5.1.3 ‹dari ‹liflkiler
5.2.2 Ö¤renme Biçimleri
Bireylerin ö¤renme durumlar›nda sürekli kulland›klar› yaklafl›m onlar›n ö¤renme biçimini verir. Bunlar›n neler oldu¤unu belirlemek, bireylere farkl› ö¤renme biçimlerine göre farkl› uyaranlar vermeye,
böylece daha etkili ö¤renme ortamlar›
haz›rlamaya yard›mc› olabilir. Bu amaçla haz›rlanan bir anket Ek 6’da verilmifltir.
Ö¤renenler, görsel, iflitsel, dokunsal (eylemsel) kanallar› ö¤renmede kullan›rlar.
Bireylerin kulland›¤› kanallar onlar›n en iyi nas›l ö¤rendi¤ini gösterir. Ayn› kifli birden fazla kanal kullanabilir; bir çal›flmada bir kanal, di¤erinde baflka bir kanal bask›n olabilir ya da ikisinin kar›fl›m›n› kullanabilir. Afla¤›da her ö¤renme biçimi ile ilgili k›sa bilgiler ve e¤iticiye bu yaklafl›mla ö¤renenlerle ilgili ipuçlar› sunulmufltur.
Ö¤renme Biçimleri
Görsel, iflitsel ve dokunsal (eylemsel) kanallar›n ö¤renmede ö¤renen taraf›ndan kullan›lmas›
‹flitsel Ö¤renenler:
Kendileriyle konuflurlar. Sessiz okurken dudaklar›n› oynat›rlar/ sesli okurlar. Okuma ve yazma ifllemlerini yaparken zorlan›rlar.
Bir meslektafllar›yla konuflurken ya da söyleneni dinlerken daha iyidirler. Bu ö¤renme biçimine göre,
• Yeni malzeme ö¤retmeye bafllarken k›sa bir bilgi vererek girifl yap›n›z,
• Ne ö¤retildi¤inin k›sa bir özetini yaparak konuyu bitiriniz; ne ö¤renilece¤ini ve ne ö¤renildi¤ini söyleyiniz,
• Sokrat yöntemiyle kat›l›mc›lara sorular yönelterek kat›l›mc›lar›n bildiklerini ortaya ç›kar›n›z, bunlara ba¤l› olarak düflün-melerini sa¤lay›n›z ve eksik kalan taraflar›
tamamlay›n›z,
• ‹flitsel etkinlikler yap›n›z, örne¤in beyin f›rt›nas›, tart›flma gruplar›, vb.,
• Etkinlikleri özetlemek için zaman ay›r›n›z.
Bu süreyi ö¤rendikleri aras›nda ba¤lant›
kurmak ve kendi durumlar›yla iliflkilen-dirmek için kullan›rlar,
• Sorular›n› sormalar› için olanak tan›y›n›z,
• Kendiniz ve kat›l›mc›lar aras›nda bir diyalog oluflturunuz.
Dokunsal-Eylemsel Ö¤renenler:
Dokunarak ve hareket ederek en iyi ö¤renirler. ‹ki kanallar› vard›r: Hareket ve dokunma. D›flardan bir uyaran/hareket yoksa ya da çok azsa konsantrasyonlar›n›
yitirirler. Bir sunufl dinlerken not alma gereksinimi hissederler. Okurken önce metni bir tararlar ve arkas›ndan ayr›nt›lara yo¤unlafl›rlar. Renkli dikkat çekici kalemler kullan›rlar; resim, diyagram, karalama çizerler. Bu yaklafl›mda olanlarla çal›fl›rken;
• Kat›l›mc›lar› aktif yapan etkinlikler kullan›n›z,
• Etkinlikler s›ras›nda uygun olan zamanlarda müzik kullan›n›z,
• Renkli kalem ya da tebeflirle önemli noktalara iflaret ediniz,
• S›k s›k vücudu (beyni) esnetme aralar›
veriniz,
• Elleriyle bir fleyler yapmalar› için oyun hamuru gibi malzemelerden yarar-lanabilirsiniz,
• Sak›z, fleker, de¤iflik kokular vb.
malzemeleri ipucu olarak kullan›n›z,
• Renkli kalem, iflaretleyici, vb.
kullanmalar›n› sa¤lay›n›z,
• Karmafl›k iflleri görsellefltirmeleri için onlar› yönlendiriniz,
• Verilen bilgileri bir ortamdan di¤er bir ortama, örne¤in metinden tahtaya geçirmelerini sa¤lay›n›z.
