanmıştır. Çocuklara, 4 haftalık tatil dönüşünde eğitime başlamadan önce son ara test uygulanmış ve eğitimin geri kalan 6 haftalık bölümünün uygulanması tamamlanmıştır.

İkinci Uygulama; Ön testlerin uygulanmasının ardından, 12 haftalık eğitim programı araştırmacı tarafından uygulanmıştır. Dil Merkezli Okul Öncesi Eğitim Programı eğitim etkinlikleri 12 hafta süresince, haftada iki gün (günde 3 saat olmak üzere haftada toplam 6 saat) olacak şekilde uygulanmıştır. Deney grubundaki çocuklarla uygulama yapılırken kontrol grubundaki çocuklar doğal süreçlerine bırakılmıştır. Eğitim çocuklara 7 ve 8’er kişilik gruplar hâlinde verilmiştir. Uygulamalar Antalya Valiliğince izin alınan bağımsız anaokulunda yapılmıştır. Anaokulunda ikili eğitim sisteminin olması nedeniyle bir grub ile sabah diğer gruba ile öğleden sonra uygulamalar gerçekleştirilmiştir. Eğitim günleri, okulun programını aksatmamak adına okul müdürü ve ailelerce birlikte karar verilerek belirlemiştir. Aileler ve okul programına uygun olarak haftanın Pazartesi ve Salı günleri uygun görüldüğünden eğitim haftanın ilk iki günü verilmiştir. Araştırmacı tarafından yapılan uygulamalar ara ara okul öğretmenleri tarafından izlenmiştir ancak, uygulamalar okulun sağladığı ayrı bir eğitim ortamında gerçekleştirilmiştir.

Her iki gruptaki çocukların devam ettiği anaokullarındaki öğretmenlerin hepsi üniversite mezunudur. Anaokullarında iki dilli çocukların Türkçe dil eğitimine yönelik özel bir dil eğitim programı uygulanmamaktadır. Öğretmenlerin hepsi tek dillidir. Eğitim günleri dışındaki günlerde iki dilli çocuklar, tek dilli çocukların devam ettiği genel okul öncesi eğitim programlarının içerisine dahil edilmektedir.

Hafta içinde ailelerin çalışıyor olması nedeniyle deney grubundaki çocukların aile katılım çalışmaları için eğitim başında ve aralarda ailelerle toplantı yapılmış ve bu toplantıda verilen eğitim anlatılmış; ayrıca çocuklarla her hafta okulda yapılan etkinliklerden hikâye, parmak oyunu, tekerleme, şarkı ve şiirler; farklı resimli çocuk kitapları evlere düzenli olarak gönderilmiştir. Babaların iş yoğunluğu, annelerin Türkçedeki yetersizlikleri göz önünde bulundurularak evlere gönderilen çocuk hikâyelerinin bir kısmı araştırmacı tarafından CD’ye, kasetlere kaydedilerek, bir kısmı yazılı teksir olarak bir kısmı da hikâye kitabı olarak farklı tekniklerle evlere gönderilmiştir.

3.5.3. Son testlerin Uygulanması

Eğitim programının tamamlamasından sonra birinci örneklem grubundaki deney ve kontrol gruplarına Peabody Resim Kelime Testi (PRKT) ve Descoeudres Lügatçe Testi (DLT) ön testlerin yapıldığı aynı ortam ve koşullarda son test olarak uygulanmıştır.

İkinci örneklem grubuna ise, Peabody Resim Kelime Testi (PRKT), Descoeudres Lügatçe Testi (DLT) ve Ortalama Sözce Uzunluğu’nu belirleyebilmek için doğal konuşma örneği ön testlerin yapıldığı aynı ortam ve koşullarda son test olarak uygulanmıştır.