Rol Çal›flmas›

Rol çal›flmas› yeni becerilerin kazan›lmas›

için önemli bir e¤itim arac›d›r. Gerçek hayatta karfl›lafl›lan durumlar›n benzetimi yoluyla yeni davran›fllar› deneme f›rsat›

verir. Rol oynayarak kat›l›mc›lar kendilerini verilen karakterlerin yerine koyarlar ve onlar›n neler hissedebileceklerini daha iyi anlayabilirler.

Rol çal›flmalar›nda, konuyla ilgili yaflanm›fl ya da hayali bir durum tan›mlan›r.

Kat›l›mc›lardan, canland›rmalar› istenen karaktere bürünmeleri; tan›mlanan varsay›mlara göre davranmalar›, tepki göstermeleri ve inançlar›n› sergilemeleri istenir. Rol çal›flmas›n›n sonucu önceden belirlenmez ve canland›r›lacak durumun provas› yap›lmaz. ‹lk yönlendirmeler yap›ld›ktan sonra ne olaca¤›n› rol çal›flmas›n› yapan kat›l›mc›lar, aktörler belirleyecektir. Bütün kat›l›mc›lar›n tümünün aktif kat›l›m›n› sa¤lamak için gruplar oluflturularak çoklu rol çal›flmas›

yapt›r›l›r.

Amaç: Kat›l›mc›lar›n davran›fl kal›plar›n›

ve sonuçlar›n› oda¤a tafl›yarak durumu somut olarak yaflamalar›n›, etkili olan ve olmayan davran›fllar› belirlemelerini, davran›fllar›n üzerinde düflünebilmelerini sunumlar›na eklerler. Ortak amaç, her iki

kat›l›mc›n›n da sunumunu yapm›fl olmas›

ve ö¤retmeye haz›r hale gelmesidir,

6. ‹flbirli¤i Gruplar›: Kat›l›mc›lar iflbirli¤i gruplar›na geri dönerler. Görevleri afla¤›daki flekildedir:

a. Kendi ö¤rendikleri bölümü haz›rlad›klar› plana göre di¤er grup üyelerine ö¤retmek,

b. Di¤er üyeler taraf›ndan ö¤retilen materyali ö¤renmek,

c. Ortak amaç, grup üyelerinin tamam›n›n verilen materyalin bütününe hakim olmalar›d›r,

7. ‹zleme: Efller ve iflbirli¤i gruplar›

çal›fl›rken, e¤itici sistemli biçimde gruplar aras›nda dolaflarak kat›l›mc›lara ifllem basamaklar›n› takip etme konusunda yard›mc› olur,

8. De¤erlendirme: Kat›l›mc›lar›n materyalin bütününe ne derece hakim olduklar›n›

de¤erlendirmek için kat›l›mc›lar aras›ndan rastgele birkaç kifliyi seçerek ö¤rendiklerini özetlemelerini isteyebilirsiniz ya da her kat›l›mc›n›n kendi bafl›na çözece¤i materyale iliflkin bir s›nama yapabilirsiniz.

Bütün üyeleri yüzde 90’›n üzerinde baflar›

kaydeden gruplar› ödüllendirebilirsiniz.

ve anlamalar›n› sa¤lamak ve kazan›lan becerilerin gerçek ortamlara aktar›lmas›n›

kolaylaflt›rmakt›r.

Rol Tan›mlar›n›n Yaz›lmas›:

Her rol tan›m›nda karaktere, konuflma ya da durum canland›rma esnas›nda, bir amaç – ve belki de söz konusu amaca ulaflmak için bir neden – verilir. Rolün nas›l canland›r›laca¤›na dair belli ipuçlar›

yaz›lmaz. Yaz›l›rsa bu ipuçlar›n›n varl›¤›

oyuncular› adeta kilitleyerek rol çal›flmas›ndan beklenen anlay›fla ulaflmalar›n› engelleyebilir. Çoklu rol çal›flmas›nda rol alan karakterlerin say›s›

s›n›rl› tutulur.

Rol çal›flmas›nda zaman s›n›rlamalar›n›n konulmas› gerekir. Bu sayede rol oynayan kifliler amaca ulaflmak için çal›flmaya odaklan›r ve gereksiz zaman harcamalar›

engellenmifl olur.

Aç›klama:

Rol oynama süreçleri belli oranda bask›

unsuru içerdi¤inden, yetiflkin kat›l›mc›lar bu ö¤renme yöntemine direnç gösterebilir.

Bu direnç çoklu rol çal›flmalar›yla engellenebilir. Fiziksel imkânlar ya da

“sahne düzeni” asgaride tutulur. Bu flekilde dikkatin sahneye konan durumun içeri¤ine ya da süreçlerine yo¤unlaflmas›

sa¤lan›r.

Süreçler ve kat›l›mc›lar›n süreçlere iliflkin alg›lar›, rol çal›flmalar› için uygun odak n o k t a l a r › o l a c a k t › r . B u d u r u m , geribildirim ya da oyun sonras› tart›flma oturumlar›n›n önemini vurgulamaktad›r.