Görsel Ö¤renenler:
‹ki kanal› vard›r: Dil ve uzam. Görsel-dilsel olanlar yaz›l› dil arac›l›¤›yla ö¤renmeyi severler; örne¤in yazmay› ve okumay›. Bir kereden fazla okumasalar bile yaz›lanlar›
hat›rlarlar. Yönlendirmeleri yazmak isterler.
Görsel malzeme varsa anlat›mlar› daha iyi dinlerler. Görsel – uzamsal olanlar›n iliflkileri yaz›l› metinlerle de¤il; grafikler, flekiller, gösterimler, videolar ve di¤er görsel malzemelerle daha iyidir. Yüzleri ve yerleri çok kolay hat›rlarlar, imgelemlerini kullan›rlar, yeni yerlerde kaybolmazlar. Bu tür ö¤renen kat›l›mc›lar için afla¤›dakileri yap›n›z;
• Grafik, flekil, gösterim ve di¤er görsel malzemeleri kullan›n›z,
• Anahatlar, listeler, notlar da¤›t›n›z,
• E¤itimden sonra tekrar tekrar okumak için okuma malzemeleri da¤›t›n›z,
• Da¤›t›lan notlar›n yan›na not al›nabilmesi için boflluklar b›rak›n›z,
• Dinleme durumunda ilgilerini korumak için soru sormalar›n› sa¤lay›n›z,
• Ka¤›tl› tahtay› etkin kullanarak ne anlat›ld›¤›n› ve ne anlat›laca¤›n› gösteriniz,
5.2.3 Yetiflkinlerde Ö¤renme
‹lkelerinin Uygulamaya Aktar›lmas›
Çocuklar ve ergenlerle karfl›laflt›r›ld›¤›nda yetiflkinlerin, ö¤renenler olarak farkl›
gereksinmeleri ve istekleri vard›r.
Yetiflkinlerde ö¤renme yeni bir çal›flma alan›d›r. Daha önceki bölümlerde de de¤inildi¤i gibi, bu çal›flmalar› ilk bafllatan M a l c o m K n o w l e s , y e t i fl k i n l e r i n ö¤renmesiyle ilgili özellikleri belirlemifltir.
Afla¤›da bu özelliklere uyacak teknik, taktik ve stratejiler verilmifltir.
• Not al›rken yararlanmalar› için önemli noktalara iflaret ediniz,
• ‹lgi da¤›lmas›na neden olabilecek uzun sözel anlat›mlara izin vermeyiniz,
• Metinleri görsel malzemeyle destekleyiniz,
• Ellerindeki notlar›n kenarlar›na flekil çizmelerini sa¤lay›n›z,
• Diyagramlar çiziniz ve aç›klay›n›z,
• Ö¤renilen durumu kafalar›nda veya rol yaparak canland›rmalar›n› sa¤lay›n›z.
Yetiflkinler özerktir, kendi kendilerini yönlendirirler.
Kendilerini yönetebilmek için özgür olmak isterler.
Bu nedenle;
E¤itici, yetiflkini muhakkak ö¤renme sürecine etkin olarak katmal›d›r ve kolaylaflt›r›c›
olmal›d›r, ‘ö¤retmen’ de¤il. Hangi konular›n ele al›naca¤› konusunda kat›l›mc›lar›n bak›fl aç›lar›n› ö¤renmelidir, ilgilerini yans›tan projelerde çal›flmalar›n› sa¤lamal›d›r.
Sunufllar için sorumluluk almalar›na ve grup liderli¤i yapmalar›na f›rsat vermelidir. E¤itici kolaylaflt›r›c› olarak davranmal›, onlara birtak›m olgular sunmak yerine kendi bilgilerine yönlendirmelidir. Son olarak, kat›l›mc›n›n amac›na ulaflmas› için grubun, nas›l katk›da bulunaca¤›n› da göstermelidir.
(Örne¤in bunun için kiflisel amaç belirleme yapraklar› kullan›labilir.)
Yetiflkinler, ifl yaflam›, aile sorumluluklar›n›
ve önceki e¤itimlerini de kapsayan temel yaflam deneyimleri ve bilgi birikimleri oluflturmufllard›r.
Yeni ö¤renmelerini bu bilgi/deneyim temeli ile iliflkilendirmek isterler.
Bunu yapabilmeleri için, kat›l›mc›n›n konuya iliflkin deneyimini ve bilgisini bulup ç›karmak gerekir. Kuramlar› ve kavramlar›
kat›l›mc›lar›n deneyimleriyle iliflkilendirerek bu sa¤lanabilir.
Yetiflkin Ö¤renen Özellikleri Yetiflkin Ö¤renen Özellikleri:
• Özerktir
• Deneyimleri önemlidir
• Amaca dönüktür
• ‹liflkileri önemser
• Uygulamaya dönüktür
• Kendisine sayg› duyulmas›n› bekler
yo¤unlafl›rlar. Bilgi sahibi olmak için ö¤renmek istemezler.
Bu nedenle, e¤iticinin ö¤renilecek olan fleylerin ifllerine nas›l yarayaca¤›n›
anlatmas› gerekir.
Her ö¤renen gibi yetiflkinler de kendilerine sayg› duyulmas›n› beklerler.
E¤iticiler yetiflkinlerin s›n›f ortam›na getirecekleri deneyimlerini önemsemelidir.
Deneyim ve bilgi birikimi aç›s›ndan kendilerine eflit davran›lmal›, s›n›f ortam›nda görüfllerini, düflüncelerini özgürce söylemeleri için ortam yarat›lmal›d›r.
Yetiflkinlerin tercih ettikleri ö¤renme durumlar› ile ilgili öneriler afla¤›da sunulmufltur.
Yetiflkinler uygulamaya ve probleme dönük durumlar› tercih ederler.
Bu nedenle;
• Derslerinizi, genel bilgi, özetler, örnekler ve öykülerle zenginlefltiriniz.
• Yeni bilginin do¤rudan uygulanmas›n›
planlay›n›z.
• ‹flbirli¤ine dayal›, problem çözme yaklafl›m› kullan›lan tasar›mlar yap›n›z.
• Yeni ö¤renilenlerin uygulamaya Yetiflkinler amaca dönüktürler.
Bir kursa kat›lmaya karar verdiklerinde ulaflmak istedikleri amaçlar› bellidir.
Bu nedenle, e¤itim programlar›n›n iyi örgütlenmifl ve ögelerinin aç›k-seçik tan›mlanm›fl olmas›n› isterler. E¤iticiler, yetiflkinlere, birlikte olduklar› grubun kendi amaçlar›na ulaflmada nas›l katk›da bulunaca¤›n› göstermelidirler. Amaçlar›n ve e ¤ i t i m p r o g r a m › n › n h e d e f l e r i n i n s›n›fland›r›lmas› program›n bafllang›c›nda belirlenmelidir.
Yetiflkinler iliflkileri önemserler.
Bir fleyi ö¤renmeleri için bir nedenleri olmal›d›r. Ö¤rendiklerinin ifllerinde veya onlar için de¤erli olan bir baflka alanda uygulanabilir olmas› gerekir.
Bu nedenle e¤iticiler, program bafllamadan önce kat›l›mc›lar için hedefleri belirlemifl olmal›d›r. Bu ayn› zamanda, kuramlar›n ve kavramlar›n kat›l›mc›lar›n bildi¤i bir alanla iliflkisi olmas› gerekti¤i anlam›na gelmektedir.
Bu, kat›l›mc›lara kendi ilgi alanlar›n›
yans›tan projelerde çal›flma f›rsat› verilerek sa¤lanabilir.
Yetiflkinler, uygulamaya dönüktür:
‹fllerinde en çok yararlanacaklar› alanlara
aktar›lmas›nda karfl›lafl›labilecek olas›
sorunlara yer veriniz.
Uyar›: Çok kuramsal yaklaflmay›n›z, uygulamadan uzaklaflmay›n›z.
Yetiflkinler olumlu benlik kavramlar›n›
besleyen durumlar› tercih ederler.
Bu nedenle;
• Küçük gruplarda düflük riskli etkinlikler tasarlay›n›z.
• Zaman içinde baflar›l› olduklar›n›
gösterecek tasar›mlar yap›n›z.
• Daha etkili ve yeterli olmalar› için yard›mc› olunuz.
Uyar›: Ö¤renmeye haz›r olmak benlik sayg›s›yla iliflkilidir, dikkate al›n›z.
Yetiflkinler yeni ö¤renilenleri bilinenlerle birlefltiren durumlar› tercih ederler.
Bu nedenle;
• Yeni ö¤renilenlerle iliflkili olarak onlar›n bildiklerini hat›rlamalar›na yard›mc›
olunuz.
• Yeni bilgilerin onlar› nas›l ilgilendire-ce¤ini gösteriniz.
• Deneyimlerini birbirleriyle paylaflmalar›
için olanak yarat›n›z.