Verilecek geribildirimler duygularla ilgili olabilece¤i gibi gerçeklefltirilen ifllemin zihinsel içeri¤iyle de ilgili olabilir.

Rol çal›flmalar›n›n daha fazla yap›lan-d›r›ld›¤› hallerde kat›l›mc›lara rol tan›mlar› da verilebilir. Gözlemci kullan›ld›¤› durumlarda, bir gözlem formu haz›rlan›r ve gözlenilecek davran›fllar yaz›l›r. Bu davran›fllar, eyleme iliflkin ad›mlar› ve standartlar›

gözlemcilerin bir arada görmesine yard›mc› olur. Rol çal›flmas› duygu ve a l g › l a r a o d a k l a n a c a k fl e k i l d e tasarland›ysa, gözlemcilerin kontrol listesi ve oyun sonras› geri bildirim sürecinde afla¤›daki sorular dikkate al›nabilir:

a. Fikir ayr›l›klar›n›n oldu¤u hallerde hangi sözlü olmayan belirtiler ortaya ç›kt›?

b. Kat›l›mc›lar duygular›n› paylaflmak için ne söylediler?

c. Duygular›n aç›kça paylafl›ld›¤›

anlarda di¤er kiflinin tepkisi ne oldu?

d. Kat›l›mc›lar sahnedeki fikir ayr›l›¤›yla nas›l bafla ç›kt›lar?

e. Kat›l›mc›lar di¤er kat›l›mc›lar›n duygular›n› nas›l karfl›lad›lar? Sayg›

duyduklar›n› (ya da duymad›klar›n›) ne flekilde gösterdiler?

Ters Rol Çal›flmas›:

Ters yönde rol çal›flmalar› bir baflka kiflinin bak›fl aç›s›n› anlama noktas›nda yard›mc›

olabilecek bir yöntemdir. Di¤erlerinin kendilerini nas›l alg›lad›klar›n› görmek amaçland›¤›nda da bu yöntem ifle yarar.

Ad›ndan da anlafl›laca¤› üzere rol çal›flmas›n›n kritik bir evresinde kat›l›mc›lar rolleri de¤iflirler. Dolay›s›yla

“doktor”, “fliddete maruz kalm›fl bir kad›n”

olabilir ve böyle bir kad›n olman›n nas›l bir fley oldu¤una dair yeni bir anlay›fl kazanabilir. Bir önceki rollerinde görüflmeciyi canland›ran kat›l›mc›lar, bu kez cevaplayan kifli konumuna geçerek az önce sorduklar› son derece kiflisel sorularla daha iyi empati kurabilirler.

Ters yönde rol çal›flmas› e¤iticiler taraf›ndan duyarl› bir izleme yap›lmas›n›

gerektirir. E¤itici, ilk olarak ne zaman rolleri de¤ifltirece¤ini bilmek durumundad›r.

Ayr›ca, geribildirim oturumu esnas›nda bütün kat›l›mc›lar›n rollerini sahneye koyarken ne hissettiklerini aç›klamalar›na imkân vermelidir.

‹fllem Basamaklar›:

1. Rol say›s›na ek olarak bir gözlemciden oluflan iflbirli¤i gruplar› oluflturulur,

2. Rollerin grup üyelerine da¤›t›m›

yap›ld›ktan sonra her kat›l›mc› kendisiyle ayn› rolü oynayacak baflka bir kat›l›mc›yla eflleflir. Bu haz›rl›k çiftleri birlikte çal›flarak rollerini ö¤renirler. Gözlemciler ise haz›rlanan gözlenecek davran›fl listesini baflka bir gruptaki gözlemciyle çal›fl›rlar.

3. ‹flbirli¤i gruplar› bir araya gelerek rollerini canland›r›rlar,

4. Rol canland›rma ifllemi tamamlan›nca her grup üyesi baflka birinin rolünü alarak tekrar canland›rma yap›l›r,

5. Gözlemciler, her grup üyesinin davran›fllar›n› listede iflaretlerler,

6. Kat›l›mc›lar›n kendilerinin ve di¤erlerinin rollerini sahneye koyarken ne hissettiklerini di¤er grup üyelerine aç›klamalar› istenir,

Ters Rol Çal›flmas›

Bir baflka kiflinin bak›fl aç›s›n› anlamak için rol çal›flmas›n›n kritik bir evresinde kat›l›mc›lar›n rolleri de¤ifltirerek çal›flmay›

sürdürmeleridir.

7. Gözlemci, gözledi¤i davran›fllar› di¤er grup üyeleriyle paylafl›r,

8. Son olarak e¤itici, birkaç kat›l›mc›ya rol çal›flmas› s›ras›nda hissettiklerini, gözlemcilere de ne tür davran›fllar gözlediklerini sorarak s›n›ftaki di¤er kat›l›mc›larla paylaflmalar›n› ister.