Uyar›: Kat›l›mc›lar›n bildiklerini önceden ö¤renmenin yollar›n› aray›n›z.
Yetiflkinler ö¤renen bireye sayg› gösterilen durumlar› tercih ederler.
Bu nedenle;
•Ara vererek; at›flt›r›lacak (ufak) yiyecekler, çay, kahve ikram ederek, rahat bir ortam sunarak gereksinmelerini karfl›lay›n›z.
• Kaliteli, zaman› etkili kullanan, iyi örgütlenmifl bir e¤itim program› sununuz.
• Özel dil (Jargon) kullanmay›n›z, kat›l›mc›lara karfl› yukar›dan bir söylem kullanmay›n›z.
• Kat›l›mc›lar›n bilgilerine, katk›lar›na ve baflar›lar›na de¤er veriniz ve kabul ediniz.
• Yapt›¤›n›z iflle ve düflüncelerinizle ilgili görüfllerini/geri bildirimlerini al›n›z, katk›da bulunmalar› için olanak sa¤lay›n›z.
Uyar›: Yanl›fl alg›lamalar› önlemek için sözcük seçiminize özen gösteriniz.
Yetiflkinler deneyimlerine önem veren durumlar› tercih ederler.
Bu nedenle;
• Kat›l›mc›lar›n bildiklerini ihmal etmeyiniz. Sizin için önemli birer kaynak olduklar›n› unutmay›n›z.
• ‹çeri¤i onlar›n deneyimleriyle uyumlu duruma getirmek için onlar›n bilgi ve deneyimlerini kulland›¤›n›z alternatif etkinlikler haz›rlay›n›z.
• Uygulamalar boyunca kat›l›mc›lar›
dinleyiniz.
Uyar›: Eski al›flkanl›klar› de¤ifltirme gereksinimi hissetmeleri için olanak yarat›n›z.
Yetiflkin Ö¤renenleri Güdüleyen Faktörler
• Toplumsal iliflkiler
• D›fl beklentiler
• Toplumsal yarar
• Kiflisel geliflme
• Kaç›fl/uyaran
• Biliflsel ilgi
Toplumsal Yarar: ‹nsanl›¤a hizmet etme, içinde yaflan›lan toplulu¤a hizmet sa¤lama, becerilerini gelifltirme iste¤i, yeni teknolojileri ö¤renirken kap›ld›klar› kayg›
yetiflkin ö¤renenleri güdüler.
Kiflisel Geliflme: ‹flinde daha yüksek bir statü edinmek, mesleki geliflimi garantilemek, rekabet edilenleri bertaraf etmek güdüleyici faktörler aras›ndad›r.
Kaç›fl/Uyaran: Can s›k›nt›s›ndan kurtulmak, ev-ifl rutininden uzaklaflmak, yaflam›n di¤er ayr›nt›lar›na bir alternatif oluflturma iste¤i yetiflkin ö¤renenleri isteklendirebilir.
Biliflsel ‹lgi: Ö¤renmek için ö¤renmek, merak eden bir akl› doyurmak iste¤i güdüleyici etmenlerdendir.
Güdülenme ve Engeller
Çocuklar›n ve ergenlerin tersine, yetiflkin-lerin ö¤renme istemini bast›racak sorumluluklar› olabilir. Bu sorumluluklar, yetiflkinlerin ö¤renmeye kat›l›m›n›
engelleyebilir. Bu engellerden baz›lar›, zaman, para, kendine güven, ilgi yoklu¤u, e¤itim program›na iliflkin bilgi sahibi olmama, programa dahil etmede sorunlar, evdeki di¤er kiflilerle ilgili sorumluluklar ulafl›m sorunlar›, vb. olarak s›ralanabilir., Yetiflkinler seçime ve kendi
yönlendir-melerine izin veren durumlar› tercih ederler.
Bu nedenle;
• Planlar›n›z› onlar›n gereksinmelerine göre yap›n›z, amaçlar›n› ve var olan durumu karfl›laflt›r›n›z.
• Gündeminizi, varsay›mlar›n›z› paylafl›n›z ve onlar›n görüfllerini al›n›z.
• Konuyla ilgili neler bildiklerini/ neler ö¤renmek istediklerini sorunuz.
• Gerekirse yeniden uyarlama yapmak üzere program›n›zda alternatif çal›flmalar bulundurunuz.
• E¤itimden sonras› için, izleme önerileri gelifltiriniz.
Uyar›: Program›n›zda kat›l›mc›lar›n geliflme düzeylerine göre uyarlama yap›n›z.